Morgunblaðið - 20.12.1995, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1995
BÆKUR
9
MORGUNBLAÐIÐ
Grjót er ekki
bara grjót
BOKMENNTIR
Frædirit
ÍSLENSKT GRJÓT
Eftir Hjálmar R. Bárðarson. Höfund-
ur gefur út, 1995 - 288 bls. 6.890 kr.
„GRJÓT er ekki „bara grjót“
segir Hjálmar R. Bárðarson í loka-
orðum íslensks grjóts og vonar að
lesendur geti verið honum sam-
mála um það. Og víst er að með
útgáfu bókarinnar hefur hann
bætt einni skrautfjöð-
urinni til í hatt sinn.
Hún er sneisafull af
ljósmyndum og upplýs-
ingum um hvaðeina
sem viðkemur íslensku
grjóti; eldgös og mynd-
un landsins, berglög,
hinar ólíkustu tegundir
steina og hvemig ís-
lendingar hafa nýtt sér
grjótið. Útkoman er
vönduð bók, óneitan-
lega sérhæfð, en stór-
fróðleg og skemmtileg
aflestrar - ekki síst
fyrir þá sem vissu lítið
um þessi grunnefni
umhverfis okkar.
í bókinni eru rúm-
lega 400 ljósmyndir,
flestar í lit, auk skýringamynda
og gamalla teikninga. Höfundur
hefur bókina á umfjöllun um hraun
og gróðurleifar í berglögum, eldgos
og bergmyndanir. Þá koma ítarleg-
ir kaflar um ýmsar gerðir storku-
bergs, vel skreyttir með myndum
af skrautlegum steinum. Loks er
seinni hlutinn um not Islendinga
af grjóti og fjallað meðal annars
um vörður, grettistök og minnis-
varða, gijóthlaðna veggi, byrgi og
hús, og ýmsa nytjahluti.
Textamir eru yfirleitt stuttir,
þrátt fyrir að vera ítarlegir. Á flest-
um síðum kemur höfundur með
fróðleik, skýrt aðgreindan og
tengdan því sem sést á myndunum
á þeirri opnu. Frekari upplýsingar
koma síðan fram í myndatextum
sem eru mjög greinargóðir. Texti
Hjálmars er fræðilegur en útskýrir
fýrirbæri náttúrunnar á aðgengi-
legan hátt. Af og til má þó rekast
á setningar á borð við: „... helst
bergið ennþá lengi vel heitt...“
(37). Beygingarvillur eins og „... í
eynni Skrúður út af Fáskrúðs-
firði..." stinga í augun og að sama
skapi er óþarfi í bók ætlaðri al-
menningi að skammstafa mikið,
eins og „... horft af móbergsfjallinu
Laka SV...“ (30), í stað þess að
skrifa einfaldlega orðið suðvestur.
Hjálmar er vandaður ljósmynd-
ari og hlutlaus; alls ekki hlutlaus
í neikvæðri merkingu heldur þeirri
að hann notar myndavélina til að
sýna náttúruna og umfjöllunarefn-
in, en er ekki að túlka þau á mjög
persónulegan hátt. Sumar ljós-
mynda bókarinnar bera giæsilegt
vitni um náttúruöflin og smíð
þeirra, ekki síst myndir af eldgos-
um. Þá takast flestar myndanna
af skautsteinum afbragðsvel og
draga fram sérkenni þeirra. Hjálm-
ar hefur lagt mikla vinnu í þær
myndatökur, lýsir til
dæmis á einum stað
skemmtilega upp ör-
litla mosaagatsvölu til
að sýna kynjaheiminn
innan hennar.
í bókinni er miklum
upplýsingum komið á
hvetja opnu, frá
tveimur upp í sex ljós-
myndir, auk texta. Af
og til fá myndir þann-
ig ekki að anda nægi-
lega, en að öllu jöfnu
er hönnun traust og
klassísk, þótt ein-
hveijir kynnu að kalla
hana gamaldags. Eitt
stingur þó í augun og
það er að hafa þrjár
síður með auglýsing-
um um aðrar bækur höfundar á
undan lokaorðum og ritaskrá. Og
í lokin kemur síðan enn ein mynda-
opnan sem hefði frekar átt að vera
á undan lokaorðunum. Prentunin
er mjög vönduð og sértaklega á
litmyndunum en svarthvítar mynd-
ir eru prentaðar eintóna og vilja
verða flatar við það; hefði verið
sterkara að prenta þær einnig í
fjórlit.
íslenskt gijót er bók sem getur
opnað augu lesenda fyrir gtjótinu
allt um kring og sýnir á skemmti-
legan og lifandi hátt hvemig það
hefur nýst okkur gegnum aldirnar.
Fjallað er til dæmis um það að
fram á fímmtándu öld unnu lands-
menn þannig jám úr mýrarrauða,
ólíkar hellur voru notaðar í torfbæi,
hundssteinn var matardallur
hunda og vegghleðslur fóru eftir
því hvernig gijót fannst á hvetjum
stað. Þá er sagt frá álfabyggðum
og trú á náttúrusteina, skraut-
steinum dagsins í dag, náttúruleg-
um mannamyndum í gijóti og
hvemig listamenn nýta sér steina.
Höfundurinn hefur sökkt sér í
þennan heim og opnar hann fyrir
lesendum í bók sem er sérlega lif-
andi ævintýri um gijótið í landinu.
Einar Falur Ingólfsson
Hjálmar R.
Bárðarson
Raggi og flugdrekinn
BÓKMENNTIR
Barnabók
RAGGI LITLI OG
KONUNGSDÓTTIRIN
eftir Harald S. Magnússon.
Myndir eftir Brian Pilkington
Iðunn, 1995 - 28 s.
RAGGI litli hefur víða farið á
undanförnum árum. í fyrra leitaði
hann að týnda jólasveininum en
áður hafði hann farið í jólasveina-
land og í sveitina. í sögunni um
Ragga og konungsdótturina er
hann að leika sér með flugdreka
og tekst á loft. Hann svífur inn í
ævintýrið þar sem hann kemur í
konungshöll og þar þarf að kenna
kóngsdóttur að lesa. Takist honum
það á hann að fá hana að launum.
í sögunni eins og í öllum ævin-
týmm tekst honum fyrirætlanin.
BÓKMENNTIR
Barnabók
UFSILON
eftir Smára Frey og Tómas Gunnar.
Bókaútgáfan Skjaldborg,
1995- 152 s.
KALLI og Gijóni em sextán ára
vinir óg mikið farnir að spá í kven-
fólkið. Hormónamir angra þá. Við
sögu koma margir aðrir krakkar.
Þar má nefna Eric, hálf-franskan,
sætan og skemmtilegan strák sem
hefur gaman af að elda mat í úti-
legu og Veru sem er byrg af smokk-
um og verður talsverður örlagavald-
ur í frásögninni.
Sagan er sögð frá sjónarhóli
Kalla. Hann er ofsalega skotinn í
Viggu en unglingasambandið er við-
kvæmt, auðvelt að móðga og móðg-
ast og kvenmaðurinn ekki alltaf
útreiknanlegur. Frásögnin af Vest-
mannaeyjaferðinni og tilfinninga-
flóðinu þar er skemmtilega raunsæ
þó ýkt sé.
Höfundamir láta vemlega gamm-
inn geisa og allt látið vaða sem í
hugann kemur. Einfaldir atburðir
verða mjög ýktir í frásögninni.
Kokkamir í skólaferðalaginu bera á
borð útrúlegt sullumdrull og út úr
því koma tannstönglar, tölur og
kúlupenni meðal annars. Lýsingin
hlýtur að valda klígju hjá hveijum
sem les.
Hversdagsleikinn fær auðveld-
Hann les svo
skemmtilegar
barnabækur sem
hann er með í skólat-
öskunni sinni að allir
í kóngshöllinni verða
yfir sig hrifnir og fá
brennandi áhuga á
lestri. Svo fara allir
að skrifa sögur sem
líka eiga að vera
skemmtilegar.
Efnið minnir á
mörg gömul ævintýri
þar sem karlsson
leysir erfiðaí þrautir
og fær kóngsdóttur
og hálft kóngsríki að
launum. Það sem
vantar í sögu Ragga litla er að
lýsa því hvaða sögur það era sem
hann segir í kóngshöllinni og em
svona bráðskemmtilegar. Ekki er
hálft gaman að vita að sögur eru
lega á sig tröllauknar myndir þegar
hann er skoðaður með augum þeirra
sem segja grobbsögur af sjálfum
sér. Grunnt á pirringi út í fullorðið
fólk og penn dónaskapur býsna al-
gengur en allt er þetta einhvern
veginn eðlilegur frásagnarmáti
krakka á þessum aldri og viðbrögð
fullorðna fólksins við þeim em klass-
ísk. Kalli er heldur ekki spar á að
biðjast afsökunar ef það hentar hon-
um.
Textinn er mjög enskuskotinn,
alls kyns slangur og tískuorð lögð
í munn unglinganna og í textanum
á milli beinna frásagna er stafsetn-
ing í samræmi við framburð en ekki
hefðbundnar reglur. Eric gefur oft
tilefni til að gert sé grin að íslensk-
unni hans og vandamáli við að segja
„r“ sem oftast er stafsett sem „g“
(en þó ekki alltaf). „Egu eggi adlir
svángig?" segir Eric á síðu 87 og
menn geta skemmt sér við að fínna
út hvað hann er að segja.
Enginn vafi er á því að höfundar
þessarar bókar geta sagt sögu.
Sagnamáti þeirra er óheflaður en
mjög í anda unglingaveraldarinnar.
Málfarið á bókinni getur eflaust
orðið rannsóknarefni íslenskufræð-
inga framtíðarinnar. En málfar af
þessu tagi á eflaust eftir að ganga
sér til húðar fljótlega og verða hall-
ærislegt eftir nokkur ár. Sem mynd
af augnablikinu er sagan fersk,
frökk og sögð af mikilli frásagnar-
gleði.
Sigrún Klara Hannesdóttir
skemmtilegar en vita
ekki hvernig þær eru.
Það er eins og að vita
að einhver hafi ráðið
erfiða gátu en fá ekki
að heyra hver hún var.
Það' vantar allan
spenning í söguna því
uppistöðuna vantar al-
veg.
Myndir Brians Pilk-
ingtons eru svart-hvít-
ar og konungshallarlið-
ið er allt passlega hai-
lærislegt til að glæða
söguna lífi. Persónur
ævintýrsins em ólíkar
íslenska stráknum sem
flýgur á vit ævintýrsins
svo þekkja má úr hver er úr mann-
heimum og hveijir eru úr ævintýr-
inu.
Sigrún Klara Hannesdóttir
Nýjar bækur
• LISTAKONAN Jóim Axfjörð
sendir nú frá sér nýja bók um Dolla
dropa, Dolli dropi arkar um Ak-
ureyri. Áður voru komnar út eftir
hana Dolli dropi rambar um Reykja-
vík og Dolli dropi prílar á Pýramíd-
um. Dolli á heima í Skýjaborg, en
dettur einhvers staðar niður á jörð-
ina, þar sem skemmtilegir krakkar
taka á móti honúm.
Nýja bókin segir frá því, þegar
Dolli dettur niður mitt á meðal
krakkanna í höfuðstað Norðurlands
og arkar með þeim um allan bæ að
skoða það sem þar er nýstárlegt, fer
í Kjarnaskóg og ekur eftir Drottn-
ingarbrautinni og síðast tekur hann
þátt í því á Oskudaginn að slá kött-
inn úrtunnunni og verður „katta-
kóngur“, segir í kynningu.
Fjölvi gefur út. Bókin er unnin í
Prentmyndastofunni og GBen-Edda
prentstofa. Verð er 1.280 kr.
• ÚT er komin Heilagur Marteinn
frá Tours eftir ÓlafH. Torfason.
Marteinn er í hópi
forvitnilegustu
persóna miðald-
anna. Hann er
einn af þekktustu
dýrlingum ka-
þólsku kirkjunnar
og voru tíu sókn-
arkirkju helgaðar
honum hérlendis á ólafur H.
miðöldum, segir í Torfason
kynningu.
I bókinni er ævisaga Marteins
rakin og sagt frá tignun hans í
máli og myndum fram til okkar tíma.
Bókin Heilagur Marteinn frá To-
urs er 43 bls. með 20 myndum,
prentuð og bundin hjá G.Ben. Eddu
prentstofu. Bókinni dreifir útgef-
andi, Þorgerður Sigurðardóttir,
Lönguhlíð 19.
Haraldur S.
Magnússon
Unglinga-
pælingar
Getur þú
ímyndad þér
þá tilfinningu
að taka við
44 milljóna
króna ávísun?
K I IV G A
l mrm
Til mikils að vinna!
Allu miðvikudaga fyrir kl. 1
aðalútibú
draumabanki
ÍSLANDS
Tékkareikningur
Greiöiöge gn fékka þessum
Krónur
Reykjav/k

rÁK FYRIR
tölvuletur - M er mpg c'r 015832>^
5947338+ 10< u