Morgunblaðið - 30.06.1995, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Samhverf rými
MYNPIIST
Lisiasafn Kópavogs
— Geröarsafn
HÖGGMYNDIR
Gerður Helgadóttir. Opið alla daga
(nema mánud.) kl. 12-18 til 16. júlí.
Aðgangur ókeypis. Sýningarskrá kr.
3.000.
HINN 17. maí voru tuttugu ár
liðin frá því listakonan Gerður
Helgadóttir féll frá. Erfingjar
hennar færðu Kópavogsbæ að gjöf
listaverkin sem voru í dánarbúi
hennar, og var sú gjöf
kveikjan að tilurð þess lista-
safns sem nú er risið í Kópa-
vogi og ber nafn listakon-
unnar.
Listasafn Kópavogs -
Gerðarsafn hefur starfað í
rúmt ár og á þeim tíma fest
sig hægt og örugglega í
sessi á vettvangi íslenskrar
myndlistar. Eins og vænta
mátti hóf safnið starf sitt
m.a. með sýningu á verkum
listakonunnar sem það er
kennt við, en þó er tæplega
ofsagt að sú sýning sem nú
stendur yfir í safninu á
verkum Gerðar er áhuga-
verðasta sýningin sem hald-
in hefur verið á myndum
hennar allt frá 1980, þegar
verk hennar voru sýnd á
Kjarvalsstöðum í tengslum
við Listahátíð í Reykjavík.
Hér gefst nýrri kynslóð sýn-
ingargesta gott tækifæri til
að kynnast verkum þessar-
ar sérstæðu listakonu.
Sýningin er tvískipt og
eru höggmyndir listakon-
unnar frá sjötta áratugnum
í öndvegi; járnskúlptúrar,
víraverk og nokkur lykil-
verk úr bronsi frá um 1960 ásamt
klippimyndum og teikningum
skapa sterka heild í efri salnum,
þar sem verkin fá gott rými til að
eiginleikar þeirra fái notið sín. Á
neðri hæð eru síðan verk frá síðari
hluta sjöunda áratugarins - högg-
myndir mótaðar í leir, gifs eða jafn-
vel steinsteypu, sem einnig gegnir
miklu hlutverki í þeim steindu
gluggum sem hér eru og eiga ásamt
nokkrum mósaíkmyndum sinn þátt
í að loka hringnum í því yfírliti
yfir listferil Gerðar, sem má lesa
úr sýningunni.
Það sem fyrst vekur eftirtekt
gesta er fínleiki og nákvæmni
þeirrar úrvinnslu formsins, sem er
að finna í hveiju verki. Þetta á
jafnt við hina fjölmörgu nær vél-
rænu jámskúlptúra frá fyrri hluta
sjötta áratugarins, sem og þyngri
og lífrænni verk í leir, gifs eða
steinsteypu sem voru unnin hálfum
öðrum áratug síðar; allt er unnið í
þaula af mikilli fagmennsku, hvert
verk virðist heilt og endanlegt.
Annað höfuðeinkenni verka lista-
konunnar er samhverfa rýmisins. í
nær öllum höggmyndum hennar
leitar bygging verksins inn á við,
hverfist um sjálft sig og lokar þann-
ig rýminu. Þetta kemur jafnt fram
í fjölmörgum jámskúlptúmm, s.s.
„Komposition" verkum frá 1952-3
(nr. 7, 10, 13, 20, 26), svifmyndum
frá 1952 (nr. 9, 12) og 1956 (nr.
21, 22, 23) og reisulegum víravirkj-
um frá 1957-8 (nr. 18, 19) sem
leir- og bronsverkum frá 1970 (nr.
30, 33, 34). Undantekningar frá
þessu er einkum að finna í brons-
verkunum frá um 1960, eins og
sést t.d. í „Hliðskjálf" (nr. 15) og
„Orgeifúgu" (nr. 17), sem bijóta
af sér þessar ósýnilegu takmarkanir
og leita út á við, en margir telja
einmitt þessi verk meðal bestu
höggmynda Gerðar.
Þessi lokun rýmisins kemur fram
með öðrum hætti í nokkrum verk-
um úr steinsteypu og gleri, þar sem
glögglega má finna þau áhrif sem
listakonan varð fyrir við kynni sín
af list Forn-Egypta eftir að hún
ferðaðist til Egyptalands 1966. Hér
er þyngd efnisins látin ráða lokun
formanna þannig að glerið nær
aðeins að hleypa örfáun geislum í
gegn; það er þykktin sem hér lokar
rýminu öðru fremur.
Af listasögu tuttugustu aldar
má sjá að með verkum sínum í
málm hefur Gerður verið í fram-
varðarsveit nýsköpunar í högg-
myndalistinni á sjötta áratugnum.
Að sama skapi voru verk hennar
áratug síðar öðru fremur byggð á
persónulegri sköpunarþrá, en sóttu
lítið til samtímalistarinnar sem þá
var horfin að öðrum viðfangsefn-
um. Þetta endurspeglar sýningin
og gefur góða mynd af hvoru
tveggja.
Samhliða sýningunni hefur verið
gefin út vegleg bók um listakon-
una, sem einnig þjónar hlutverki
sýningarskrár. Hér er að fínna
samantekt um listferil Gerðar sem
Guðbjörg Kristjánsdóttir listfræð-
ingur hefur skrifað. í grein sinni
fjallar Guðbjörg um helstu þættina
í höggmyndagerð listakonunnar og
hvernig þessi, listsköpun tengist
samtímaþróun í listinni, einkum í
París þar sem Gerður bjó og starf-
aði lengstum. í skránni er einnig
að finna viðtalsbrot, minningarorð,
yfirlit yfir sýningarferil og æviatr-
iði auk fjölda mynda.
Þetta er veglegt rit og fróðlegt,
og smávægilegar ritvillur trufla
ekki. Hins vegar er verra að ekk-
ert samræmi er á milli númera ljós-
mynda og verkaskrár, auk þess sem
í bókinni eru myndir af ýmsum
höggmyndum sem ekki eru á sýn-
ingunni; þetta kann að skapa nokk-
urn rugling varðandi heimildagildi
og tilvísanir.
Sem fyrr segir er sýningunni
skipt í tvo hluta sem markast af
tímabilum í listferli Gerðar. Upp-
setningin er yfirleitt góð og eink-
um njóta járnmyndirnar sín
vel í efri salnum. Það er
nokkuð dimmara yfir síðari
verkunum, þar sem dags-
ljósið er nánast gert útlægt
úr salnum, þannig að sam-
spil Ijóss og skugga verður
lítið í fjölskrúðugum glugg-
um og lágmyndum sem þar
eru. Einnig er einkennilegt
að sjá verkið „Þögn 1“ (nr.
61) hér á gólfinu, þegar
listakonan hefur sjálf sett
það á stall á einkasýningu
í Þýskalandi' 1970 sam-
kvæmt ljósmynd í sýning-
arskrá.
Á sýningunni er lítillega
snert á öðrum þáttum í
ævistarfi listakonunnar sem
hún er ekki síður þekkt fyr-
ir, þ.e. gerð steindra glugga
víða um lönd og hönnun
mósaíkmynda, sem m.a. má
finna hér á landi á Tollhús-
inu við Tryggvagötu í
Reykjavík og í Skálholts-
kirkju. Slík verk verða aldr-
ei dregin saman í sýningu,
en vitneskja um þau þarf
að fylgja allri kynningu á
verkum listakonunnar.
Hér er merkileg sýning á
ferðinni sem vert er að benda öllum
listunnendum á að missa ekki af
og ættu þau hvatningarorð einkum
að beinast að yngri kynslóðinni sem
ekki hefur séð mikið til verka Gerð-
ar áður.
Es.: Nú í vor kom fyrir almenn-
ingssjónir stækkun af einu síðasta
verki Gerðar Helgadóttur, högg-
mynd sem Kvenfélagasamband
Kópavogs hefur kostað og verður
endanlega sett upp í nágrenni
safnsins. Ber að þakka þetta rausn-
arlega framtak; stækkunin hefur
tekist einkar vel og njóta form lista-
konunnar sín ekki síður í þessum
stærðum en í frumverkinu. Núver-
andi staðsetning verksins er hins
vegar með öllu óveijandi, þó tíma-
bundin sé; umsetin umferðamerkj-
um sem trufla alla sýn að því á
þessu hringtorgi hraðans er þessi
glæsta mynd sem skopparakringla,
sem ökumenn bíða eftir að falli á
hliðina.
Vonandi bera ráðamenn bæjar
og lista í Kópavogi gæfu til að
koma þessu tilkomumikla verki
undan sem fyrst, á einhvern þann
stað þar sem það fær notið þess
næðis og friðar sem öll almennileg
listaverk krefjast, eigi þau ekki að
breytast í umferðarvita eða auglýs-
ingaspjöld.
Eiríkur Þorláksson
GERÐUR Helgadóttir á
vinnustofu sinni í París.
Fyrirlestrar í Norræna húsinu
í NORRÆNA húsinu á laugardag
kl. 16 verða haldnir fyrirlestrar í
tengslum við sýninguna „Norrænir
brunnar“ sem nú stendur yfir í sýn-
ingarsölum og umhverfi Norræna
hússins. Fyrirlestrarnir eru tveir og
er sá fyrri eftir Halldór Bjöm Run-
ólfsson listfræðing og kallast erindi
hans „Bautasteinar".
Þar fjallar Halldór Bjöm um nor-
ræna útilist samtímans í tengslum
við foma hefð og mun í erindinu
reyna að sýna fram á, að hér sé um
endurheimt týndrar hefðar að ræða.
Bautasteinar, rúnasteinar, haug-
ar og helg vé vora norræn listaverk
síns tíma. Þau vora jafnframt end-
urheimt hefðar frá bronsaldartím-
anum, þegar bautasteinar og önnur
stórvirki voru helsta tjáningarform
listamanna. Þannig má segja að
norræn samtímalist, sem virkjar
umhverfi sitt, sé elsta samfellda list-
hefð okkar. Þessu hafa norrænir
listamenn ekki gleymt. Þeir hafa
varðveitt arfínn með nýjum for-
merkjum ,og nýjum áherslum, en
andinn er alltaf samur við sig.
Seinni fyrirlesturinn heldur Ing-
var Cronhammar myndlistarmaður
og hann mun tala út frá eigin verk-
um og sýna litskyggnur af þeim.
Ingvar er af sænsku bergi brotinn
en hefur búið og starfað í Dan-
mörku til margra ára. Hann hefur
unnið mikið með innísetningar og
stór útilistaverk.
Allir eru velkomnir á fyrirlestr-
ana, aðgangur er ókeypis.
KYNNING á verkum Hugh Dunford Wood verður opnuð í Gallerí
Fold á laugardag, ennfremur sýnir hann í Þrastarlundi.
Gallerí Fold og Þrastarlundur
Enskur listamaður
sýnir verk sín
KYNNING á verkum listmálarans
Hugh Dunford Wood verður opnuð
í Gallerí Fold við Rauðarárstíg á
laugardag. Ennfremur stendur yfir
sýning á verkum hans í Þrastarlundi.
Wood er fæddur í Englandi árið
1949. Hann nam myndlist við ýmsa
skóla í Bretlandi, Brasilíu, Frakk-
landi og á Spáni.
Hann hefur haldið einkasýningar
og tekið þátt í samsýningum víða
um heim. Myndirnar sem hann sýn-
ir era landslagsmyndir gerðar með
akrýllitum.
Opið er í Gallerí Fold virka daga
kl. 10-18 og laugardaga 10-16.
Kynningunni þar lýkur 15. júlí, en
í Þrastarlundi 16. júlí.
Sissel Tolaas á
*
Sólon Islandus
SÝNING norsku listakonunnar Sissel
Tolaas verður opnuð á Sólon ísland-
us laugardaginn 1. júlí kl. 18. Sýnir
listakonan þar röð 12 ljósmynda með
tilheyrandi textum og kallast inní-
setningin „Njósnari undir yfirborði
11“ (Underwater Spy II) og er tengt
verki með sama nafni á sýningunni
„Norrænir brannar" sem nú stendur
yfír í Norræna húsinu.
Sissel Tolaas er fædd 1959 í
Noregi en hefur búið og starfað í
Berlín síðan 1986. Á áranum 1980
til 1985 stundaði hún nám við Lista-
akademíuna í Bergen, listaakademí-
una í Varsjá og Poznan og listaaka-
demíuna í Osló. Sissel Tolaas hefur
hlotið fjölda viðurkenninga fyrir list
sína og hefur vinnur jafnt með ljós-
myndir, myndbönd, innísetningar
og hin margvíslegustu umhverfis-
verk.
Sýningin á Sólon íslandus stend-
ur til 24. júlí.
Styrkir menningarmálanefndar
Reykjavíkurborgar
27 skipta með sér
4,9 milljónum
BORGARRÁÐ hefur samþykkt til-
lögu menningarmálanefndar um
styrk til 27 aðila, samtals að upphæð
4,9 milljónir. 79 umsóknir bárast
um styrki.
Samþykkt var að hámarksúthlut-
un yrði kr. 300 þúsund, sem komu
í hlut sex aðila; Gunnsteins Ólafs-
sonar hljómsveitarstjóra, Kammer-
sveitar Reykjavíkur, Kirkjulistahá-
tíðar, Óháðu listahátíðarinnar, Rót-
arinnar, samtaka um eflingu textíl-
iðnaðar og Söngsveitarinnar Fíl-
harmóníu.
Fjórir fá úthlutað kr. 200 þús.
en það eru Leikhópurinn Pandóra,
Félag íslenskra myndmenntakenn-
ara, Jón Kaldal III, og Sig. Hallds.
ásamt Daníel Þorsteinssyni.
Ellefu fá úthlutað kr. 150 þús. en
það era Camerarctica, kammermús-
ík., Frank Ponzi, Halla M. Jóhannes-
dóttir o.fl., Hart í bak, útgáfufélag,
Heimskórinn, Inga Bjarnason,
Hvunndagsleikhúsið, Leikhópurinn
Erlendur, Norræna rannsóknarleik-
smiðjan, Sigrún Sól Ólafsdóttir, Skúli
Halldórsson tónskáld og Tríó Reykja-
víkur. Sex fá úthlutað kr. 100 þús.,
Áshildur Haraldsdóttir, Islensk graf-
ík, Jazzkvartett Reykjavíkur, Katrín
Á. Johnson og Hildur Óttarsdóttir,
Páll P. Pálsson og Þorsteinn J. Vil-
hjálmsson.