Morgunblaðið - 23.06.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ1995 25
AÐSEIMDAR GREINAR
Kjarnorkutilraunir Frakka
á að fordæma, ekki harma
ÁKVÖRÐUN frönsku ríkis-
stjórnarinnar um að hefja á nýjan
leik tilraunasprengingar með
kjarnorkuvopn neðanjarðar í Suð-
ur-Kyrrahafi hefur vakið reiði um
allan heim. Ákvörðunin vekur
margar spurningar, ekki síst í ljóst
þess við hvaða aðstæður og á
hvaða tíma hún er tekin. Menn
velta því fyrir sér hvort hún boði
það sem koma skal í utanríkispóli-
tískum áherslum eftir að hægri
menn hafa nánast tekið öll völd í
Frakklandi með kjöri Jaqúes
Chiracs sem forseta, fyrir með
traustan meirihluta á franska
þinginu.
Frakkar hafa lengi verið hvað
óbilgjarnastir þjóða er kemur að
kj arnorkuvígbúnaðarmálum. Þ.eir
hafa gengið lengra en flestar aðrar
þjóðir í ögrandi atferli á þessu sviði
og má í því sambandi nefna staðar-
valið fyrir kjarnorkutilraunir þeirra
í fjarlægum heimshluta í mikilli
óþökk nálægra ríkja. Frægar eru
að endemum aðgerðir leyniþjón-
ustu þeirra gegn friðarhreyfingum
og andófsöflum, sbr. það þegar
Rainbow Warrior var sökkt í höfn-
inni í Auklandi á Nýja-Sjálandi á
sínum tíma.
Þvert á þróun mála
Ákvörðun Frakka að hefja nú á
nýjan leik tilraunir með kjamorku-
vopn gengur þvert á þróun mála
á alþjóðavettvangi. Að undanförnu
hafa staðið yfir viðræður um fram-
lengingu samningsins um bann við
frekari útbreiðslu kjarnavopna
(NPT) og náðist loks niðurstaða
um ótímabundna framlengingu
hans í síðasta mánuði. Sömuleiðis
hafa samningaviðræður um að
stöðva varanlega tilraunir með
kjarnorkuvopn (CTBT) þokast
áfram í Genf. I þessu ljósi verkar
ákvörðun Frakka eins og hrein
ögrun og það eins þótt þeir boði
nú af sinni hálfu vilja til staðfest-
ingar samningsins um tilrauna-
bann eftir eitt og hálft ár.
Þrátt fyrir langar og strangar
samningalotur um takmörkun
kjarnorkuvígbúnaðarins á alþjóða
vettvangi ríkir mikil óvissa á þessu
sviði. Allmörg ríki eru talin vera á
þröskuldi þess að koma sér upp
kjarnorkuvopnum og sum þeirra
reyndar þegar talin kjarnorkuvíg-
búin án þess að þau séu flokkuð
sem slík. Um árabil hafa flestir
gengið út frá því sem gefnu að
Israelsmenn búi yfir kjarnorku-
vopnum, þjóðir eins og Pakistan,
Indland og Brasilía eru þar rétt
við þröskuldinn og enn aðrar eins
og Norður-Kórea og írak liggja
undir sterkum grun um að vera
að undirbyggja kjarnorkuvígbún-
að. Það gefur því augaleið að
ákvörðun Frakka kemur ekki beint
á heppilegum tíma fyrir þær þjóðir
og samtök, einkum Sameinuðu
þjóðirnar, sem eru að beita sér á
þessu sviði.
Ögrun við Kyrrahafsþjóðir
Freklegust er þó ögrun Frakka
í garð þjóðánna sem byggja land-
svæði í Kyrrahafinu, enda hefur
harðorðum mótmælum og fordæm-
ingu rignt yfir þá úr þeirri átt.
Ástralíumenn og Nýsjálendingar
hafa gengið svo langt að ijúfa allt
varnarsamstarf við Frakka sem er
það næsta því sem þeir komast að
klippa á stjórnmmálasamband.
Smáþjóðirnar sem byggja Kyrra-
hafseyjarnar sjálfar mega sín lítils
gegn ofuivaldi stórveldisins en þeir
sem þekkja til sögu Frakka á þess-
um slóðum vita að hún er ófögur.
Sennilega svíður þó Nýsjálendinga
mest alla þjóða því þessi ákvörðun
riijar upp gamlar væringar milli
þeirra og Frakka og niðurlægjandi
íhlutun Frakka um nýsjálensk inn-
anríkismál á fyrri ára-
tugum. Nýsjálendingar
hafa gengið manna
lengst í einarðri bar-
áttu gegn kjarnorku-
vígbúnaði og almenn-
ingsálit þar er mjög
róttækt í fordæmingu
sinni á öllum umsvifum
af því tagi. Nýja-Sjá-
land er kjarnorkufrið-
lýst svæði með sér-
stökum lögum sem sett
voru í forsætisráðherr-
atíð Davids Lange.
Rarotonga-samning-
urinn frá 1985 lýsti
Suður-Kyrrahafið
Steingrímur
J. Sigfússon
kjarnorkuvopnalaust
svæði og bannaði
reyndar einnig tilraun-
ir með hvers konar
kjarnorkubúnað.
Með framgöngu
sinni á fyrri hluta
níunda áratugarins í
þessum efnum bökuðu
Nýsjálendingar og'
fleiri Kyrrahafsþjóðir
sér óvild kjarnorku-
veldanna sem þijósk-
uðust við og var tæp-
ast gróið um heilt.
Kjarnorkuumsvif
Frakka nú rétt við
bæjardyr þessara
íslendingar eiga að
skipa sér í hóp þjóða,
segir Steingrímur J.
Sigfússon, sem for-
dæma kjarnorkutil-
raunir Frakka.
þjóða eru því frekleg ögrun hvern-
ig sem á það er litið.
Fordæma ekki harma
Mismunandi orðalag í mótmæl-
um einstakra ríkja vekur athygli
og ekki kemur á óvart að kjarn-
orkuklúbburinn fer vægar í sakirn-
ar gagnvart Frökkum en aðrir.
Þannig nota bæði Bandríkjamenn
og Rússar sama orðalagið „að þeir
harmi“ ákvörðun Frakka á sama
tíma og flestar aðrar þjóðir for-
dæma hana afdráttarlaust.
Því ber að fagna að Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra lét
strax frá sér heyra, en lakara að
hann lét sér nægja að nota sama
orðalag og kjarnorkuvígveldin
þ.e.a.s. „að harma“. Við hér heima
vitum að vísu að slíkt orðalag hef-
ur verið forystumönnum Fram-
sóknarflokksins tamt í gegnum tíð-
ina, en hér snúast hlutirnir ekki
um orðanotkun heldur merkingu.
Islendingar eiga skilyrðislaust að
skipa sér í hóp þeirra þjóða sem
fordæma framferði Frakka af-
dráttarlaust.
Höfundur cr alþingismaður fyrir
Alþýðubandalagið í
Norðurlandskjfírdæmi eystra.
I
I
I
Í
I
úr
GILDATIL I.JÚLÍ
RELAX stóll
Stillanlegt bak
Þykk aýna

POSTSENDUM
SAMDÆGURR
OPIÐ UM HELGAR
Laugardaga kl. 10 - 16
Sunnudaga kl. 13 - 15
I
I
ÞAR SEM FERÐALAGIÐ BYRJAR!
í
\
SEGLAGERÐIN
Eyjaslóð
IR
Reykjavík s. 51 I -2200
I
í