Morgunblaðið - 19.03.1996, Síða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
BLÁIR ERU
DALIR ÞÍMR
TÖNLIST
III j ó iii <1 i s k a r
SKÚLIHALLDÓRSSON
Bláir eru dalir þínir, Ásta Thorsteins-
en, Kristinn Hallsson, Magnús Jóns-
son, Sigríður Gröndal, Karlakór
Reylqavíkur. Skúli Halldórsson,
píanó. Sinfóníuhljómsveit Islands,
Jean-Pierre Jacquillat, Páll P. Páls-
son. Umsjón með útgáfu: Jónatan
Garðarsson. Skúlaútgáfan Bakkastíg
1 Rvk. SHCD 002. Dreifing SPOR.
„BLÁIR eru dalir þínir“ kemur
út í framhaldi af hljómdiskinum „Út
um græna grundu“ frá síðasta ári
og gfefur ágæta og einkar áhuga-
verða mynd af tónskáldskap Skúla
Halldórssonar um tíu ára skeið
(1975-85), auk „Hörpusveinsins"
frá árinu 1964. Efnisskránni er
ágætlega raðað niður, hefst á til-
komumiklu tónaljóði, „Gos í Heima-
ey“. Verkið mun hafa verið tileinkað
Vestmannaeyjakaupstað, sem
væntanlega hefur goldið sína þakk-
arskuld við tónskáldið, þótt ekki
hafi farið af því neinar sögur. Eigin-
Iega hefur tónsmíðum Skúla Hall-
dórssonar verið sýnt undarlegt tóm-
læti um alllangt skeið að undan-
skildum 80 ára afmælistónleikum
fyrir tveimur árum, en hljóðritanir
frá þeim voru meðal verka á fyrr-
greindum diski frá síðasta ári.
Kannski er Skúli.Halldórsson dálíð
„óheppilega" staddur í tímanum,
með fætuma í eldri hefð og þjóðleg-
um arfi, en maður síns tíma engu
að síður. Hann hefur á valdi sínu
að skrifa fyrir hljómsveit (sem ekki
er sjálfsagður hlutur eins og dæmin
sýna, allra síst þegar menn fara að
apa eftir Brahms), jafnvel áhrifarík
verk og áheyrileg, eins og fram kem-
ur á þessum hljómdiski. Persónulega
þykir mér mest koma til fyrsta verks-
ins í ágætum flutningi Sinfóníu-
hljómsveitar íslands undir stjórn
(þess ágæta stjómanda, sem við eig-
um að minnast með þakklæti) Jean-
Pierre Jacquillat. Hitt tónaljóðið (ek.
blanda af ballöðu og ,,sálumessu“),
„Pourquoi pas?“ (1986) er samið
fyrir karlakór, sópran og hljómsveit
við ljóð eftir Vilhjálm frá Skáholti,
hér flutt af Sinfóníuhljómsveitinni
og Karlakór Reykjavíkur, ásamt Sig-
ríði Gröndal, undir stjóm Páls P.
Pálssonar. Tæplega jafn samfellt lif-
andi tónsmíð og „Gosið“ (örlar fyrir
„aðferð“ aðferðanna vegna...), en
með áhrifamiklu niðurlagi og fallegu
innleggi sópransins. Síðasta verkið,
Sinfónía nr. 1 „Heimurinn okkar“,
vitnar enn um fæmi Skúla að skrifa
fyrir hljómsveit. Þetta verk (einum
of stutt, en e.t.v. nægilega efnisríkt
og vel unnið þess vegna) á að heyr-
ast oftar. En hér höfum við það í
lifandi og þróttmiklum flutningi Sin-
fóníunnar undir stjórn Jean-Pierre
Jacquillat.
„Hörpusveinninn" við ljóð Jó-
hannesar úr Kötlum er hér í ágætum
flutningi Kristins Hallssonar og Sin-
fóníunnar (Páll P. Pálsson). Að
mörgu leyti ágætt verk — en dálítið
„episodic", sosem eins og fiðlusónöt-
ur Griegs og fleiri verk eftir yfirrit-
aðan.
Skúli Halldórsson er e.t.v. þekkt-
astur vegna sönglaganna og hér eru
sex þeirra með píanóundirleik tón-
skáldsins. Flest þeirra með þeim
fallegri sem hann hefur samið, svo
sem titillagið, „Bláir eru dalir þín-
ir“, við ljóð Hannesar Péturssonar.
Vel flutt af öllum. Og hljómgæði
góð, miðað við aðstæður (sumt kon-
sertupptökur) og tíma.
Oddur Björnsson
Morgunblaðið/Hanna Hjartardóttir
LEIKSTJÓRI og leikendur
hylltir að lokinni frumsýn-
ingu.
Fiskar á
þurru landi
Kirkjubæjarklaustri. Morgunblaðið.
UM SÍÐUSTU helgi frumsýndi
Leikdeild UMF Ármanns leikritið
„Fiskar á þurru landi" eftir Árna
Ibsen. Leikstjóri var Þröstur Guð-
bjartsson. Er skemmst frá að segja
að verkefnið þandi hláturtaugar
frumsýningargesta til hins ýtrasta
enda spaugið allsráðandi.
Leikendur eru fjórir: þau
Gunnar Jónsson, Erna Margrét
Jóhannsdóttir, Hlöðver Gunnars-
son og María Guðmundsdóttir
sem öll skiluðu hlutverkum sínum
með sóma. Var leikendum, leik-
stjóra og starfsmönnum sýningar-
innar klappað lof í lófa að lokinni
frumsýningu.
Leikhópurinn leggur land und-
ir fót og sýnir í Árnes- og Rang-
árvallasýslu og verður einnig með
sýningu í Hafnarfirði. Þá er fyrir-
huguð ferð í Oræfi og til Hafnar
í Hornafirði og loks munu heima-
menn og gestir þeirra í páskavik-
unni geta notið leiksins laugardag
fyrir páska.
MYNPLIST
Kjarvalsstaðir
MÁLVERK/BLÖNDUÐ
TÆKNI
Kjartan Ólason. Opið kl. 10-18 alla
daga til 24. mars. Aðgangur kr. 300
(gildir á allar sýningar). Sýningar-
skrá kr. 550
ÞEGAR Kjartan Ólason kom
fyrst fram á listvettvangi í lok síð-
asta áratugar vöktu hin stóru
málverk hans strax athygli, og
notkun hans á textum sem hluta
verkanna var nýstárleg. Hin
tæknilega úrvinnsla var forvitnileg
sem og viðfangsefnin, sem öðru
fremur mátti kenna við einangrun
mannsins þar sem hetjulegir
mannsbúkar urðu nær umkomu-
lausir í einsemd sinni.
Ferill listamannsins hefur verið
skrykkjóttur og lítið sést af verk-
um hans um árabil. Hér er engu
að síður Ijóst að hann vinnur enn
út frá þessum sama grunni, en í
vestursal Kjarvalsstaða hafa verið
sett upp ellefu umfangsmikil verk
hans í þessum anda, þar sem
umgjörð heildarinnar er ekki orðin
síðri hluti hvers verks en málverk-
in sjálf.
Sýningunni fylgir ekki skrá í
venjulegum skilningi, heldur viðtal
blaðamanns við listamanninn;
þetta efni var raunar ekki til stað-
ar frá upphafi sýningartímans, og
er það miður. í viðtalinu er komið
víða við, og ýmis viðhorf Kjartans
til listarinnar, viðfangsefnanna og
annarra þeirra þátta sem móta
listamanninn koma vel fram - en
það er síðan sýningargesta að
meta hversu vel þessi atriði fara
saman við þau verk sem fylla sal-
inn.
Á það hefur verið bent að hinar
vöðvamiklu og ákveðnu mannver-
LISTIR
í ÞJÓÐLEIKHÚSINU standa nú yfir æfingar á gamanleikriti Shakespeares, Sem yður þóknast, sem
verður frumsýnt á Stóra sviðinu síðasta vetrardag.
Lánleysi í Las Vegas
Sem yður
þóknast
í ÞJÓÐLEIKHÚSINU standa nú
yfir æfingar á einu allra vinsæl-
asta gamanleikriti Shakespe-
ares, Sem yður þóknast, sem
verður frumsýnt á Stóra sviðinu
síðasta vetrardag.
Leiksljóri er Guðjón Peders-
en, dramatúrg Hafliði Arngríms-
son, höfundur leikmyndar Grét-
ar Reynisson, höfundur búninga
Elín Edda Árnadóttir og ljósa-
hönnuður Páll Ragnarsson. Egill
Ólafsson semur tónlistina. Þýð-
andi er Helgi Hálfdanarson._
Leikendur eru Elva Ósk Ól-
afsdóttir, Edda Heiðrún Back-
man, Benedikt Erlingsson, Ing-
var E. Sigurðsson, Stefán Jóns-
son, Sigurður Skúlason, Gunnar
Eyjólfsson, Erlingur Gíslason,
Steinn Ármann Magnússon,
Hjálmar Hjálmarsson, Björn
Ingi Hilmarsson, Edda Arnljóts-
dóttir og Guðlaug Elísabet
Ólafsdóttir.
KVIKMYNPIR
S a g a b í ó
GÆFUSPIL („DESTINY
TURNS ON THE RADIO“)
★
Gullmolar - kvikmyndahátíð Sam-
bíóanna. Leikstjóri Jack Baran.
Handritshöfundur Robert Ramsey.
Kvikmyndatökustjóri. Tónlist. Aðal-
leikendur Dylan McDermott, James
Belushi, Quentin Tarantino, Nancy
Travis, James LeGros, Bob Gold-
thwait, Allen Garfield. Bandarísk.
Savoy Pictures 1995.
VIÐ SKULUM rétt vona að nýjasta
stjarna kvikmyndaborgarinnar fari
að hætta þeim óvana að leika (sér)
í mislukkuðum B-myndum og fari
að gera það sem hún eitt sinn kunni
best - að ieikstýra. Spútnikinn er
að falla til jarðar.
Dylan McDermott leikur Goddard,
strokufanga á leiðinni til Las Vegas
að hafa uppá Thoreau (James Le
Gros), fyrrum félaga sínum. Þeir unnu
saman á glæpabrautinni uns Goddard
var handsamaður en Thoreau hvarf
á braut með væna dollarafúlgu. Á
leiðinni bjargar hinn dularfulli Johnny
Destiny (Quentin Tarantino) Goddard
frá dauða úti á eyðimörkinni og er
svo að detta af og til inní frásögnina,
gefandi Goddard föðurlegar ráðlegg-
ingar. Goddard hefur uppá Thoreau
og gömlu kærustunni (Nancy Travis),
en dýpra er á lukkunni.
Söguflétta er tæpast til staðar í
innantómum reyfara enda handritið
með eindæmum slappt. Reynt að
skapa lævi blandið andrúmsloft ráð-
gátunnar, spennu hasarmyndarinnar
með sínum ómissandi hraðaksturs-
atriðum, gamanmyndinni slett inní
með þeim leiða Bob Goldthwait -
(kunnastur fyrir fettur og brettur í
Lögregluskólamyndunum sem
manna er síst búinn til að bæta fjör-
ið. Rómatíkin fær sinn skammt, í líki
barsönglarans Lucille, osfrv. Hand-
ónýtt alltsaman. Fjölskrúðugur leik-
hópur er það eina forvitnilega við
Gæfuspil en engan veginn næg
ástæða til að eyða tíma sínum í þessi
borginmannlegu mistök.
Sæbjörn Valdimarsson
Hugsandi augu
Morgunblaðið/Ásdís
KJARTAN Ólason: í einrúmi. 1992-95.
ur í málverkum Kjartans eigi sér
forfeður í áróðursverkum komm-
únista og nasista frá fjórða ára-
tugnum, þegar hetjur hinna vinn-
andi stétta voru hvað glæsilegast-
ar. Hér er þó ef til vill réttara að
tala um almenna, ó'persónulegá
erkitýpu (eins og listamaðurinn
gerir), þar sem snúinn vöðvamass-
inn verður samtímis til að skapa
samúð og ógn, alveg eins og góð-
ar áróðursmyndir gerðu á árum
áður. Þessi myndgerð á sér fleiri
sögulegai1 tilvísanir, og undirritað-
ur minntist nokkurra mynda Pa-
vels Filonovs frá fjórða áratugn-
um, sem hljóma vel saman við
þessa myndsýn.
Mesta breytingin á verkum
Kjartans frá því sem áður var felst
í að þau hafa vaxið langt út fyrir
málverkin sjálf, og umgjörðin yfir-
gnæfír oft á tíðum myndirnar.
Tilgangurinn virðist helst sá að
gefa verkunum aukna þyngd og
stórfengleika; í stað málunar er
því fremur rétt að tala um bland-
aða tækni, og þessar myndir
standa í heild sinni oft nær altar-
istöflum eða minnismerkjum en
málverkum.
Þetta er misráðið. Umgjörðin
er á köflum svo yfirgengileg að
hún snýst í andhverfu sína - of-
hlaðna skreytni, sem skilar litlu
en dregur athyglina frá þeim
styrk framsetningarinnar, sem
felst í málverkinu sjálfu. Myndsýn
listamannsins Iíður þannig fyrir
prjálið.
í list Kjartans er hins vegar
áfram ákveðinn kjarni - umfjöllun
um stöðu mannsins - sem er
áhugaverður, og einstakur í hans
myndmáli. Þetta skilar sér vel í
sumum verkanna, og má m.a.
benda á „í einrúmi“ og „Beygur“
sem dæmi þessa. Myndlist Kjart-
ans vekur áhorfandann til um-
hugsunar og það skiptir mestu,
eins og hann segir í fyrrgreindu
viðtali:
„Það sem er væntanlega áhuga-
verðast við myndlist er sjónræni
þátturinn og hvort sem menn vita
af því eða ekki, þá vaknar einhver
skilgreiningarþörf þegar hoTft er
á mynd. Þótt það fari fram hjá
flestum, þá hugsar augað.“
Listamaðurinn hefur unnið sitt
verk með opnum huga, og nú er
komið að okkur hinum að vinna
úr því sem fyrir augu ber.
Ei'ríkúf Þorláksson