Morgunblaðið - 17.05.1995, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ
24 MIÐVIKUDÁGUR 17. MAÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
í TVEIMUR greinum eftir Sigurð
E. Sigurðsson, sem birtust í Morg-
unblaðinu 26. apríl og 3. maí sl.,
kemur fram þung gagnrýni á ís-
lensk loftferðayfirvöld og sérstak-
lega Flugmálastjórn vegna erfið-
leika, sem greinarhöfundur telur sig
hafa orðið fyrir við að öðlast íslensk
flugréttindi. Gengur hann svo langt
að segja Flugmálastjóm vera á villi-
götum. Því verður ekki hjá því kom-
ist að svara helstu umkvörtunum
hans og leiðrétta misskilning og
rangfærslur, sem fram koma í áður-
nefndum greinum.
Oflun íslenskra flugréttinda
Eins og fram kemur í fyrri grein
Sigurðar E. Sigurðssonar er þess
krafíst að flugmenn, sem hlotið hafa
menntun sína í Bandaríkjunum
gangist undir bókleg stöðupróf í öll-
um greinum, sem krafist er til at-
vinnuflugprófs. Öll verkleg próf frá
Bandaríkjunum eru hins vegar tekin
góð og gild. Kröfumar um bókleg
stöðupróf voru hertar fyrir nokkrum
áram, þannig að þau skyldi taka í
öllum greinum. Ástæðan er sú, að
ísland gerðist aðili að Evrópusam-
tökum loftferðaeftirlita (JAA),-eem
vinna að gerð staðla um alla þætti
flugöryggismála. Þótt reglugerð
JAA um útgáfu flugskírteina sé
ekki komin til framkvæmda hefur
loftferðaeftirlit Flugmálastjómar
unnið að því að samræma vinnuað-
ferðir sínar að evrópskum reglum.
í flestum ef ekki öllum ríkjum Vest-
ur-Evrópu hljóta flugmenn með
bandarísk réttindi ekki flugskírteini
viðkomandi lands nema að undan-
gengnum stöðuprófum í verklegum
jafnt sem bóklegum greinum. ís-
lensk loftferðayfirvöld -viðurkenna
hins vegar að fullu verkleg próf frá
Bandaríkjunum og gera því ívið
minni kröfur á þessu sviði en al-
mennt gilda í Vestur-Evrópu.
Af skrifum Sigurðar E. Sigurðs-
sonar kynnu menn að draga þá
ályktun, að atvinnuflugmenn með
íslensk skírteini hljóti að geta fengið
bandarísk skírteini án nokkurra
vandkvæða. Því er hins vegar ekki
til að dreifa. íslenskir atvinnuflug-
menn verða að undirgangast próf
hjá bandarísku flugmálastjóminni
(FAA), til að sanna hæfni sína og
þekkingu. Menn þurfa ekki aðeins
að taka bókleg próf í öllum greinum
heldur verða þeir einnig að standast
verkleg flugpróf með prófdómara
FAA. Þetta hafa ís-
lenskir flugmenn reynt
af eigin raun og hefur
verið staðfest af skír-
teinadeild bandarísku
flugmálastjórnarinnar.
Krafan um
morse-kunnáttu
Sigurður E. Sigurðs-
son fyallar í löngu máli
um þá kröfu loftferða-
eftirlits Flugmálastjórn-
ar, að flugmenn geti
skilið morse-merki og
taki próf á því sviði.
Krafa um morse-kunn-
áttu er gerð á öllum
Norðurlöndunum, í Þýskalandi og
Englandi og búist er við, að JAA
muni gera slíka kröfu í væntanlegri
reglugerð. Hér er einnig mikilvægt
að hafa í huga að á íslandi era flug-
menn mjög háðir radíóvitum til flug-
leiðsögu og verða enn um ókomin
ár. Eina leiðin til að staðfesta, að
viðtæki um borð í flugvél sé stillt á
tiltekinn radíóvita, er að hlusta á
morsekóða, sem vitinn sendir út.
Þótt aðeins sé um tveggja stafa
kóða að ræða hjá hveijum vita eru
alls fjöratíu og fjórir slíkir vitar í
notkun í landinu. Á mörgum flug-
völlum hér á landi era slíkir vitar
eina blindaðflugskerfið. Því þarf
ekki að fjölyrða um hve mikilvægt
er vegna flugöryggis að flugmenn
ruglist ekki á auðkennum þessara
vita. Af ofangreindu má ljóst vera,
að ekki er óeðlilegt að lögð sé meiri
áhersla á morsekunnáttu flúgmanna
hér á landi en annars staðar í heim-
inum. Flestir nemendur ná þeirri
fæmi sem krafist er með því að æfa
sig í hlustun i 20-30 klukkustundir.
Engin krafa er um að flugmenn
kunni að senda á morsi.
Vinnuhættir Flugmálastjórnar
Sigurður E. Sigurðsson telur, að
vinnureglur Flugmálastjórnar um
afgreiðslu mála séu á reiki. Máli
sínu til sönnunar tilgreinir hann,
að kröfu um 1000 klst. flugtíma til
að sitja bóklegt námskeið til flug-
stjóraréttinda (ATP námskeið) hafi
verið breytt vegna ráðninga flug-
manna hjá Flugleiðum hf. Þetta er
einfaldlega ekki rétt. Hið rétta er,
að kröfunum hafði verið breytt áður
en umræddar ráðningar áttu sér
stað og nokkur vissi hvaða einstak-
lingar yrðu ráðnir til Flugleiða. ATP
námskeiðið var aug-
lýst í tvígang í lok sl.
árs með áðumefndum
flugtímakröfum án
þess að næg þátttaka
fengist. Þetta er
ástæðan fyrir því, að
ákveðið var að draga
úr kröfum um flug-
tíma. Það er svo annað
mál, að vegna ákvæða
í skírteinareglugerð
frá árinu 1991, sem
ekki hafði reynt á fyrr
en við umræddar ráðn-
ingar hjá Flugleiðum,
var hvort eð er ekki
stætt á að gera áður-
greinda flugtímakröfu. Þetta atriði
kom ekki í ljós fyrr en eftir að
námskeiðið hafði verið auglýst og
Flugmálastjórn, segir
Þorgeir Pálsson, er
ekki í samkeppni við
einkaaðila.
hafði því engin áhrif á áðurnefnda
niðurfellingu á 1000 flugstunda
kröfunni.
Sigurður E. Sigurðsson fjallar
um undanþágur og órétt, sem hann
telur sig hafa verið beittan á því
sviði. í umfjöllun sinni um vinnu-
hætti Flugmálastjórnar gleymir
hann hins vegar að geta þess, að
allt var gert af hálfu stofnunarinnar
til að hann og hans félagar gætu
tekið þau stöðupróf, sem þeir ósk-
uðu eftir að taka og á þeim tíma,
sem var þeim þóknanlegur.
Flugskóli Islands
í síðari grein sinni fjallar greinar-
höfundur um Flugskóla íslands. Því
miður er sú umfjöllun byggð á al-
geru þekkingarleysi á því hvernig
bóklegu atvinnuflugnámi hefur ver-
ið háttað hér á landi um áratuga
skeið. Flugmálastjórn hefur ekki
einkarétt á rekstri flugskóla og
hefur ekki sóst eftir að standa fyr-
ir rekstri flugskólans. Stofnunin var
fengin til að taka að sér skólahald-
ið árið 1991, þegar Fjölbrautaskóli
Suðumesja treysti sér ekki lengur
til að halda uppi kennslu til bóklegs
atvinnuflugprófs, sem hann hafði
annast frá árinu 1978. Það er því
rangt, að hið opinbera hafi tekið
við þessari kennslu úr hendi einka-
flugskóianna 1993. Hið rétta er,
að nú eru liðnir hátt í tveir áratug-
ir síðan ríkið tók þennan þátt í
menntun atvinnuflugmanna að sér.
Síðari hluta ársins 1992 féll skóla-
hald niður, þar sem Menntamála-
ráðuneytið taldi sig ekki hafa tök
á að halda áfram að leggja skólan-
um til fjárframlag. Kennsla var síð-
an tekin upp aftur á vegum Sam-
gönguráðuneytisins í janúar 1993
og var þá Flugmálastjórn enn feng-
in til að sjá um skólahaldið. Þetta
er þó aðeins tímbundið fyrirkomu-
lag, þar sem unnið er að því á veg-
um ráðuneytisins að undirbúa
stofnun sjálfstæðs flugskóla í sam-
ræmi við tillögur sérstakrar flug-
skólanefndar, sem skilaði álitsgerð
árið 1992. Drög að lagafrumvarpi
um Flugskóla íslands munu nú vera
tilbúin í Samgönguráðuneytinu og
þess að vænta að frumvarpið verði
lagt fram á Alþingi í náinni fram-
tíð. Samkvæmt þeim verður Flug-
skóli íslands óháður Flugmálastjórn
að öllu leyti öðru en því að þurfa
að fá viðurkenningu loftferðaeftir-
litsins og hlíta eftirliti þess í sam-
ræmi við gildandi reglugerðir.
Flugrekstur Flugmálastjórnar
Sigurður E. Sigurðsson kýs að
fjalla um rekstur flugvélar Flug-
málastjórnar í grein sinni, þótt hér
sé um að ræða mál, sem er alls
óskylt öðram þáttum í greinum
hans. Væntanlega er þetta gert til
að sanna svo ekki verði um villst
að Flugmálastjórn sé á viiligötum.
Flugmálastjórn hefur sannanlega
mikla þörf fyrir þjónustu flugvélar,
sem nemur minnst 350-400 fiug-
stundum árlega. Að miklu leyti er
um að ræða sérhæft flug til að prófa
og sannreyna nákvæmni og hæfni
flugleiðsögutækja um allt land sem
krefst sérstaklega búinnar flugvélar
og sérþjálfaðra fiugmanna. Þá þarf
að sinna leitar- og björgunarflugi
og flytja tæknimenn til viðhalds á
hvers konar flugöryggisbúnaði um
allt land, oftast með litlum eða eng-
um fyrirvara. Allar flugmálastjómir
í heiminum þurfa að sinna verkefn-
um af því tagi, sem hér er lýst, og
flestar nota eigin flugvélar í þessu
skyni. Bandaríska flugmálastjómin,
FAA, rekurt.d. heilan flota af þotum
og skrúfuþotum til flugprófana og
hefur allan reksturinn á eigin hönd-
um. Minnsta flugvélartegundin í
þessum flota er einmitt af sömu
gerð og flugvél Flugmálastjórnar en
mun stærri útgáfa. Norska flug-
málastjórnin festi nýlega kaup á
Dash 8 skrúfuþotu (álíka stór og
Fokker 50) fyrir um 1 milljarð ísl.
kr. til að sinna flugprófunum í Nor-
egi. Einkaaðili sér um rekstur flug-
vélarinnar samkvæmt samningi.
Danska flugmálastjómin rekur með-
alstóra skrúfuþotu í þessu skyni og
þannig mætti halda áfram.
Er Flugmálastj órn
á villigötum?
Þorgeir Pálsson
Auk þess sem áður er talið er
flugvél Flugmálastjórnar notuð til
að sinna tilfallandi verkefnum fyrir
ráðuneyti og þá einkum til að flytja
æðstu embættismenn þjóðarinnar,
þegar hún er ekki bundin í verkefn-
um á vegum stofnunarinnar. Slík
verkefni nema að jafnaði rúmum
100 flugstundum á ári eða aðeins
um fimmtungi af heildarnotkun
flugvélarinnar. Því er fráleitt að
halda því fram að Flugmálastjóm
sé í almennri samkeppni við einka-
aðila á leiguflugsmarkaðnum. Flest
ríki eiga flugvélar, sem sinna verk-
efnum af þessu tagi, og era þær oft
reknar af flugher viðkomandi ríkis.
Nægir í því sambandi að nefna
Gulfstream þotur danska og sænska
fiughersins og Faleon þotur norska
fiughersins, sem oft hafa viðkomu
hér á landi.
Eins og fram hefur komið í fyöl-
miðlum stendur til að endumýja
flugvél Flugmálastjórnar, enda er
hún komin til ára sinna. Vegfla þessa
fer nú fram nákvæm endurskoðun
á öllum þáttum, sem varða flug-
rekstur stofnunarinnar. í þessari
vinnu gofa menn sér hvorki að ríkis-
rekstur sé bestur né að einkarekstur
sé „ætíð hagkvæmari en ríkisrekst-
ur“ eins og Sigurður E. Sigurðsson
fullyrðir í skrifum sínum um þetta
mál. Ef sú trúarsetning hans er rétt
á bandaríska flugmálastjórnin alla
vega margt eftir ólært á sviði flug-
rekstrar.
Lokaorð
Eins og fram hefur komið í þess-
ari grein er Island aðili að Evrópu-
samtökum loftferðaeftirlita (JÁA)
og ber því ábyrgð á og verður jafn-
framt að framfylgja evrópskum
reglugerðum á sviði flugöryggis-
mála. Ákvörðun um aðiid að JAA
var tekin árið 1990 að vandlega
yfírveguðu ráði og með fullri aðild
Flugi-áðs og samgönguráðuneytis-
ins. I bytjun ársins 1994 gerðist
Island síðan aðili að samningnum
um Evrópska efnahagssvæðið, sem
gerði reglur Evrópusambandsins á
sviði fiugmála að sínum reglugerð-
um. í framhaldi af þessum ákvörð-
unum hefur loftferðaeftirlit Flug-
málastjómar unnið að því að aðlaga
starfshætti sína að evrópskum að-
ferðum og reglum. Þetta er mikið
verk og langt frá því að vera lokið,
enda margar reglugerðir JAA enn
í mótun. Eins og gengur eiga menn
misjafnlega gott með að sætta sig
við slíkar ákvarðanir og afleiðingar
þeirra og vafalaust álíta einhveijir
að Flugmálastjórn og flugmálayfír-
völd séu hér á villigötum. Við því
er lítið að segja, en gera verður þá
kröfu, að menn kynni sér sögu og
aðdraganda mála rækilega áður en
þeir fella slíkan dóm á opinberum
vettvangi.
Höfundur er flugmálastjóri.
UL
í
í
I
I
í
I
I
t
L
[
t
5
I
Lifi tilvísanakerfið! Lifi valfrelsið!
SNEMMA á nýliðnu
kjörtímabili samþykkti
Alþingi frumvarp til
laga um breytingu á
almannatryggingalög-
um, sem fólst í því að
veita ráðherra heimild
til að setja reglugerð
um tilvísanaskyldu i
heilsugæslu. Hér var
um að ræða stjórnar-
frumvarp og að sjálf-
sögðu hafði það verið
samþykkt af þing-
flokkum beggja stjórn-
arflokkanna. Eftir að
til framkvæmdar kom,
og reglugerðin var sett
um síðustu áramót, sveik hins veg-
ar annar stjórnarflokkurinn mál-
stað ríkisstjórnarinnar, enda kom-
inn í kosningabaráttu með stefnu-
leysi að leiðarljósi.
Heilbrigðisráðuneytið hafði látið
óvilhalla reiknimeistara rannsaka
kostnað og ávinning við tilvísana-
skyldu og komist að þeirri niður-
stöðu, að með henni mætti spara
um 100 milljónir
króna, sem síðan
mætti nota til að stytta
biðlistann fyrir bækl-
unaraðgerðir,
hjartaaðgerðir, glasa-
frjóvganir eða annað
það sem brennur á
þeim, sem sjá um íjár-
mögnun heilbrigðis-
þjónustunnar á ís-
landi. Þessi sparnaður
er mjög í samræmi við
niðurstöður nágranna-
landa okkar, svo sem
Noregs, Danmerkur,
Hollands og Stóra
Bretlands, sem allar
bafa komið á tilvísanaskyldu í sínu
heilbrigðiskerfí fyrir löngu.
Nú hefur nýr heilbrigðisráðherra
frestað gildistöku tilvísanaskyldu
um óákveðinn tíma á meðan málið
er rannsakað frekar. Greinilegt er
á sérgreinalæknum, sem barist
hafa hart gegn reglugerðinni, að
þeir telja málið úr sögunni. Ef svo
er hlýtur sú spurning að vakna
Greinilegt er á sérfræði-
læknum, segir Halldór
Jónsson, að þeir telja
tilvísanakerfið úr sög-
unni.
hvað verði um sparnaðinn, sem
ráðuneytið var sannfært um af eig-
in útreikningum og reynslu ann-
arra. Á hann að falla niður og verða
hlutí af sóun í opinberum rekstri
hér á iandi?
Allir vita að skoðanir eru skiptar
meðal fólks um tilvísanaskyldu.
Víst er fjöldamargir telja að hún
sé sjálfsögð og eðlileg. Spyija má
hvað megi bjóða því fólki í stað
tiivísanaskyldu og því sambandi
hljóta að vakna nokkrar spurning-
ar:
Er ekki eðlilegt og réttlátt, að
heilbrigðisráðuneytið sjái tii þess,
að það fólk, sem er reiðubúið að
undirgangast tilvísanakerfi af fús-
um og frjálsum vilja, fái að njóta
þess hagnaðar, sem ráðuneytið
sjálft hefur reiknað út að felist í
slíku kerfi? Eykur það ekki frelsi
fólks að gefa því möguleika á því
að velja slíkt kerfi? Á að svipta
fólk möguleikanum á að hafa áhrif
á kostnað sinn af heilbrigðisþjón-
ustu með þessum hætti? Er ekki
ráðuneytið að sóa fjármunum
þeirra, sem eru reiðubúnir að undir-
gangast tilvísanakerfi og njóta
hagnaðarins af því, með því að
bjóða ekki upp á slíkan valkost?
Varla getur Sérfræðifélag ís-
lenskra lækna, sá öflugi og fjár-
sterki þrýstihópur, haft neitt á
móti því, að fólk hafi valfrelsi að
þessu leyti. í stað þess að beijast
gegn tilvísanakerfi gæti félagið
snúið sér að fullum krafti að því
að bæta kjör félagsmanna með því
að fá hækkuð hin smánarlegu iaun
sjúkrahúslækna. Einnig er verðugt
verkefni fyrir félagið að fá félags-
menn sína til að uppfylla þá samn-
ingsbundnu og siðferðilegu skyldu
að senda heimilislæknum lækna-
Halldór Jónsson
bréf. Á því er vægast sagt mikill
misbrestur enda þótt í öllum tilvik-
um sé greitt fyrir bréfin.
Ein af nágrannaþjóðum okkar
hefur farið þá leið að leyfa fólki
að njóta hagnaðarins af tilvísana-
kerfi. í Danmörku er boðið upp á
tvenns konar aðild að heilbrigðis- I
þjónustunni. Fyrsta flokks sjúkl-
ingar (grupp'e 1) velja að undir-
gangast tilvísanaskyldu gegn því
að fá kostnaðarlausa heilsugæslu
með öllu, þ.e. þeir fá enga sér-
greinaþjónustu án tilvísana frá
heimilislækni nema bráðaþjónustu,
en í staðinn þurfa þeir ekki að
greiða neitt fyrir þjónustu heimilis-
lækna og sérgreinalækna. Annar^
flokks sjúklingar (gruppe 2) hafa
fijálst vai um hvert þeir leita, en
þeir greiða gjald fyrir.
Með þessu móti er Dönum boðið
upp á valkost. Það er sannarlega
athyglisvert að 95% Dana hafa
kosið að vera fyrsta flokks sjúkling-
ar og undirgangast tilvísunar-
skyldu af fúsum og fijálsum vilja
og njóta hagnaðarins af því. Sá .
hópur fer stækkandi á kostnað
hins.
Höfundur cr sérfræðingur í
heimilisítekningum.