Morgunblaðið - 17.08.1995, Síða 26

26 : FJMMTUDAGtJit ilgl ÁGÚST -lalgS i..................................................MOfiGtJKBLAkflíÍ L í.
KIRKJA FLUTT Á BYGGÐASAFN
96 ára gömul kirkja íslenskra
landnema í Minnesota endurvígð
Kirkja, sem íslenzkir landnemar í Minnesota
reistu og vígðu árið 1899, hefur nú verið
flutt frá Ivanhoe í suðvesturhluta Minnesota
til bæjarins Hendrick í sama landshluta. Þar
hefur hún fengið virðulegan sess á byggða-
safni, verið máluð utan sem innan, og verð-
ur í framtíðinni til sýnis sem minning um
líf landnemanna. Atli Steinarsson, fréttarit-
ari Morgunblaðsins í Bandaríkjunum, kynnti
sér málefni kirkjunnar og sendi um hana
eftirfarandi pistil:
framtíð
LJÓST var fyrir nokkrum árum
að stjórn íslenzku kirkjunnar í
Ivanhoe þurfti að taka ákvörðun
um framtíð hennar. Mjög hafði
fækkað í söfnuðinum og ljóst var
orðið að það var ekki fýsilegur
kostur að viðhalda kirkjunni sem
bænahúsi.
Þá gerðist það að stjórn Pioneer-
safnsins frétti af málinu og átti
frumkvæði að fundi um
kirkjunnar sem haldinn
var 20. apríl 1993 á
heimili Allen Johnson og
konu hans í Hendrick.
Þann fund sátu stjórnar-
menn kirkjunnar auk
stjórnar safnsins. Þar
var ákveðið að flytja kirkjuna á lóð
safnsins í Hendrick, gera hana upp
og viðhalda henni sem safngrip.
Þegar hafist var handa um
flutning kirkjunnar fundust nokk-
ur blöð handskrifuð á íslenzku í
krús í homsteini kirkjunnar undir
yfirskriftinni: „Nokkrir penna-
drættir til Kirkju Lincoln County
safnaðar“. Þau orð skildu engir af
niðjum íslendinga á þessu svæði
og voru tveir íslendingar í N-Kali-
forníu fengnir til að þýða á ensku
það sem á blöðunum stendur. Ann-
ar þeirra er frá Minnesota en hinn
er Gísli Hermannsson, forseti ís-
lendingafélagsins í Norður-Kali-
forníu, og er hann heimildarmaður
minn að þessum merku atburðum
og hefur sent mér gögn þar um.
Gísli sagði að blöðin hefðu verið
samanbrotin í krúsinni og brotið
hafi gert eina til tvær línur á hveiju
blaði ólæsilega.
Landnám íslendinganna
í þessum „pennadráttum" safn-
aðarins í Lincoln-sýslu er svo til
orða tekið orðrétt: „Vorið 1878
hófu þessir íslendingar landnám í
Lincoin Co. Minnesota Bandaríkjum
Norður-Ameríku: Arngrímur Jóns-
son, Jón Arngrímsson, Þorsteinn
Guðmundsson, Guðlaugur Guð-
mundsson, Ami Jónsson, Sigurjón
Jónsson, Arni Sigvaldason, Stefán
Sigurðsson, Jóhannes Magnússon
og Magnús Gíslason, og var það
upphaf nýlendu þeirra er síðan hef-
ur verið nefnd Vesturbyggð íslend-
inga í Lincoln County. .
Til skýringar má geta
þess, að önnur íslenzk
nýlenda, norð-austur af
bænum Minnesota varð
til þrem árum áður, eða
hinn 4. júlí 1875 þegar
Gunnlaugur fjetursson nam þar
land fyrsti íslenskur landnámsmað-
ur í Minneota: hefír nýlenda sú
verið síðan nefnd Austurbyggð Is-
lendinga in Lyon Co. Hið áður
nefnda ár 1878, hafði allt stjórnar
land verið numið í Lyon Co., þar
af leiddi það að íslendingar leytuðu
vestur til Lincoln Co. að nema heim-
ilisréttar. Brátt fjölgaði_ íslending-
um í Vesturbyggð, því í Agúst sama
Kirkjan varð-
veitt sem
bænahús á
safni
Landnemarnir
lögðu mikia
rækt við trú-
mál
ár námu þar land 7 fjölskyldur frá
íslandi úr Vopnafírði.
Þetta sama haust fóru þessir
fámennu frumbúar íslensks fólks
að halda fundi með sjer, sem gengu
út á það að ræða um, að varðveita
og efla menningu og sóma íslend-
inga í Vesturheimi; var þá einnig
rætt um að stofna söfnuð, og kosin
nefnd manna til þess, að semja
safnaðarlög; í þá nefnd voru kosn-
________ ir, Snorri Högnason, Ei-
ríkur Bergmann og Guð-
mundur Henry úr Aust-
urbyggð_ en úr Vestur-
byggð Ámi Sigvaldason
_________ og Stefán Sigurðsson.“
Síðan segir orðrétt:
„og heitir sá söfnuður nú Lincoln
Co. söfnuður. Um haustið 1878
kom Síra J. Bjamason prestur Ný-
íslendinga í Manitoba í Canada
hingað og dvaldi meðal vor nokkra
daga, flutti hann messu í húsi Pjet-
urs Pjeturssonar yngra og skírði
Sigríði dóttur hans í messunni, en
að kveldi þess sama dags skírði
hann Maríu Sigurbjörgu Stefáns-
dóttur að heimili föður hennar St.
Sigurðssonar frá Ljósavatni sem
þá bjó í moldarkofa 12 feta löngum
og 10 feta breiðum, en sem nú á
hið stærsta og reisulegasta hús
meðal íslendinga í Minnesota, og
vom þær Sigríður Pjetursdóttir og
María S. Stefánsdóttir fyrstu ís-
lenzku bömin, sem skírð vom með-
al Islendinga í Lincoln Co.“
Sagt er frá heimsókn sr. Páls
Þorlákssonar, sem þá var prestur í
N-Dakota vorið 1879. Hann vann
öll prestverk fyrir Islendinga í
Minnesota þá daga „sem gaf stað-
ar“ eins og segir í Pennadráttum.
„Um sumarið 1879 komu um 20
fjölskyldur, allar úr Norður-Múla-
sýslu og á næsta fundi var myndað
félag sem nefndist Framfarafélag,
framhald af félagi sem myndað var
af íslendingum í Milwaukee fimm
árum áður. Lög félagsins vora sam-
þykkt og undirskrifuð á fundi, er
haldinn var á heimili P. Pjetursson-
ar 29. d Nov.mánaðar 1879.“
Deilt um val á prestum
Síðan segir frá deilum í söfnuðin-
um um val á presti. Úr varð að sr.
_________ Halldór Briem var kallað-
ur frá Islandi til þjón-
ustunnar. Tók hann til-
boði um 300 dollara í
árslaun og kom þangað í
apríl 1881. Hann þjónaði
aðeins í eitt ár, fór þá til
Winnipeg og þaðan heim til íslands
sama ár.
Söfnuðimir vora síðan prestlaus-
ir í nokkur ár. Prestar frá íslandi
vora mjög ófúsir á að koma vestur,
enda ekki tök á að gera þeim sæmi-
leg tilboð vegna fátæktar landnem-
anna. Haldið var uppi lestri á
sunnudögum, og vorið 1884 var
byggt samkomuhús, sem fékk nafn-
ið „Félagshús“ og var notað fyrir
Morgunblaðið/Flórída.
KIRKJA íslenzku landnemanna. Myndin er tekin, er kirkjan
kvaddi gamlar slóðir, en hún stóð við kirkjugarðinn, sem er
fremst á myndinni.
fe 16**
1 11 11 11

KIRKJAN á meðan á flutningnum stóð.
FRÁ vígslu
guðsþjónustur og aðrar samkomur.
í „pennadráttum“ segir síðan:
„Vorið 1886 kom Síra Friðrik Berg-
mann við hjá okkur á leið til Dak-
ota, að enduðu skólanámi sínu út-
skrifaður af prestaskóla í borginni
Philadelphia, hann vann hjer öll
prestverk og þótti mörgum þá mik-
ið til koma að hlusta á jafn góðan
kirkjunnar.
prest eptir 3ja ára vöntun á prest-
þjónustu. Var þá mikið rætt um,
að fá hingað prest, en ekki var
hægt að fá Síra Friðrik, því hann
hafði fengið köllun frá Dakota frá
söfnuðinum þeim, er hann nú þjón-
ar; var þá helst til ráða að reyna
að fá Síra Steingrím Thorláksson,
sem átti eftir tvö ár í námi í Christ-
ianiu, en samt var honum skrifað
og úr varð að hann kom til safnað-
arins haustið 1887 og var prestur
þar til hausts 1894, eða samfleytt
í 7 ár er hann fór í kynnisför til
Noregs með konu sinni. Meðan
þjónaði sr. B.B. Jónsson söfnuðin-
um í Lincoln sýslu, og líkaði söfnuð-
inum svo vel við hann, að óskað
var eftir að fá hann sem prest.
Hann neitaði á þeirri forsendu að
Síra St. Thorláksson hafði ekki
sagt af sér prestþjónustu, og væri
því prestur safnaðarins. Söfnuður-
inn vildi ekki hætta svo við búið,
en sendi tvo menn á kirkjuþing í
Norður-Dakota. Þar úrskurðaði
Kirkjuþingsnefnd, að prestaskiptin
yrðu gjörð, og á næsta hausti var
Síra Bjöm B. Jónsson prestur í
Lincoln sýslu og hefur verið þar til
þessa dags (að kirkjan var vígð og
„Pennadrættir“ settir í hornsteininn
1899).
í „Pennadráttum“ segir orðrétt
um þetta og er allt orðrétt sem hér
fer á eftir:
Vort innra eðli kallar oss til
starfs fyrir guðs ríki
„... síðan hann hóf prestskap
og þjónustu í þessum söfnuði, hafa
kirkju mál verið í góðu lagi hjer,
margir gengið í söfnuð; sem áður
stóðu utan við, og enginn óánægja
eða flokkadráttur verið safnaðarlífi
vora til fyrirstöðu. Síra Björn hefur
yfírhöfuð reynst góður hirðir.
Á prestleysisárunum; eða áður
en Síra Steingrímur varð hér prest-
ur, hurfu nokkrir frá kirkjunni, af
þeirri eðlilegri ástæðu, að nógir
vora til að predika vantrú inn í
fólkið; fremstir í þeim flokki voru
þeir heirar Kristofer Janson norsk-
ur Unitarapijedikari í Minneapolis
og Robert Ingersoll, alþekktur
amerískur vantrúarpostuli. Rit
þessara manna voru lesin jafnvel
af islenzku fólki og höfðu töluverð
áhrif, sérstaklega þó í Winnipeg og
Norður-Dakota en einnig í okkar
fámenna hópi en nú era þau áhrif
að mestu leiti horfin.
Borgaralegt samkomulag Islend-
inga í þessari byggð hefur verið
ágætt frá upphafí allt til þessa
dags; menn hafa strítt hver með
öðram í frambýlingsskapnum og
fylgzt að í kærleika, þó stundum
yrðu skiptar skoðanir um trúmál;
af þessu má ráða, að algjörður heið-
indómur hefur aldrei náð inn til
hjartnanna. Ef borgaralegt líf er
ekki byggt á (hér er ólæsilegt orð
í handritinu) fellur grannurinn og
byggingin tortýmist. Þetta er marg
endurtekin reynsla þjóðanna og „
vegna þess að vjer Islendingar í
Lincoln Co. höfum lært að þekkja
þennan sannleika, og vegna þess,
að vort innra eðli kallar oss til starfs
fyrir guðs ríki, þá reisum vjer hjer
nú kirkju hverri homsteinn er lagð-
ur var í dag guði til dýrðar og oss
sjálfum til sannrar Kristilegrar upp-
byggingar.
15. Júní 1899.“
Þetta er fróðleg saga um það
hversu mikla rækt íslensku land-
nemamir í Minnesota lögðu við trú
sína og kirkjumál. Trúin kallaði til
þeirra og í fyrstu voru allir sam-
mála. Síðan var deilt um val presta
og stefnumál, - en kirkjan þó
byggð og vígð,
Um áratuga skeið þjónaði þessi
kirkja í Minnesota íslenzkum land-
nemum og síðan niðjum þeirra. Þar
kom að aðsóknin var orðin svo lít-
il, að þeir sem ábyrgð bára á kirkj-
unni vissu vart til hvaða ráða skyldi
gripið. Þá kom hugmyndin frá
stjórn Pioneer safnsins í Hendricks
um að flytja kirkjuna þangað og
varðveita sem safngrip.
Nú þegar þessi 96 ára gamla
kirkja hefur verið flutt á öruggan
og góðan stað, eru allir ásáttir um
að varla hefði betur verið unnt að
varðveita kirkjuna. Þessi gamla „ís-
lenzka“ kirkja mun um langa fram-
tíð bera vitni lífi landnema í Minne-
sota - og nútíma íslendingar mega
vera stoltir af því, að það skuli
vera kirkja íslenzku landnemanna,
sem varðveitir þessa minningu í
byggðasafninu í Hendricks.