Morgunblaðið - 30.06.1995, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+ Kristjana Rann-
veig Friðriks-
dóttir • fæddist 7.
júní 1922 í Mörk á
Síðu. Hún lést 13.
maí 1995 að Kirkju-
bæjarklaustri. Ut-
för hennar fór fram
frá Prestsbakka-
kirkju laugardag-
inn 20. maí. For-
eldrar hennar voru
hjónin Ólafía Jóns-
dóttir, f. 20.1. 1894,
d. 24.8. 1924, frá
Blesahrauni og
Friðrik Kristófers-
son, f. 8.5. 1890, d. 25.5. 1974,
bóndi og söðlasmiður í Neðri-
Mörk á Síðu. Kristjana Rann-
veig átti eina alsystur Jóhönnu
Guðrúnu, f. 19.5.1919, húsmóð-
ur á Kirkjubæjarklaustri, og
tvö hálfsystkin, Ólaf f. 23.10.
1926, bílstjóra í Kópavogi og
Ragnhildi f. 24.12. 1931, banka-
ritara í Reykjavík.
KRISTJANA Rannveig, eða Veiga
í Mörk eins og hún var ævinlega
kölluð, var Skaftfellingur. Friðrik,
faðir hennar, var sonur Kristófers
bónda og pósts á Breiðabólstað,
sem var sonur sr. Þorvarðar Jóns-
sonar á Prestsbakka og konu hans
Sigríðar Pálsdóttur frá Hörgsdal.
Móðir Friðriks var Rannveig dóttir
Jóns Bjarnasonar bónda í Mörk og
konu hans Sigríðar Þórhalladóttur
frá Mörk. Ólafía, móðir Veigu, var
dóttir Jóns Jónssonar bónda í
Blesahrauni, sem var sonur Jóns
Bjarnasonar bónda í Mörk. Móðir
Ólafíu var Jóhanna Jónsdóttir frá
Blesahrauni. Foreldrar Veigu, þau
Friðrik og Ólafía voru því náskyld
eins og títt var í sveitinni milli
sanda.
Veiga var aðeins tveggja ára
þegar Ólafía móðir hennar lést úr
berklum og talið var að veikindin
hefðu sett nokkuð líkamlegt mark
á litlu stúlkuna. Þá tóku móðurfor-
eldrarnir í Blesahrauni hana í fóst-
ur. En Jóhanna, amma Veigu, dó
þegar hún var fímm ára og þá fór
hún niður að Mörk til Friðriks, föð-
ur síns, og seinni konu hans Stein-
unnar Ólafsdóttur frá Mörtungu,
og ólst Veiga upp hjá þeim og átti
heimili í Mörk meðan öll lifðu.
Veiga stundaði lögbundna skóla-
göngu í farskóla sveitarinnar og
sóttist námið vel bæði til munns
og handa. Bústörf lærði hún svo
af þeim Steinunni og
Friðriki, sem bæði
voru óvenju myndvirk.
Steinunn var einstök
matmóðir og lærð í
karlmannafatasaumi
en Friðrik var góður
bóndi, sem sýndi öllu
lífí virðingu, auk þess
að vera söðlasmiður
sveitarinnar. Á yngri
árum var Veiga
nokkra vetur í vist í
Reykjavík en öll sumur
austur í Mörk á meðan
fjölskyldan bjó þar.
Kynni mín af Veigu
og fólkinu í Mörk hófust árið 1942
þegar ég kom þangað fyrst sjö ára
gömul til sumardvalar en þá var
Veiga tvítug og í blóma lífsins.
Feður okkar voru bræður og í
Mörk, þar sem ættin átti djúpar
rætur, hét hver klettur og hóll sínu
nafni og tengdust þau örnefni Iífi
genginna kynslóða og þeirri veröld
sem var fyrir daga tæknialdar. í
Mörk var tvíbýli. í vesturbænum
bjuggu frændur okkar Eiríkur Ein-
arsson og bróðir hans Siguijón,
organisti sveitarinnar, ásamt aldr-
aðri móður sinni Ástu Eiríksdóttur
frá Mörtungu. í austurbænum bjó
auk Friðriks og Steinunnar og
barna þeirra, Eiríkur Ólafsson,
bróðir Steinunnar, sem átti hluta
af jörðinni. Heimilislífið einkennd-
ist af góðvilja og samlyndi og minn-
ingamar um kynnin af Merkurfólk-
inu eru mér dýrmætar og af því
tagi sem aldrei verður fullþakkað.
Það var mikill munaður að fá sem
barn að rísla sér í skjóli þessa góða
fólks.
Veiga átti sinn stóra og ómetan-
lega þátt í heimilishaldinu í Mörk
þar sem ríkti greiðasemi og gest-
risni og margir áttu þangað erindi,
ekki síst í tengslum við starf Frið-
riks sem söðlasmiðs. í erfiðum veik-
indahrinum Steinunnar stóð Veiga
fyrir heimilinu með myndarbrag og
dugnaði. Mikil var önn daganna en
Veiga var árrisul, vinnusöm og
rösk til allra verka. Hún var jafn-
víg á inniverk sem útiverkin og
minnist ég hennar sérstaklega í
essinu sínu við heyskapinn þegar
vel viðraði. Sá var háttur í sveit-
inni á þessum árum þegar rigndi
og ekki viðraði til heyskapar að
konur kepptust við ýmis búverk svo
sem þjónustubrögð, prjónaskap,
saumaskap, þvotta, bakstur og þess
háttar auk hinnar daglegu umönn-
MINNINGAR
unar, matargerðar og fjósaverka.
Þessi tímabil gátu orðin æðilöng
því fyrir kom að ekki þornaði á
steinum svo vikum skipti. Þegar
rigndi settist Friðrik í Mörk við iðn
sína og leðurilmurinn fyllti húsið á
meðan hann sinnti nýsmíði eða við-
gerðum á aktygjum og reiðtygjum
sveitunga sinna. En mér virtust
flestir aðrir karlmenn liggja löng-
um stundum á rúmum sínum þegar
ekki viðraði til heyskapar. Allir
vissu að karlmenn „þurftu að
fleygja sér“ en aldrei minnist ég
þess að kona þyrfti að hvíla sig
nema þá örvasa kerlingar, sem lágu
óáreittar á rúmum sínum eins og
karlar. Ég man hve mér fannst
þetta skrítið og finnst það enn, en
þessi viðhorf virðast ómeðvituð og
innbyggð í menningu okkar. Svo
mikið er víst að frændur mínir á
Síðunni voru einstök ljúfmenni og
barnbestu menn sem ég hef nokkru
sinni kynnst og leiddu þeir gjarnan
óvita sér við hönd.
Stopular frístundirnar notaði
Veiga til að líta í bók, því hún var
alla tíð bókhneigð og mikill lestrar-
hestur, eða þá hún greip í handa-
vinnu sér til skemmtunar. En best
naut hún sín á hestbaki og þá var
eins og „ásjónan breyttist", eins
og Steinunn orðaði það. Veiga var
mikil hestakona enda hafði hún
gott lag á hestum. Minnisstæðar
eru ferðir okkar Veigu, Ragnhildar
og mín, austur í Prestsbakkaheiði
að sækja illviðráðanlega meri,
Sokku að nafni, sem var þýðust
allra á skeiði, en sótti svo stíft í
stóðið þar austur frá að henni héldu
engin bönd. Svo virtist sem aldrei
hefði tekist að temja skepnuna til
fulls og þessi villta frelsisþrá í
brjósti hennar heillaði okkur og
seyddi. Tímafrekt var að sækja
Sokku austur í Prestsbakkaheiði
því fyrst þurfti að leita uppi stóðið
og síðan gat verið þrautin þyngri
að koma beisli á merina. Veiga fór
fyrir okkur en við Ragnhildur kom-
um í humátt á eftir hálfsmeykar
ef styggð kæmi á stóðið sern æddi
yfír hvað sem fyrir varð. Ég sé
Veigu enn fyrir mér þar sem hún
einbeitt á svip gengur öruggum
skrefum í átt til Sokku með brauð-
bita í framréttri hönd og beislið
vandlega falið fyrir aftan bak. Og
fyrr en varði hafði hún skepnuna
á valdi sínu. Stoltar og glaðar riðum
við aftur heim á leið með Sokku í
taumi, og Veiga kátumst af öllum.
Eitt sinn fór Veiga í mikinn reiðtúr
út í Holtsdal ásamt öðru ungu fólki
í sveitinni. Það hafði tekið langan
tíma að undirbúa ferðina og eftir-
væntingin var mikil, en við sem
vorum of litlar til þess að fara með
sáum þetta ferðalag í hillingum
lengi á eftir.
I Mörk ólust upp að mestu tveir
elstu systursynir Veigu þeir Friðrik
KRISTJANA
RANNVEIG
FRIÐRIKSDÓTTIR
og Guðni Rúnar, synir Jóhönnu og
manns hennar Ragnars Pálssonar
frá Blesahrauni sem höfðu flust í
Hveragerði. Veiga sinnti drengjun-
um sem besta móðir og voru þeir
augasteinar og eftirlæti alls heimil-
isfólksins í Mörk. Seinna tók Veiga
að sér að hugsa um heimilið fyrir
Jóhönnu í veikindum hennar og
veit ég að hún og hennar fólk taldi
sig eiga Veigu þökk að gjalda.
Friðrik í Mörk andaðist árið 1974
og síðan var jörðin seld. Þegar
Veiga átti ekki lengur skjól í föður-
garði fluttist hún suður og fékk
vinnu við að annast aldraða á heim-
ilum sínum. í fyrstu líkaði henni
starfið vel, en þegar til lengdar lét
reyndist það henni erfitt sem von-
legt var, því kringumstæðurnar
buðu ekki upp á langdvalir á hveij-
um stað. Því þurfti hún aftur og
aftur að venjast nýjum aðstæðum
sem reyndi mikið á hana. Veiga fór
að kenna heilsubrests og um miðjan
níunda áratuginn fluttist hún aftur
austur á Síðu og þá á dvalarheim-
ili aldraðra á Kirkjubæjarklaustri
þar sem hún naut hinnar bestu
umönnunar til hins síðasta. Jó-
hanna systir hennar og Ragnar
bjuggu í næsta húsi og voru þau
og börn þeirra Veigu ómetanleg
stoð og stytta seinustu árin og átti
hún hjá þeim athvarf sem gott var
að leita til.
Veiga naut sín ekki fyllilega
seinustu árin en alltaf var frænd-
ræknin sú sama og ánægjulegt að
hitta hana. Við fórum gjarnan sam-
an austur í Mörk að hitta Siguijón,
þegar ég átti leið um Síðuna, en
hann bjó þar lengst gamla Merkur-
fólksins. Eitt sinn spurði ég Veigu
hvort hún væri ekki til með að
koma í bíltúr og þá spratt hún upp
úr rúminu og svaraði að bragði að
sig langaði að heimsækja hana
Rósu á Hörgslandi Hávarðardóttur
og hann Jakob frænda okkar. Við
áttum yndislega kvöldstund með
þeim hjónum og afkomendum
þeirra. Nokkrum mánuðum síðar
var Rósa öll. Líf mannlegt endar
skjótt.
Og nú er hún Veiga í Mörk líka
búin að kveðja þennan heim og
eftir lifir minningin um góða konu.
Hún sofnaði svefninum langa inn
í bjarta vornóttina í sveitinni sinni
fögru. Blessuð sé minning Veigu í
Mörk.
Rannveig Jónsdóttir.
JÓHANNES TH.
JÓNSSON
+ Jóhannes Th.
* Jónsson fæddist
á Upsum á Dalvík
19. júlí 1919. Hann
lést á Dalbæ, dval-
arheimili aldraðra
á Dalvík 23. júní
siðastliðinn. For-
eldrar hans voru:
Baldvina Gunnlaug
Jóhannsdóttir og
Jón Jóhannesson.
Bræður hans voru:
Bjarni d. 1971 og
Kristján Eldjárn d.
1975. Þann 25. sept-
ember 1948 kvænt-
ist Jóhannes eftirlifandi eigin-
konu sinni Hrönn Krisljáns-
dóttur. Börn þeirra eru: 1)
Kristján f. 14. desember 1946
d. 13. júlí 1958, 2) Anna Bald-
MEÐ ÞESSUM orðum kveðjum við
föður okkar.
Hafinn til hæða
horfir nú þinn andi
heimslífs á öldur í hvíld og kyrrð.
Stormum og stríði
stendur þú yfir
með æðri sjón í himins hirð.
vina f. 4. mars
1949, maki Skarp-
héðinn Pétursson,
eiga 4 börn, 3)
Guðlaug f. 8. októ-
ber 1960, maki
Hákon Óli Guð-
mundsson, eiga 2
börn, 4) Birna f. 2
apríl 1969, maki
Birgir Ossurar-
son, eiga 1 barn.
Jóhannes lagði
stund á sjó-
mennsku frá 14
ára aldri, síðast
var hann skip-
stjóri á Bjarma II sem hann
átti í félagi við aðra.
Jóhannes verður jarðsung-
inn frá Dalvíkurkirkju föstu-
daginn 30. júní kl. 13.30.
Hðfðingi héraðs,
hátt þín minning standi,
ávaxtist hjá oss þitt ævistarf.
Þjóðrækni, manndáð,
þol og tryggð í raunum
þitt dæmi gefi oss í arf.
(Einar Benediktsson)
Anna Baldvina, Birna
og Guðlaug.
ÞORSTEINN
JÓHANNESSON
+ Þorsteinn Jóhannesson
fæddist 19. febrúar 1914 að
Gauksstöðum í Garði. Hann lést
á Landspítalanum hinn 24. júní
s. 1. Foreldrar hans voru Jó-
hannes Jónsson, útvegsbóndi,
Finnssonar á Gauksstöðum og
Helga Þorsteinsdóttir, Gíslason-
ar á Meiðastöðum. Systkini Þor-
steins: Kristín, f. 21.11. 1915,
d. 22.6. 1982; Jón, f. 30.12. 1914
- dvelur á Hrafnistu í Hafnar-
firði; Gísli, f. 31.5. 1918, d. 9.1.
1919; Sveinbjörg, f. 26.12.1919,
- húsfrú á Blönduósi; Ástríður,
f. 23.5. 1921, d. 13.3. 1988; Gísli
Steinar, 26.9. 1924, útgerðar-
maður í Reykjavík; Jóhannes
Gunnar, f. 7.8. 1926, útgerðar-
maður í Keflavík; Kristín Ást-
hildur, f. 10.4. 1928, húsfrú á
Blönduósi; Þórður Kristinn, f.
4.11. 1929, skipsljóri í Hafnar-
firði; Sigurlaug, f. 28.7. 1931,
d. 3.1. 1933; Sigurlaug Erla, f.
4.3. 1933, húsfrú í Reykjavík;
Matthildur, f. 22.4.1935, d. 5.11.
1959; Einar, f. 28.5. 1937, vél-
stjóri á Blönduósi.
Þorsteinn kvæntist 26. nóv-
ember 1938 Kristínu Ingimund-
ardóttur. Hún er dóttir Sigríðar
Þórðardóttur frá Hala í Djúp-
árhreppi og Ingimundar Jóns-
sonar frá Holti i Stokkseyrar-
hreppi, kaupmanns í Keflavík.
Kristín og Þorsteinn byggðu sér
heimili að Reynistað i Garði og
bjuggu þar alla tíð. Þau eignuð-
ust sex dætur, sem eru: Sigríður
Inga, f. 11.7. 1940, maki Guð-
mundur Guðmundsson, búsett í
Garði; Helga Jóhanua, f. 14.2.
1942, maki Þórður Gúðmunds-
son, búsett í Garði; Unnur, f.
26.2. 1944, maki Árni Valur
Viggósson, búsett á Akureyri;
Erla Kristín, f. 3.10. 1950, maki
James Robertson, búsett á Ak-
ureyri; Ingibjörg Jóna, f. 22.12.
1955, maki Bragi Árnason, bú-
sett á Akureyri, og Gunnþór-
unn, f. 2.3.1958, sambýlismaður
Sævar Elisson, búsett í Garði.
Þorsteinn rak útgerð ásamt
föður sínum og bróður og var
fyrst skipsljóri á báti þeirra,
Jóni Finnssyni, en eftir 1950
stjórnaði hann fyrirtækinu í
landi. Þeir feðgar ráku salt-
fisk-, skreiðar- og síldarverkun
um árabil. Þorsteinn starfaði
mikið að félagsmálum sjómanna
og fiskverkenda og gegndi þar
ýmsum ábyrgðarstöðum. Hann
vann einnig mikið að slysa-
varna- og björgunarmálum.
Þorsteinn vann að framfara-
málum í Garðinum. Var meðal
annars i hreppsnefnd um ára-
bil. Þorsteinn var ýmis sómi
sýndur fyrir störf sín, m.a. með
riddarakrossi hinnar íslensku
fálkaorðu fyrir nokkrum árum.
Deyr fé
deyja frændur
deyr sjálfur hið sama.
En orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
Stórmenni er fallið í valinn. Mér
er til efs að honum tengdaföður
mínum hefði líkað að heyra talað
um sig sem stórmenni, en þannig
kynntist ég honum og þannig mun
hann lifa í minningu minni; sem
sannur íslenskur höfðingi og dreng-
ur góður.
Þorsteinn á Reynistað var maður
sem hafði vinnu að hugsjón. Hann
var sístarfandi og leið ekki vel í
sparifötunum. Hann vann vel og
eftir hann liggja mikil verðmæti,
bæði andleg og veraldleg. Verð-
mæti sem ekki verða endilega í
krónum talin, heldur fyrst og fremst
sem dýrmætt veganesti fyrir afkom-
endur hans og samferðamenn. Þor-
steinn var frumkvöðull á mörgum
sviðum. Stórhuga, hugsaði alla tíð
fram í tímann og framkvæmdi aldr-
ei neitt sem ekki var vit í. Hann
hafði stórt hjarta og átti mikið að
gefa, en hann vann góðverkin í
kyrrþey og kærði sig ekki um hrós
né gullhamra.
Því miður fékk ég ekki að kynn-
ast honum fyrr en hann var kominn
á efri ár, en kynni okkar voru afar
góð og gáfu mér dýrmætan fíár-
sjóð. Við áttum margar góðar stund-
ir saman, þar sem aðalumræðuefnið
var gjarnan sjósókn, útgerð og físk-
vinnsla á árum áður. Hann sagði
mér frá ýmsu áhugaverðu, oft af
gáska, en alltaf var stutt í ábyrgðar-
fullan og metnaðarfullan manninn
sem hann hafði að geyma.
Þorsteinn var mér góður tengda-
faðir og það eru forréttindi að hafa
fengið að kynnast honum, sem ég
mun ævinlega verða þakklátur fyrir.
Það er varla hægt að tala um
Þorstein á Reynistað án þess að
tala um Kristínu líka. Þau voru sem
ein manneskja, svo aðdáanlega sam-
rýmd og kærleikurinn milli þeirra
svo fallegur og hlýr. Eftir að heilsu
beggja fór að hraka hafa þau gætt
hvort annars og hjúkrað eftir bestu
getu og alltaf voru þau saman um
alla hluti. Tæp 60 ár fengu þau að
vera saman og til síðustu stundar
var það kærleikurinn og virðingin
sem einkenndi samband þeirra. Lífíð
var oft erfitt og margar þrautir og
þungar þurftu þau að bera, en þau
báru þær saman. Tengdafaðir minn
sagði einhverntíma að hann ætlaði
að ,drepast standandi", hann gat
ekki hugsað sér verra hlutskipti en
að þurfa að liggja aðgerðarlaus og
vera öðrum baggi. Hann fékk ósk
sína nánast uppfyllta og þó söknuð-
urinn sé sár, þökkum við fyrir að
hann fékk að halda reisn sinni til
hins síðasta.
Guð blessi minningu þessa góða
manns, sem nú stýrir báti sínum til
friðarlanda.
Árni Valur Viggósson.