Morgunblaðið - 27.07.1995, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ
32 FIMMTUDAGUR 27. JÚLÍ 1995
MINNIIVIGAR
■>

.i.

SIGURJÓN
GUÐJÓNSSON
+ Sigurjón Guð-
jónsson fæddist
í Hlíðarendakoti í
Fljótshlíð 16. sept-
ember 1901. Hann
lést í Reykjavík 17.
júlí síðastliðinn.
Útför séra Sigur-
jóns fór fram frá
Dómkirkjunnni 26.
júlí.
In memoriam.
Eins og þegar bók fellur
úr hendi þreytts lesanda
eða eins og þegar lauf fellur
eitt lauf í heiminum.
(Bo Setterlind)
HANN birtist á hveiju vori, steig
úr bfl sínum, gekk léttum skrefum
inn í skólann, grannur, fremur lág-
vaxinn, skært blik í skýrlegum
augum. Hann flutti með sér andblæ
menningar, bæði gamallar og gró-
innar og nýrrar og fijórrar. Við
hlökkuðum jafnan til samfundanna
við hann, höfðum að vísu séð hann
nokkrum vikum fyrr við árlega
kvöldmessu á föstu í kirkju séra
Hallgríms á Hvalfjarðarströnd.
Kannski höfðum við líka verið á
fundi í Stúdentafélagi Akraness
heima í stofunum þeirra Guðrúnar
Þórarinsdóttur í Saurbæ. En engu
að síður, samfundir við þennan
mann voru ætíð veisla fyrir andann.
Séra Siguijón Guðjónsson kom
í skólann sinn gamla, Gagnfræða-
skólann á Akranesi, til að dæma
landspróf og gagnfræðapróf. Hann
var prófdómari við skólann þar til
þau hjónin fluttu til Reykjavíkur
upp úr miðjum sjöunda áratugnum.
Þegar framsýnir öndvegismenn
á Skaga stofnuðu gagnfræðaskóla
árið 1943 fengu þeir Saurbæjar-
klerk til að veita honum forstöðu
fyrsta árið. Það var vel til fundið.
Mér býður í grun að skólinn hafi
alla tíð búið að því að fyrsti for-
stöðumaður hans var fjölfróður
menningarmaður með hvassa sýn
til allra átta. Nú er Gagnfræðaskól-
inn á Akranesi ekki lengur til sem
slíkur, en á grufini hans og Iðn-
skóla Akraness risinn Fjölbrauta-
skóli Vesturlands. Það er von mín
að andi fyrsta skólastjórans muni
ríkja í þeirri stofnun meðan „sól
vermir jörð“. Þá mun „afl og andi“
eiga skóla Vestanlands ekki síður
en fyrir norðan.
Séra Siguijón Guðjónsson vann
ævistarf sitt á Hvalfjarðarströnd.
Hann var sóknarprestur í Saurbæ
frá 1931 til 1966 og prófastur í
Borgaríjarðarprófastsdæmi frá
1946 til 1966. En þó að hann léti
af opinberu embætti hálfsjötugur
settist hann síður en svo í helgan
stein. Við tóku fijó starfsár og í
rauninni lét hann ekki deigan síga
fyrr en hann var kominn vel yfir
nírætt. Hann rannsakaði sögu
sálmakveðskapar og mun margt
markvert liggja eftir hann á því
sviði. En umfram allt sinnti hann
skáldskap og þýðingum með ein-
stökum ágætum og af stakri smek-
kvísi.
Siguijón Guðjónsson var skáld
og hann mun einna síðastur til að
kveðja veröldina skáldbræðanna
sem Tómas Guðmundsson og Hall-
dór Laxness hafa gert þeirra tíma
ógleymanlega í verkum sínum.
Siguijón Guðjónsson hélt eitt
sinn erindi í Gagnfræðaskólanum
á Akranesi þar sem hann minntist
„sextán skálda í fjórða bekk“. Hann
var að vísu ekki í þeim bekk sjálfur
en á svipuðum aldri og þeir sem
þar voru. Tíður gestur var hann í
heimkynnum þeirra Halldórs og
Sigurðar Einarssonar þar sem þeir
„dvöldust tveir skólabræður sitt við
hvora súð og „séni“ báðir töldust."
Þar lásu skáldin ungu ljóð sín og
ræddu um skáldskap og önnur mik-
ilvæg mál. Lýsingar séra Siguijóns
á þessum skáldatímum og þá eink-
um og sér í lagi frá-
sagnimar af fyrr-
nefndum herbergisfé-
lögum og Tómasi Guð-
mundssyni munu vart
líða mér úr minni með-
an ég held ráði og
rænu. Vel var Siguijón
Guðjónsson hlutgeng-
ur í þessum hópi og
gaf út æskuljóð sín
1929 í bók sem hann
nefndi Ský. Þá þýddi
hann fjölmörg skáld-
verk, til að mynda tvö
leikrit eftir Kaj Munk.
Það sem er þó ef til
vill merkilegast við skáldið Siguijón
Guðjónsson er það að hann var enn
að fást við skáldskap á tíunda ára-
tug tuttugustu aldar, maður sem
hafði verið í skáldahópnum fræga
í Menntaskólanum í Reykjavík fyr-
ir 1920 og að hann réðst á gamals
aldri í að þýða ljóð eftir nútíma-
skáld norræn. í þeim sökum glímdi
hann við ýmsa þekktustu módern-
istana á Norðurlöndum og tókst
vel.
Siguijón Guðjónsson fékkst
einnig við sálmakveðskap. í þeim
verkum hans kemur fram eins og
raunar í sálmagerð annars manns
sem þó er þekktari fyrir annað en
skáldskap, Sigurbjöms Einarsson-
ar, að þar er skáld á ferð. Ég bendi
á eitt vers af fjórum úr einum sálmi
Siguijóns.
Hann er það ljós við öll þín spor,
er eilífð boðar, líf og vor,
hann vemdar þetta veika ker,
sem valt í senn og brothætt er.
Og náð hans nægir þér.
Siguijón Guðjónsson var í raun-
inni alltaf ungur maður. Hann var
léttur á fæti, grannur og spengileg-
ur fram undir andlátið. En þó bar
hitt af hve ungur hann var í anda
eins og sést best á því hver við-
fangsefni hann valdi sér.
Séra Siguijón eignaðist þá konu
sem honum var samboðin. Frú
Guðrún, ekkja hans, er dóttir braut-
ryðjandans mikla í íslenskri mynd-
list, Þórarins Þorlákssonar, og sjálf
gáfuð og listelsk. Henni, Hrafn-
katli syni þeirra og fjölskyldu hans
vottum við hjónin samúð okkar og
minnumst með virðingu og þökk
skáldprestsins sem gaf vinum sín-
um meira en hann grunaði sjálfan
allt til hinstu stundar.
Eins og þegar bók fellur
úr hendi þreytts lesanda
eða eins og þegar eitt lauf fellur
af greininni.
Olafur Haukur Arnason.
Þegar séra Siguijón í Saurbæ
er kvaddur hlýtur hugurinn að rifja
upp margt frá liðnum samveru-
stundum og erfitt getur reynst að
velja úr fáeina þætti en sleppa svo
mörgu. Ég minnist kennarans, sem
með áhuga og lífsfjöri hreif krakk-
ana með sér í leik og námi, íþrótt-
um og útiveru. ,,Allir með nú og
Siggi líka...“ Ég minnist kenni-
manns sem með innsæi og glöðu
bragði kenndi okkur kristinfræði
svo að áhugi hlaut að vakna. Svo
man ég bóndann, sem átti svo arð-
samt bú og sinnti því af kostgæfni
og alhug. Klerkinn man ég, sem
ekki vildi láta félagsmál og sveitar-
stjómarmál hefta sig frá því starfí
sem hann hafði helgað sig og vís-
aði frá sér áleitni sveitunga til að
hafa óskorað næði fyrir það.
Hæst ber kannski í minningun-
um baráttan fyrir byggingu Hall-
grímskirkju í Saurbæ sem hófst í
kreppunni miklu með fjáröflun og
síðan byggingarframkvæmdum.
Byggt var á traustum grunni þar
sem þjóðin öll fékk að leggja sitt
til málefnisins jafnvel stórstyijöld
gat aðeins tafið framgang málsins.
Kirkjan reis og varð verðugt tákn
þeirrar ástar, sem íslendingar hafa
alltaf sýnt Hallgrími Péturssyni -
svo að sumir hafa kallað hann þjóð-
ardýrling mótmælendakirkjunnar
hér.
Saurbæjarhjónin spöruðu ekki
vinnuframlag sitt í því starfi og
má segja að allt heimilið hafí verið
virkjað til að verkið gengi sem best.
Eftir að kirkjan var vígð tók við
annasamt tímabil. Ennþá var
óslökktur áhugi fjölda einstaklinga
og fyrirtækja til að fegra hana og
prýða og bárust henni margar góð-
ar gjafir, einkum í listaverkum og
ýmsum búnaði. Þá var kirkjan sótt
heim af fjölda fólks, bæði innlendu
og erlendu, og þurfti að taka á
móti gestum flesta daga að sumr-
inu til.
Þótt hér hafi aðeins verið minnst
helstu atriða eru þó miklu fleiri sem
líða um hugann.
Saurbæjarheimilið var menning-
arstöð. Þangað bar að fjölda „nem-
enda“, stúdentar komu þangað til
námsdvalar og sóttu þangað kjark
og áræði til áframhaldandi sóknar.
Listamenn áttu þar vísan samastað
og norrænt samstarf sótti þangað
afl. Ég man svo marga, sem dvöldu
þar um tíma og „hlóðu geymana",
vináttubönd tengdust sem entust
ævilangt.
Vandi er að þakka það öðru
hjóna, svo samhent voru þau séra
Siguijón og frú Guðrún, þar var
sem einn hugur.
Eftir er að minnast á nágrann-
ann séra Siguijón. Þennan þíða og
sanngjarna eldhuga, þar er margt
að þakka eftir langa samveru í
sveitinni. Mér finnst hann hafa með
dagfari sínu verið sem trúboði, -
fyrirmynd, sem hlaut að hafa áhrif
og virka lengi. Viðkynning við slíka
menn gerir manni gott.
Ég þakka langa viðkynningu,
sem aldrei bar skugga á.
Vífill Búason.
Séra Siguijón Guðjónsson fyrrum
prófastur í Saurbæ á Hvalfjarð-
arströnd er látinn og þar er mikill
heiðursmaður horfinn sjónum:
skáld, fræðimaður, fagurkeri og
einlægur guðsmaður. Hann varð
níutíu og þriggja ára en hélt fullum
starfskröftum, sem best sést á því
að fyrir nokkrum vikum fékk hann
viðurkenningu frá norksum stjórn-
völdum fyrir ljóðaþýðingar sínar
og ekki er miklu lengra síðan hann
var gerður heiðursdoktor við Há-
skóla íslands og var það viðurkenn-
ing fyrir hið mikla starf hans að
rannsóknum á sálmum og sögu
þeirra.
Séra Siguijón og faðir minn,
séra Einar Guðnason í Reykholti,
voru skólabræður og eiginkonur
þeirra höfðu þekkst frá bamæsku.
Fyrst man ég eftir séra Siguijóni
þegar hann gisti hjá okkur á vorin,
en hann var árum saman prófdóm-
ari við héraðsskólann í Reykholti.
Ég minnist ljúfmennsku hans og
gamansemi og geymi enn gamla
minningabók þar sem hann skrifaði
vísu sem hann orti sérstaklega til
mín.
Séra Sigurjóni var margt til lista
lagt. Hann var ræðumaður góður
og í menntaskóla hafði hann verið
forseti málfundarfélagsins Fram-
tíðarinnar eins og fleiri frægir
menn fyrr og síðar. Hann gaf ung-
ur út ljóðabókina Ský og alla ævi
fékkst hann við þýðingar, oftast á
ljóðum norrænna skálda. Honum
var sýnt um fleira en skáldskap
og þeir hæfileikar hans nýttust
eflaust vel við byggingu Hallgríms-
kirkju í Saurbæ, en hann lagði þar
vísast margt gott til um „instru-
menta et ornamenta" eins og sagt
var á latínu í fornum úttektum
kirkna.
Þau hjón séra Siguijón og frú
Guðrún sátu staðinn í Saurbæ með
þeim glæsibrag að ekki varð betra
á kosið. Heimili þeirra var fallegt
og vel tekið á móti gestum. Eg
minnist þess að ég varð undrandi
þegar ég komst að því að þau
stunduðu fjárbúskap ájörðinni auk
alls annars.
Eftir að séra Sigurjón hætti
prestsskap og fluttist til Reykjavík-
ur var hann sístarfandi. Segja má
um þau hjón bæði að þau hafí ver-
ið til fyrirmyndar um það hvernig
veija eigi eftirlaunaárum. Mér dett-
ur í hug ljóðlína Stephans G. „láttu
hug þinn aldrei eldast eða hjartað"
sem mér fínnst eiga við um þau.
Þau tóku að sér ný og kerfjandi
verkefni, einguðust nýja vini og
voru áhugasöm um svo margt.
Meðal annars starfaði séra Sigur-
jón í sálmabókanefnd og frú Guð-
rún vann að bók um föður sinn,
Þórarin B. Þorláksson listmálara,
sem kom út fyrir nokkrum árum.
Oft hitti ég séra Siguijón á förnum
vegi, niðri í miðbæ Reykjavíkur eða
þá í Norræna húsinu þar sem hann
var tíður gestur, ekki síst þegar
Finnar héldu upp á sinn Runebergs-
dag. Alltaf var hann jafn viðræðu-
góður og hlýr í viðmóti.
Fyrir mörgum árum, þegar ég
var nýbyijuð búskap í Reykjavík,
fékk faðir minn mig til þess að sjá
um kaffi fyrir hann og tvo vini
hans þá séra Sigutjón og séra Jón
Thorarensen. Ég var hálfkvíðin að
uppvarta svona hefðarklerka, en
kvíðinn reyndist tilefnislaus. Þetta
var ógleymanleg dagsstund. Kátari
og skemmtilegri gesti var ekki
hægt að hugsa sér, og mér fannst
verst að aldrei gafst tilefni til að
endurtaka boðið. Nú er sá síðasti
þessara góðu manna horfinn.
Blessuð sé minning hans.
Steinunn Einarsdóttir.
Það var á fögrum vordögum árið
1931, sem fjölskylda austan úr
Fljótshlíð flutti að Saurbæ á Hval-
fjarðarströnd. Hjón við aldur, Guð-
jón Jónsson og Guðrún Magnús-
dóttir, Siguijón sonur þeirra, ný-
vígður prestur að Saurbæ, systur
hans tvær Guðbjörg og Halla, og
vinnuhjú. Þetta fólk bauð strax af
sér góðan þokka og hlaut mann-
hylli við nánari kynni. Nú lögðu
gömlu hjónin búið i hendur sonar
síns, prestsins unga, sem var að
upplagi bóndaefni og náttúrubarn,
sem naut þess sem íslensk svelt
býður uppá. Saurbær er góð bújörð
og fögur, í miðri sveit, stendur á
norðurbakka hins víðfræga Hval-
fjarðar, sem á margar merkar
sögusagnir á liðinni tíð. Fjörðurinn
er oft lygn og fagur, einnig úfinn
og ábúðarmikill. Fjallahringuirnn
tignarlegur og gleður hvert vökult
auga sem heillast af náttúrutö-
frum. Mörgum náttúruunnandan-
um þótti Saurbæjarhlíðin fögur í
grænum sumarskrúða á Kalastaða-
hæðum séð og varð heillaður af
útsýninu. Margur lagði leið sína í
skemmtiferð um hlíðina fögru, upp
Móadal í Vatnaskóg: já það er fag-
urt land á þessum slóðum þar sem
skógur þekur hlíðar, veiðivötn og
ár liggja um Svínadalinn endilang-
an. Það átti vel við að sannur Is-
landsvinur, náttúrubam og bónda-
sonur úr einni fegurstu sveit á ís-
landi, Fljótshlíðinni hlyti það hnoss
að verða bóndi, prestur og prófast-
ur á þessu sögufræga óðali Saurbæ
á Hvalfjarðarströnd. Mega eyða
þar mesta atorkuskeiði lífs síns við
hugðarefni sem stóð hartanum
næst. Það mátti segja að þarna
fetaði ungur gáfumaður, prestur,
skáld, fræðimaður og bóndi í fót-
spor eins frægasta skálds, gáfu-
manns, prests og bónda Hallgríms
Péturssonar, sem á sinn helga stað
í hjörtum flestra sannra íslendinga,
og bjó sitt blómaskeið á þessum
helga stað. Þarna hafa margir
merkir menn setið og gert garðinn
frægan. Séra Siguijón í Saurbæ
var vinsæll maður í sinni sveit, og
hvar sem spor hans lágu. Hann var
skyldurækinn prestur og fræðimað-
ur, áhugamaður um landsmál stór
og smá, hugsjónamaður sem margt
gott liggur eftir. Hann var öllum
minnisstæður, sem honum kynnt-
ust vegna manngæða, og góðra
mannkosta. Hann var lundgóður
og glaður í viðmóti, ljúfur og prúð-
ur, hvers manns hugljúfi. Konan
hans Guðrún Þórarinsdóttir var
honum styrk stoð, prúð og góð
mannkosta kona, sem vakti á sér
athygli fyrir gáfur og góða fram-
komu við sveitunga sína. Þau voru
vel látin prestshjónin í Saurbæ, það
kom vel fram í kveðjusamsætinu
þegar þau kvöddu sveitungana eft-
ir 35 ára þjónustu við sóknarbörnin
hér sunnan Skarðsheiðar. Sr. Sig-
uijón fermdi ijögur börn úr okkar
fjölskyldu og skírði fjögur þau
yngri, svo margt blesssunarorðið
flutti hann okkur, sem öðrum sveit-
ungum í áranna rás, allt til ómældr-
ar gleði og hamingju. Hvenær sem
við mættum þessum ljúfa manni
var vini að mæta, glöðum og góð-
um. Þannig mun hans minning
geymast í hugum okkar, allra sem
nutum hans góðu kynna.
Sr. Siguijón í Saurbæ var fjár-
maður góður, glöggur og hjarð-
maður, léttur á fæti og naut sín
við smalamennsku og réttastúss,
bóndaeðlið leyndi sér ekki, hann
átti lengi fallega hjörð sem veitti
honum arð og yndi. Þannig er það
með þá sem hafa yndi af sveitalíf-
inu og þeirri fjölbreytni sem það
bíður uppá. Margt íslenskt fólk úr
sveitum á kærar minningar úr
sveitalífinu, minningar sem aldrei
gleymast. Þar sem ég þykist vita
að margir mætir menn munu minn-
ast sr. Siguijóns og rekja allnáið
hans lífsferil, þá kýs ég nú að
minna á það umhverfi sem þessi
mæti maður fórnaði blóma lífs síns,
jörðinni fögru og fijóu, sem honum
var svo kær. Ég vissi það líka að
sr. Siguijón var einn þeirra sem
stóð ekki á sama hver settist í
sætið hans á þessum helga stað,
hann hafði augastað ungum efni-
legum Borgfirðingi sem var langt
komin í prestaskólanum og honum
fannst fara vel á því að hann vígð-
ist prestur að Saurbæ, sem varð.
Það var meira en honum yrði að
ósk sinni, hann varð heppinn og
ánægður með eftirmann sinn. Og
það urðu fleiri. Þau ungu presthjón-
in sr. Jón og Hugrún hafa gengt
starfi sínu af mikilli skyldurækni
og áhuga og glæsibrag. Hlotið vin-
sældir, traust og virðingu sem vera
ber. Sr. Jón Einarsson er búinn að
þjónusta okkar fjölskyldu af sinni
alkunnu snilld og blessunarríkum
vinarhug, sem við kunnum vel að
meta.
Sr. Siguijón var gæfumaður,
varð því oft að ósk sinni, og þann-
ig er það oftast þegar góður hugur-
fylgir athöfnum manna.
Nú er gamla Saurbæjarfjölskyld-
an, sem kom að Saurbæ vorið 1931
gengin á fund feðra sinna nema
Guðbjörg systir Siguijóns sem gift-
ist Guðmundi góðum bónda á Bjart-
eyjarsandi og gerði garðinn frægan
þar, svo sem kunnugt er. Guðbjörg
var samhent manni sínum mikil
búkona hyggin og vinsæl af öllum
sem henni kynntust, vegna mann-
kosta og manngæða. Hún dvelur á
Dvalarheimili aldraðra á Höfða, og
unir hag sínum vel. Hún er trygg-
lynd og vinaföst, lítur oft til okkar
gömlu sveitunganna, glöð og góð
við alla, orðlögð gæðakona.
Vegna þess hve sr. Sigutjón var
þakklátur fyrir skrif mín um gamla
sveitunga o.fl. sem hann lofaði að
vísu um of, þá þótti mér við hæfi
að setja mínar hugrenningar á blað
á hans hinsta degi.
Okkur hjónum er þakklætið efst
í huga til þess mæta manns í síð-
ustu kveðjunni, við biðjum honum
allrar blessunnar á Guðsvegum á
landi lífs og friðar, hjartans þökk
fyrir hans kærleiksríku kynni. Þeg-
ar góðs manns er getið kemur hans
minning í hugann.
Innilegustu samúðarkveðjur til
ástvina hans.
Valgarður L. Jónsson frá
Eystra-Miðfelli.
Kveðja af Hvalfjarðarströnd
Með séra Siguijóni Guðjónssyni
fv. prófasti í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd er að foldu fallinn mésti og
lærðasti sálmafræðingur þessa
lands, skáld og fræðimaður og góð-
ur þjónn Guðs og manna.
Hinn 14. júní árið 1931 var sr.
Siguijón vígðuriaðstoðarprestur til