Morgunblaðið - 18.01.1996, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Þegar prestur
er óhæfur
DEILAN í Langholts-
kirkju er komin á það
stig sem raun ber vitni
vegna þess að stjóm-
skipulag þjóðkirkjunnar
ræður ekki við mál af
þessu tagi. Þegar prest-
ur reynist óhæfur til að
þjóna söfnuði sínum,
hefur biskup í raun ekk-
ert vald til að víkja hon-
um úr embætti eða
flytja til í starfí.
Hingað til hefur það
ekki þótt nægt tilefni
til að víkja presti úr
starfí að hann komist
upp á kant við sóknar-
börn, kór, starfsmenn
og aðra velunnara
Sigurlaug
Bragadóttir
kirkjunnar.
Lausnin hefur ætíð verið sú að prest-
ur heldur sínu striki en hinir fara.
Prestar starfa ekki hjá biskupi,
heldur hjá ríkinu og eru þar að auki
æviráðnir (skipaðir í embætti af ráð-
herra). Til að missa starfíð verða
þeir helst að bijóta hegningarlög eða
stunda aðra refsiverða háttsemi.
Þeir njóta einfaldlega sömu verndar
og aðrir ríkisstarfs- menn. Prestar
eru ekki reknir þó þeir séu óhæfir
sem prestar, heldur verða þeir að
gera eitthvað annað af sér.
Biskupinn hefur ekki vald
Vandræðagangur biskups vegna
deilunnar í Langholtskirkju er til
kominn vegna þess að hann hefur
ekki vald til að leysa hana með þeim
eina hætti sem er raunhæfur - að
losa kirkjuna við sóknarprestinn.
Vandræðin magnast vegna þess
að hin lausnin er fáum geðfelld. Hún
er sú að eitt glæsilegasta tónlistar-
starf kirkjunnar verði hrakið á brott,
organistinn rekinn og flótti sóknar-
barna magnist um allan helming.
Um 150 manns taka reglulega
þátt í tónlistarstarfí Langholtskirkju.
Ættingjar þeirra og vinir dragast
gjaman að kirkjunni, auk þúsunda
annarra aðdáenda kórstarfsins sem
sækja tónleika og aðra viðburði á
vegum kirkjunnar. Tónlistarflutning-
urinn er nánast allur Guði til dýrðar,
jólasöngvar á aðventu, messusöngur
og Jóhannesarpassía Bachs, svo
dæmi séu nefnd. Þegar tónlistin hef-
ur farið út í léttari sálma, þá er það
til að safna peningum til að kaupa
orgel handa kirkjunni. Meirihluti
þeirra sem lagt hafa fé í orgelsjóð
eru, auk sóknarbama, kórfélagar og
venslafólk þeirra, flest fólk sem býr
í öðram sóknum og öðr-
um bæjarfélögum.
Stríð prests við
söfnuð
Enginn amaðist við
tónlistarflutningi til
dýrðar Drottni í Lang-
holtskirkju fyrr en séra
Flóki Kristinsson kom
þar til starfa. Andóf
hans hófst þegar sókn-
arnefnd ákvað að hætta
að greiða honum auka-
leg laun af sóknargjöld-
um, enda bar kirkjunni
engín skylda til að gera
það. Nóg annað var við
peningana að gera, eins
og að sinna viðhaldi á kirkjuhúsinu.
Stríð séra Flóka við kórinn, org-
anistann, starfsfólk, sóknamefnd og
sóknarböm hefur staðið nær linnu-
laust í meira en þijú ár. Kærkomið
frí fékkst í eitt ár, meðan biskup
sendi prestinn í námsleyfi til útlanda
til að Iægja öldurnar.
Andófíð hófst, segir
Sigurlaug Bragadótt-
ir, þegar sóknamefnd
ákvað að hætta að
greiða prestinum
aukaleg laun af sóknar-
gjöldum.
Þegar innanhússdeilur í Langholts-
kirkju komu upp á yfírborðið fyrir
tæpu ári, dró séra Flóki hvergi af sér
í fjölmiðlum, einkum Morgunpóstin-
um. Aðrir deiluaðilar bára hag kirkj-
unnar fyrir bijósti og kusu að þegja.
Séra Flóki hefur margsinnis verið
staðinn að því að fara með staðlausa
stafi um málefni Langholtskirkju.
Hann hefur ruglað saman söfnun til
orgelkaupa og fjármunum til við-
halds á kirkjunni. Með neikvæðri
afstöðu sinni til orgelkaupa kirkj-
unnar hefur hann nánast lamað
söfnunina, sem gekk mjög vel áður.
Ónærgætni og yfirgangur
Framferði séra Flóka í Langholts-
kirkju hefur einkennst af lítilsvirð-
ingu fyrir hefðum í kirkjunni og
ónærgætni við sóknarbörn og fyrr-
verandi sóknarprest. Lengi vel mein-
aði hann fyrrverandi sóknarpresti
að skíra eða gifta í kirkjunni ef við-
komandi bjuggu í sókninni. Nýlega
skrifuðu sóknarböm um þetta í
Morgunblaðinu, en séra Flóki þóttist
þá ekkert kannast við málið og sagði
að það hlyti að vera misskilningur.
„Arangurinn“ lætur ekki á sér
standa. Af um 70 börnum í ferming-
arárgangi í sókninni ganga aðeins
36 þeirra til séra Flóka við ferming-
arundirbúninginn.
Séra Flóki hefur sýnt fádæma
yfirgang gagnvart tónlistarstarfinu.
Hann hefur nánast þurrkað tónlist
út úr messunum. Lítilsvirðing hans
gagnvart starfi kórs og organista
kemur kannski best fram í því að
hann sækir aldrei tónleika þeirra í
kirkjunni. Það er fyrst frá séra Flóka
og nokkrum öðrum kredduprestum
að íslendingar fá fræðslu um það
að trúarleg tónlist sé óæðri trúarlegu
talmáli og að kirkjan geti vel verið
án hennar.
Er organistinn ráðríkur?
Ýmsir era þeir sem fullyrða að
deilan sé til komin vegna ráðríkis
Jóns Stefánssonar organista, sem
hefur starfað þar í 35 ár. Enginn
hefur getað bent á í hveiju þetta
ráðríki á að felast. Felst það kannski
í metnaði hans fyrir kirkjulegri tón-
list? Felst það kannski í því að Kór
Langholtskirkju hefur flutt flest
stórbrotnustu tónverk kristinnar trú-
ar? Felst það kannski í því Jón hefur
komið á fót kórskóla og bamakór
sem er fremstur meðal jafningja?
Ef Jón er svona ráðríkur, hvers
vegna hefur enginn prestur áður
lent upp á kant við hann? Hvernig
laðar hann að sér 150 kórfélagá og
þúsundir kirkjugesta?
Hver verða skilaboðin?
Þjóðkirkjan hefur sótt í sig veðrið
undanfarin ár. Þúsundir áhuga-
manna koma að starfí kirkjunnar,
stærsti hlutinn í gegnum hið kirkju-
lega tónlistarstarf. Ef lyktir deilunn-
ar í Langholtskirkju verða þær að
af lagalegum ástæðum sé ekki hægt
að hreyfa við prestinum, er það mik-
ill ósigur fyrir þjóðkirkjuna. Skila-
boðin til söfnuðanna verða þau að
prestarnir megi fara með safnað-
arstarfið norður og niður ef þeim
sýnist svo. Skilaboðin verða þau að
áhugafólk um kirkjulegt starf verði
að hlíta kreddum og yfírgangi
prestsins í einu og öllu. Það má
búast við að nýr prestur hafi rétt
til að traðka á öllu sem búið var að
byggja upp.
Skilaboðin verða þau að betri sé
prestur án safnaðar en söfnuður án
prests.
Höfundur er félagi í Kór Lang-
holtskirkju.
Eru prestar synd-
lausari en aðrir
þegar tveir deila?
MARGT hefur ver-
ið sagt um deiluna í
Langholtssöfnuði og
ýmsar fuilyrðingar
verið látnar falla um
málið að undanförnu,
oft af fólki sem þekkir
lítt til. Ég get ekki
látið hjá líða að setja
niður á blað það sem
farið hefur í gegnum
hug mér á undanförn-
um vikum og langar
til að reyna að leið-
rétta ýmsislegt sem
mér finnst hafa verið
farið heldur fijálslega
með í fjölmiðlum og
Jóhanna E.
Sveinsdóttir
sýnt honum. Á fundi
okkar lét fólk í ljós
vonbrigði með þessa
þróun þar sem allir
höfðu vonast til að
smám saman myndi
starfið aftur verða
eðlilegt innan kirkj-
unnar. Það má því
miður segja að engin
samskipti hafí farið
fram á milli prests og
kórs á undanförnum
mánuðum. Smám
saman hafði líka
dregið úr þeim á síð-
ustu mánuðum áður
en Flóki fór utan til
manna á milli. Þá hefur margt sem
skiptir verulegu máli alls ekki
komið fram.
Ég hef verið félagi í Kór Lang-
holtskirkju með nokkrum hléum
frá árinu 1980 og tekið virkan
þátt í starfi kórsins og fyrir kirkj-
una á vegum kórsins. Þótt ég hafi
aldrei tilheyrt söfnuðinum hef ég
frá fyrstu tíð í kórnum litið á Lang-
holtskirkju sem „mína kirkju“. Þar
hef ég átt margar ánægjulegar
stundir, bæði við helgihald og á
tónleikum, og hef ég jafnan borið
hlýjan hug til Langholtskirkju og
allra starfsmanna hennar. Mér
finnst ómaklega hafa verið vegið
að mörgum en presturinn virðist
hins vegar vera orðinn nokkurs
konar píslarvottur í málinu — eins
og ekkert af því sem gerst hefur
tengist honum og framkomu hans
á nokkurn hátt.
Fyrst af öllu vil ég taka það
fram að félagar í Kór Langholts-
kirkju tóku hver og einn sjálf-
stæða ákvöðrun um að syngja
ekki við helgihald um jólin. Jón
Stefánsson réð engu um þá
ákvörðun. Hann tilkynnti okkur
þá ákvörðun sína um að fara í
sumarieyfi og vék síðan af fundi.
Við félagarnir ræddum málin eins
og þau litu út frá okkar dyrum,
en ekki út frá sjónarmiði Jóns
Stefánssonar. Þótt ýmsir haldi
annað þá hefur Jón ekki kórinn
í vasanum. Við sem störfum í
kórnum höfum ekki farið varhluta
af því fálæti sem séra Flóki hefur
Helgi Hálfdanarson
Stéttaskipting
SA SKILNINGUR, sem löngum
hefur lagður verið í orðið stétta-
skipting, miðast umfram allt við
efnahag og aðstöðu til að hagn-
ast; nema þegar stétt merkir
starfsgrein.. Þó er sums staðar
talað um stéttaskiptingu eftir
málfari. Að vísu er þá einatt gert
ráð fyrir að sú skipting fylgi hags-
munastéttum, að þeir sem alist
upp í hástétt njóti betri menntun-
ar en hinir og tali því vandaðra
mál en þeir. Víða er óvandað
málfar kallað skrílmál og þykir
ótækt með siðuðu fólki, nema í
hæsta Iagi sem stéttareinkenni
hinna menningarsnauðu í vissum
skáldverkum.
Hér á landi hefur sú kenning
haft sig í frammi, að ranglátt sé
að leiðrétta málfar nemenda í
barna- og unglingaskólum, því
það væri móðgun við þau heimili
sem minna mættu sín í málfars-
uppeldi, og gæti auk þess valdið
slíkum „málótta", að nokkur hluti
þjóðarinnar færi að hika við að
segja hug sinn, og yrði fyrir
bragðið eins konar málfarsleg lág-
stétt.
Nú mætti hins vegar ætla, að
helzt yrði komið í veg fyrir slík
ósköp með því að veita öllum böm-
um góða tilsögn um málfar og
vandlega leiðbeiningu eftir þörf-
um. Hér er sem sé öllu snúið
öfugt. En á vegum þessarar skóla-
stefnu sækir óðum í það horf sem
einmitt yrði kennt við málfarslega
stéttaskiptingu, þó ekki virðist
hún fara alls kostar eftir efnahag.
Alvarleg vanræksla í móðurmáls-
kennslu segir til sín meir og meir
út um allt þjóðfélagið, svo að nú
veður uppi ýmisleg óhæfa í máli,
sem gersamlega vandalaust væri
að uppræta með öllu, ef um það
væri sinnt í skólum. Örfá dæmi
skulu nefnd:
Skildagatíð er notuð í stað við-
tengingarháttar; persónufomafn
annarrar persónu er notað sem
óákveðið fornafn; fleirtala sagn-
orðs er höfð með eintölu-nafnorði
sem táknar fjölda; persónufornafn
er notað í stað afturbeygðs for-
nafns; fornöfnin hvor, hver, ann-
ar, sinn og báðir eru notuð í alger-
um raglingi; og svo mætti lengi
áfram halda, enda ótaldar rang-
beygingar og margs konar annar-
leg setningargerð af erlendum
toga.
Allur þessi dónalegi sóðaskapur
er meðal einkenna á því „skríl-
máli“ sem farið er að skjóta rótum
og marka málfarslega stéttaskipt-
ingu á íslandi. Ábyrgðin hvílir á
skólakerfinu.
En þegar skólakerfið er sakað
um vanrækslu, jafnvel vanhæfni
til þess sem mestu varðar, er aug-
ljóst, að sjálf meginsökin hvílir
umfram allt á herðum stjórnmála-
manna, sem markvíst vinna að
því að brjóta niður kennarastétt-
ina með því að þumbast sí og æ
gegn því að kjör kennara verði
boðleg. Af opinberri hálfu er
markvíst - ég endurtek: markvíst
- unnið að því að gera kennara
að volaðri undirmálsstétt sem
engrar. virðingar skuli njóta og
flestir þeir hljóti að flýja sem við-
lit sé að nota til einhvers annars.
Þannig er búið að þeirri stétt, sem
hefur í höndum sér fjöregg ís-
lenzkrar menningar og ætti að
laða til sín úrvalsfólk fremur en
nokkur önnur starfsgrein þjóðfé-
lagsins. Ef til vill er þess ekki að
vænta, að stjórnmálaþjarkar átti
sig á því, að brýnasta þörf þjóðfé-
lagsins um þessar mundir er að
efla kennarastéttina með því að
bæta kjör hennar allt frá leikskól-
um til háskóla, og ekki aðeins
bæta, heldur stórbæta án alls til-
lits til kjara annarra þjóðfélags-
þegna.
Þegar rætt er um voveiflega
hnignun kennarastéttar af völdum
vanhæfra stjórnmálamanna, má
það sízt gleymast, hve margt af
áhugasömu hæfileikafólki heldur
enn tryggð við kennarastarfið af
einskærri fórnarlund og metnað-
arfullum þegnskap. Þetta fólk
sinnir eftir föngum þeirri megin-
skyldu skólanna að efla með nem-
endum íslenzkt mál. En svo fer
sem að er stefnt: því fólki fækkar
óðum.
Það sem einmitt nú er brýnast
alls, er að fram fari rækileg og
undanbragðalaus úttekt á móður-
málskennslunni í öllu skólakerf-
inu og allt sé gert til að sporna
við þeirri hörmulegu þróun, að
stéttaskipting eftir málfari verði
rótgróin meinsemd í íslenzku
þjóðlífi.
náms. Það var eins og eitthvað
hefði gerst. Hvað? Ég get ekki
áttað mig fyllilega á því hvernig
á þessu stendur, en staðreyndin
er sú að hann hefur varla heilsað
okkur á undanförnum mánuðum
þegar við komum til messu —
varla boðið hópnum góðan dag-
inn. Ætli það sé vegna yfirgangs
okkar? Hvaða yfirgangs?
Nokkuð hefur borið á að fólk,
þ. á m. vígslubiskup, segi að Kór
Langholtskirkju „eigni sér“ kirkj-
una. Ég vil taka fram að ég hef
aldrei orðið vör við það. Þá kann-
ast ég ekki við að slíkt hafi nokkru
sinni verið til umræðu innan kórs-
ins, hvorki formlega né óform-
lega. Satt er og rétt að kórinn
hefur staðið að fjársöfnun til
kirkjunnar, sérstaklega á meðan
á byggingartíma hennar stóð. Má
þar m.a. nefna svokallaða „hita-
tónleika“ sem kórinn stóð fyrir á
árinu 1982 er við fengum lista-
menn úr ýmsum áttum til að koma
og flytja tónlist með okkur til að
kaupa hita í kirkjuna. Stóðu þess-
ir tónleikar í 24 klst. samfleytt
og æfði kórinn t.d. Jólaoratoríu
Bachs um nóttina í köldu kirkju-
skipinu. Allir sem tóku þátt í þess-
ari uppákomu gáfu vinnu sína til
styrktar málefninu. Samfara
þessu skipulagði kórinn söfnun
innan Langholtssafnaðar og
gengu félagar hans í öll hús í
söfnuðinum með beiðni um fjár-
framlög. Síðar hélt kórinn einnig
tónleika til að kaupa gler í kirkj-
una. Er ekki ólíklegt að þetta
framlag kórsins hafi skilað veru-
legum tekjum til kirkjunnar og
létt undir með byggingu hennar.
Þetta var gert af góðum hug og
til að sýna samhug okkar með
söfnuðinum og kirkjubyggingunni
— en ekki til að við „eignuðum"
okkur Langholtskirkju.
Eðli málsins samkvæmt
samanstendur kórinn af einstakl-
ingum sem koma og fara. Sumir
gera stuttan stans en aðrir hafa
starfað í kórnum í yfir tvo ára-
tugi. Við lítum fyrst og fremst á
okkur sem félaga í Kór Langholts-
kirkju, en ekki sem aðila sem með
yfirgangi telja sig eiga að ráða
hvernig helgihaldi kirkjunnar er
háttað. Hlutverk okkar er að
syngja við helgihald í kirkjunni
og auka þar með á hátíðleika
messunnar (eða það héldum við
að fögur tónlist gerði, en nú er
þetta víst bara gert af hégóma-
skap og til að plata fólk í kirkju
á fölskum forsendum!). Ekki er
hægt að vinna við helgihald í
kirkjunni án þess að til komi sam-
vinna við aðra starfsmenn kirkj-
unnar, s.s. organista og prest.
Samvinna okkar við Jón Stefáns-
son hefur jafnan verið farsæl, en
sama er ekki hægt að segja um
séra Flóka. Þar hefur allt farið á
verri veg — en hvers vegna veit
ég ekki.