Morgunblaðið - 18.01.1996, Side 4

4 FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Jón stýrir ekki tónlistarflutningi
á sunnudaginn
Flóki fær
orgelleikara
til aðstoðar
Jökuldal. Morgunblaðið.
MIKIL mildi var að ekki fór verr
en raun varð þegar vörubíll fór
útaf veginum rétt við bæinn Merki
á Jökuldal.
Forsaga málsins var sú að Stef-
án Ólason, bóndi í Merki, var að
undirbúa sig til að fara á vörubíl
sínum til að sandbera veginn á
Jökuldal. Setti hann þrjár keðjur
undir bílinn á bæði afturhjól og á
annað framhjólið, en á leiðinni
heim að bæ þar sem hann ætlaði
að setja undir hann síðustu keðj-
una, slitnaði þverband eða opnað-
ist lás á keðjunni sem komin var
undir bílinn að framan, og krækt-
ist í stýrisenda eða bremsukút, við
það festist hjólið. Skipti engum
togum að bíllinn lenti útaf vegin-
um fram af snarbröttum kanti
ofan í gil, rann bíllinn fyrst afturá-
bak um þrjátíu metra niður kant-
inn, stöðvaðist þar nánast á mel-
bakka og snerist og rann áfram
nokkra metra þar sem hann stöðv-
aðist endanlega við gilbakkann.
Þegar bíllinn stöðvaðist átti
hann aðeins eftir fimmtíu metra
fram af klettum, þar sem lóðrétt
fall er í Jökulsá. Að sögn Stefáns
Stökk út úr
bílnum þar
sem stutt var
í beljandi
Jökulsána
Ólasonar, bílstjóra bílsins, gerðust
hlutirnir mjög hægt uppá veg-
kantinum svo að hann hafði næg-
an tíma til að hugsa og koma sér
útúr bílnum áður en hann fór fyr-
ir kantinn. Stefán sagði að það
hefði munað mjög litlu að hann
næði að koma bílnum fram á slétt-
an grasbala við hliðina á gilinu
sem bíllinn fór ofan í, en bíllinn
hefði aðeins náð með framhjóUn
á grasbalann og afturhjólin lent
ofan í gilið og billinn farið að
renna afturábak.
Þegar hér var komið sögu sagði
Stefán að ekki hefði verið um
annað að ræða en yfirgefa bílinn,
svo hann hefði stigið útá vegkant-
inn og fylgst þaðan með ferðalagi
bílsins niður i gilið þar sem hann
stoppaði á hjólunum án þess að
velta. Vegna þess að ekki eru -—
nema um hundrað metrar af veg-
kantinum niður í Jökulsá og hættu
á að bíllinn ylti, sagði Stefán að
fyrsta hugsun eftir að séð varð
að hann gæti engu bjargað, hefði
verið að yfirgefa bílinn, þar sem
góð aðstaða hefði verið til þess.
Að sögn Stefáns er bíllinn furðu
lítið skemmdur eftir ferðina I gil-
ið, en rúllubaggagreip sem var á
bílpallinum hefði skemmst nokkuð
þegar hún lenti undir bilinn.
Brotnað hefði undirakstursvörn á
bilnum og slitnað fjaðraklemma,
að sögn Stefáns. Vel gekk að ná
bílnum upp úr gilinu en til þess
var notaður Ural-bill Slysavama-
sveitarinnar Gró á Egilsstöðum
en hann er með öflugu spili sem
dró vörubUinn upp úr gilinu, en
til aðstoðar voru tveir vegheflar,
annar hélt við Uralinn en hinn var
með öryggistaug í vörubílinn með-
an hann var spilaður upp mesta
brattann.
JÓN Stefánsson, organisti í Lang-
holtskirkju, hefur svarað sr. Flóka
Kristinssyni, sóknarpresti, því að
hann stýri ekki tónlistarflutningi í
kirkjunni á sunnudaginn. Sr. Flóki
tók fram í bréfi til Jóns að þjónusta
hans við helgihald yrði ekki þegin
framvegis. Sr. Flóki staðfesti í sam-
tali við Morgunblaðið að hann hefði
fengið annan orgelleikara til að leika
við messu á sunnudaginn. Sá mun
vera Ragnar Jónsson og hefur hann
leikið á orgel Langholtskirkju í fjar-
veru Jóns Stefánssonar.
Jón sagðist hafa vonað að sr. Flóki
myndi halda friðinn þar til Eiríkur
Tómasson, hæstaréttarlögmaður,
hefði haft tök á að ræða við deiluað-
ila. Með bréfum til sín og sóknar-
nefndarinnar sé hann hins vegar að
kasta fram stríðshanska.
Engu að síður svaraði Jón bréfinu
í gær. „í svarinu segist ég taka ósk
hans til greina og ekki verða við
messu á sunnudaginn. Eg minnti
hann því til viðbótar á að samkvæmt
kjarasamningum og starfssamningi
væri ólöglegt að nokkur annar gengi
í störf mín. Tónlistarflutningur yrði
því algjörlega á ábyrgð Flóka á
sunnudaginn," sagði Jón og tók fram
að sóknarnefnd hefði ekki farið fram
á að annar organisti yrði fenginn til
að leika á orgel kirkjunnar við messu
um helgina.
Sú fullyrðing að eina leiðin til að
leysa deiluna væri að báðir vikju var
borin undir Jón. „Ég heid að söfnuð-
urinn myndi ekki vera sáttur við
það,“ sagði hann. „Hér var allt með
friði og spekt og safnaðarstarf í
miklum blóma þegar Flóki kom til
starfa, hvað sem hann segir. Ég hef
t.d. verið minntur á að hingað komu
að meðaltali 220 börn í barnastarf
og yfir 100 barna æskulýðsfélag
fékk um 900 manns á samkomu í
kirkjunni rétt fyrir jólin árið áður
en Flóki tók við.“
Eiríkur hefur boðað Jón á sinn
fund síðdegis í dag. Fundur hefur
verið boðaður í sóknamefnd í hádeg-
inu á föstudag.
Bíll fýkur
í ofsa-
veðri
Miðhúsum. Morgunbiaðið.
í STÓRVIÐRI, sem gekk yfir
Geiradal í fyrrinótt og í gær-
morgun, fauk Toyota-fólksbfll
húsfreyjunnar á Svarfhóli,
Kolbrúnar Láru Mýrdal versl-
unarmanns. Fór bíllinn eina
veltu og stansaði á hjólunum.
Hann er mikið skemmdur, all-
ar rúður brotnuðu og toppur-
inn lagðist saman.
Suðvestanátt, sem kemur
inn Króksfjörðinn, getur verið
afar hvöss og veldur þá oft
skemmdum í Króksfjarðamesi
og Geiradal.
Morgunblaðið/Sigurður Aðalsteinsson
STEFÁN Ólason bílstjóri við bílinn þar sem hann stöðvaðist.
Kröfur Bandaríkjamanna um breytingar á verktöku fyrir varnarliðið á Keflavíkurflugvelli
Óánægja með kostn-
að lengi fyrir hendi
Vamarliðið á Keflavíkurflugvelli hefur lengi litið svo á að kostnað-
ur við framkvæmdir sé of hár. Olafur Þ. Stephensen útskýrir
hvers vegna Bandaríkj amenn telja nú ókosti núverandi fyrirkomu-
lags verktöku á vellinum vega þyngra en hagræðið af því.
VARNARLIÐIÐ á Keflavíkurflug-
velli hefur lengi talið kostnað við
framkvæmdir á vegum þess of háan,
en til skamms tíma nutu Islenzkir
aðalverktakar og Keflavíkurverktak-
ar einkaréttar á öllum verklegum
framkvæmdum í vamarstöðinni. í
úttekt nefndar, sem skilaði skýrslu
í utanríkisráðherratíð Steingríms
Hermannssonar fyrir rúmum sjö
ámm, kemur fram óánægja vamar-
liðsins með háan kostnað af einka-
réttarfyrirkomulaginu.
Því hefur löngum verið haldið fram
af hálfu íslenzkra stjómvalda og for-
svarsmanna íslenzkra aðalverktaka
að bandaríski flotinn, sem rekur
Keflavíkurstöðina, hafi verið ánægð-
ur með fyrirkomulag verktöku hér á
landi og talið það til margvislegs
hagræðis. í skýrslunni frá 1988 kem-
ur hins vegar fram að vamarliðið sá
bæði kosti og galla á einkaréttarfyr-
irkomulaginu, er nefndarmenn leit-
uðu til yfirmanna þess um viðhorf
þeirra.
Samkvæmt skýrslunni sáu vamar-
liðsmenn einkum þessa kosti við þá-
verandi fyrirkomulag verktöku:
• Gæði eru tryggð án mikils eftirlits.
• Verkefnum er lokið á umsömdum
tíma.
• Dagleg samskipti eru góð og við-
brögð við áríðandi óskum em skjót.
• Hugsanlegir gallar í útboðum em
leiðréttir i samningaviðræðum, þann-
ig að lítið er um síðari breytingar eða
kröfugerð.
• Aðlögunartími fyrir verktaka er
óþarfur og kostnaður vegna aðstöðu
þeirra á Keflavíkurflugvelli þegar
greiddur.
• Þjálfað starfslið, húsakostur og
tæki em þegar á varnarsvæðunum.
Gallarnir á fyrirkomulagi, þar sem
tvö fyrirtæki sátu að öllum fram-
kvæmdum fyrir varnarliðið, vom hins
vegar þessir að mati vamarliðs-
manna:
• Reikningar fyrir vinnu em of háir,
eða virðast a.m.k. vera það miðað
við markaðinn.
• Kostnaður við samninga og und-
irbúning verkefna er of mikill.
• Þegar verktaki er aðeins einn tek-
ur óvenjulangan tíma og þarf óvenju-
mikla skriffinnsku til að fá verk-
samninga samþykkta í Bandaríkjun-
um (vegna þess hversu óvenjulegt
slíkt fyrirkomulag er, vill embættis-
mannakerfið vestra fara mun ýtar-
legar yfir málin en þar sem eðlileg
útboð eru viðhöfð).
• Launahækkanir til íslenzkra
starfsmanna em ekki áætlaðar í
samningum, heldur látnar ganga
beint til varnarliðsins, þannig að
verktaki er ekki hvattur til að halda
slíkum hækkunum í lágmarki.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins er í sjálfu sér engin ástæða
til að efast um að vamarliðið sjái
áfram sömu kosti við einkaréttarfyr-
irkomulagið og yfirmenn þess lýstu
árið 1988. Vamarliðið hefur áfram
ákveðið hagræði af því að hafa að-
eins einn viðsemjanda. Fram-
kvæmdadeild flotans í Norfolk í
Virginíu hefur samkvæmt upplýsing-
um blaðsins allt fram á þennan dag
lýst ánægju sinni með samskiptin við
Islenzka aðalverktaka og gæði vinnu
þeirra.
Breyttar forsendur
Hins vegar hafa neikvæðu hliðam-
ar á verktökufyrirkomulaginu fengið
stóraukið vægi á undanfömum árum
innan bandaríska stjómkerfísins.
Árið 1988 vógu þær ekki jafnþungt.
í fyrsta lagi vpru þá miklar fram-
kvæmdir í gangi í Keflavíkurstöðinni
og víðar um land á vegum varnarliðs-
ins. Jafnframt var ástandið í alþjóða-
málum þá með allt öðrum hætti en
nú og umsvif Sovétríkjanna á hafínu
umhverfis ísland með allra mesta
móti. Það hefði alls ekki þjónað hags-
munum Bandaríkjanna að setja verk-
tökumálin og áframhald fram-
kvæmda við nauðsynleg hemaðar-
mannvirki hér í einhveija óvissu með
því að fara fram á breytingar. Loks
var fé til framkvæmda hér á landi -
og til hermála almennt - fjárveiting-
arvaldinu í Washington mun lausara
í hendi en nú.
Þessar forsendur hafa allar
breytzt. Kalda stríðinu er lokið og
miklu minni spenna á Norður-Atl-
antshafínu. Mannafli og viðbúnaður
í varnarstöðinni í Keflavík hafa dreg-
izt stórlega saman. Um leið hafa
nýframkvæmdir á vegum vamarliðs-
ins nánast lagzt af, miðað við það,
sem áður var. Síðast en ekki sízt
hefur gífurlegur niðurskurður átt sér
stað á fjárveitingum Bandaríkjanna
til her- og vamarmála. Bandaríkja-
þing - og þar af leiðandi vamarmála-
ráðuneytið - slakar síður en svo á
niðurskurðarkröfu sinni í glímunni
við fjárlagahallann. Allar sparnaðar-
leiðir eru því skoðaðar.
Krafa um útboð
Þetta er ástæða þess að varnarlið-
ið hefur nú sett fram í viðræðum við
íslenzk stjórnvöld kröfu um að útboð
verði viðhaft vegna allra fram-
kvæmda á Keflavíkurflugvelli og
einkaréttur Aðalverktaka og Kefla-
víkurverktaka þannig endanlega af-
numinn, en fyrirtækin sitja ennþá
ein að þeim verkefnum sem banda-
ríski ríkissjóðurinn greiðir fyrir. Þessi
krafa er sett fram með vísan til
skuldbindinga íslands samkvæmt
samkomulaginu um framkvæmd
varnarsamningsins, sem undirritað
var í janúar 1994: „Báðir aðilar sam-
þykkja að gera það sem í þeirra valdi
stendur til að draga úr kostnaði við
rekstur Keflavíkurstöðvarinnar."
I apríl á síðasta ári voru tekin upp
útboð vegna verka, sem Mannvirkja-
sjóður Atlantshafsbandalagsins
greiðir fyrir, vegna krafna frá aðild-
arríkjum bandalagsins, sem telja út-
boð sjálfsagða reglu. Um leið voru
samningar um kaup vamarliðsins á
vöru og þjónustu gefnir frjálsir og
hefur forval vegna útboðs á tíu verk-
efnum þegar verið auglýst. Vamar-
liðið telur sig, samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins, hafa nokkuð góða
reynslu af þeim útboðum, sem hafa
farið fram.
Hagsmunaaðilar gegn
breytingum
íslenzk stjórnvöld hafa brugðizt
við kröfum Bandaríkjamanna með
því að segjast að minnsta kosti þurfa
umþóttunartíma til að breyta fyrir-
komulagi verktöku. Fulltrúar marg-
víslegra hagsmuna þrýsta á ríkis-
stjómina að sjá til þess að sem
minnstu verði breytt. Sveitarfélögin
á Suðumesjum eru til dæmis andvíg
frekari breytingum á verktöku á
Keflavíkurflugvelli og eru nú byijuð
að ókyrrast, eins og sjá má af álykt-
un sem bæjarstjórn Reykjanesbæjar
sendi frá sér í gær: „Ljóst er að frek-
ari breytingar á verktöku á vegum
Varnarliðsins geta haft mikil áhrif á
atvinnuástand á Suðurnesjum. Bæj-
arstjóm Reykjanesbæjar telur því að
varlega þurfí að fara í allar frekari
breytingar og gefinn verði hæfílega
langur aðlögunartími."