Morgunblaðið - 27.04.1996, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 27. APRÍL 1996 37
)
>
)
>
>
I
I
I
I
I
I
I
1
I
4
4
4
4
4
4
4
Cí
I
4
AÐSENDAR GREINAR
Heimahjúkrunarþjónusta
Heilsuvemdarstöðvarinnar
'UM NOKKURT skeið hef ég að
gefnu tilefni kynnst starfsemi
heimahjúkrunar Heilsuverndar-
stöðvarinnar í Reykjavík. Ég hef
á því tímabili sem stuðningurinn
frá stöðinni hefur verið veittur mér
nákomnum, fengið inná heimili
mitt um það bil tuttugu starfs-
stúlkur sem sinnt hafa þar nauð-
synlegum hjúkrunar- og aðhlynn-
ingar- störfum. í þessum hópi hafa
verið bæði sjúkraliðar og hjúkrun-
arfræðingar. Heimahjúkrunarhóp-
urinn sem ég og mínir hafa átt
samskipti við hefur því verið fjöl-
skrúðugur og margbreytilegur.
Líknarliðið hefur sinnt skjólstæð-
ingi sínum, að gefnum tilefnum,
með athyglisverðum árangri, enda
ábyrgt og umhyggjusamt.
Mannúð og fagþekking
Heimsóknir eins og þessar geta
verið töluverð þraut óvissu og óör-
yggis fyrir skjólstæðinginn og að-
standendur hans ef ekki er hyggi-
lega og jákvætt á málum haldið.
Ekki síst sökum þess að það er
erfitt að gera sér fyrirfram í hugar-
lund hvort aðhlynning sem þessi
þjónar tilgangi sínum og reynist
henta viðkomandi skjólstæðingi.
Það er því ekkert óeðlilegt þó að
það ríki nánast ómeðvituð spenna
og tortryggni í samskiptum við
fagfólkið fyrst framan af. Það
skiptir því miklu máli m.a. vegna
þessa að heimaaðhlynningin á líkn-
arferlinu sé mannúðleg og hvetj-
andi ekkert síður en fagleg og
þekkingarrík. Hún verður að vera
veitt af skilningi og mannkærleika
jafnhliða fagmennsku og sérþekk-
ingu.
Það hefði aldrei hvarflað að mér
að hjá einni stofnun gæti starfað
eins velviljað og samstætt starfs-
Heimahjúkrunar-
kerfið er, að mati Jónu
Rúnu Kvaran,
heilbrigðisþjónustunni
til mikils sóma.
fólk eins og greinilegt er í tilviki
starfskrafta heimahjúkrunarþjón-
ustu Heilsuverndarstöðvarinnar.
Allt starfsliðið sem staðið hefur
að umræddri aðhlynningu og
hjúkrun, sem farið hefur fram að
mér viðstaddri, hefur verið nær-
gætið og ábyrgt. Það hefur óum-
deilanlega unnið gott og óeigin-
gjarnt starf í samvinnu við heimil-
isfasta enda greinilega umhugað
um velferð skjólstæðings síns og
vellíðan.
Heilsuleysi og heimilið
Heimahjúkrun er forsenda þess
að ótalmargir sem eru á einhvern
hátt fjötraðir og fatlaðir vegna lík-
amlegra krankleika geta verið
heima hjá sér. Jafnvel þótt heilsu-
ástand viðkomandi kalli á mikla
og reglubundna faglega umönnun
og kærleikshvetjandi umhyggju
hjúkrunarfólks. Mér finnst að-
hlynningarfyrirkomulag Heilsu-
verndarstöðvarinnar ákaflega sér-
stakt og allrar athygli vert ekki
síst áökum þess að það uppfyllir í
öllum aðalatriðum þær kröfur sem
hægt er að gera til þjónustuforms
af þessari tegund. Þessi staðreynd
er vitanlega mikilvæg enda jákvæð
°g uppbyggileg fyrir þá sem hafa
orðið fyrir heilsutjóni og áföllum
og þurfa sökum þess faglega hjálp
og skilningsríka uppörvun.
Ég kýs að geta um reynslu mína
af heimahjúkrun á
þessum vettvangi m.a.
ef vera kynni að ein-
hver sem er þjakaður
og þreyttur vegna
heilsubrests og von-
leysis þyrfti hennar
með en vissi ekki af
tilurð hennar. Það
skiptir máli að eiga
kost á þjónustu sem
þessari ef hallar
heilsufarslega undan
fæti hjá okkur og við
þurfum á stuðningi
hjúkrunarfólks að
halda til þess að geta
haldið reisn okkar og
sjálfsvirðingu og verið
í heimahúsi, þó veik séum, eins
lengi og auðið er.
Það er ekki ósennilegt að heima-
hjúkrunarformið eigi eftir að vaxa
og dafna enn betur á næstu árum.
Þetta fyrirkomulag í heilbrigðis-
kerfinu er mannúðlegt og réttlátt
og því ber að efla það enn frekar.
Einhverra hluta vegna er sjaldan
rætt um þetta heilsugæslufyrir-
komulag opinberlega þó mikið sé
rætt og ritað um heilbrigðismál
yfirleitt. Flestar ef ekki allar
heilsugæslustöðvar landsins bjóða
uppá heimahjúkrunarþjónustu sem
nýtur vaxandi vinsælda að gefnum
tilefnum.
Samneyslusjóður og
heilbrigðishagfræði
Fólk á öllum aldri á við van-
heilsu að stríða og vill ekki vera
á stofnunum og kýs að vera heima
en getur það ekki nema með
stuðningsþjónustu eins og þessari.
Það hefur verið þrengt að þessu
heilsugæsluformi í seinni tíð með
auknum sparnaðarkröfum sem er
afleitt og ómaklegt.
Það er afar óviturlegt
og óásættanlegt að
stórauka vinnuálag á
of fátt starfsfólk auk
þess að spara freklega
nauðsynleg sjúkra-
gögn. Slík heilbrigðis-
stefna er þjóðhags-
lega óhagkvæm og
heilbrigðishagfræði
sem er skammsýn og
ómannúðleg bæði fyr-
ir skjólstæðinga og
starfsfólk slíkra
stofnana. Við ættum
frekar en að spara á
óviðkunnanlegum
stöðum í heilbrigðis-
kerfinu að veita mun meira fé úr
samneyslusjóðum samfélagsins í
t.d. þessa merkilegu og þörfu
hjúkrunarþjónustu. Einmitt vegna
þess að húri er ákjósanlegri stuðn-
ingshvati fyrir fjölmarga heilsu-
veila í ákveðnum tilvikum, en spít-
ali eða stofnun myndi vera. Það
er reyndar þegar dýpra er skoðað
í ýmsum tilvikum ódýrara fyrir
ríkið að efla þessa þjónustu en að
vista þá sem vilja og geta nýtt sér
möguleika heimahjúkrunar við
aðrar og erfiðari aðstæður fyrir
viðkomandi, ekki síst tilfinninga-
lega og félagslega.
Það er bæði mannúðlegt og já-
kvætt að við stöndum vörð um þau
sjálfsögðu mannréttindi sjúkra að
fá að takast á við veikindi sín í
faðmi fjölskyldu sinnar á eigin
heimili eða ástvina eftir atvikum
sé það mögulegt og ásættanlegt
fyrir þann veika og aðstandendur
hans. Þessi þjónusta eykur líkur á
slíku og auðveldar bæði ástvinum
og þeim sjúka að takast á við það
viðkvæma og vandmeðfarna
Jóna Rúna
Kvaran.
Hug'leiðing um „Gettu betur“
Eiríkur'Sturla Stefán Már
Ólafsson Ágústsson
NÝVERIÐ lauk í Sjónvarpinu
Spumingakeppni framhaldsskól-
anna og þar sönnuðu MR-ingar enn
og aftur að þeir eru fremstir á
fróðleikssviðinu. Þeir lögðu í úrslit-
um lið Flensborgar og maður velt-
ir því óhjákvæmilega fyrir sér
hvernig þetta lið komst eins langt
og raun ber vitni. Árangur Flens-
borgar endurspeglar í raun stór-
furðulegt fyrirkomulagið sem
keppt er eftir, og því skulum við
aðeins skoða hvernig útvarps-
keppnin fór fram.
I fyrstu útvarpsumferð mættust
lið MA og FG og er skemmst er
frá því að segja að MA sigraði
27-18. Stigafjöldi skipti öll liðin
miklu máli því skv. reglunum eiga
8 stigahæstu liðin að komast í sjón-
varpið. Því urðu FG-ingar ásamt
öðmm tapliðum úr fyrstu umferð
að bíða og sjá. Þess má auk þess
geta að MA-ingarnir voru stiga-
hæstir allra liða úr fyrstu umferð-
inni með sín 27 stig. í næstu um-
ferð mætti MA Flensborgarskóla
og sigraði 22-21. Flensborgarar
komu því hins vegar til leiðar eftir
keppnina að úrslitum var breytt í
22-21 þeim í vil og þar með tryggði
Flensborgarskóli sig áfram í sjón-
varpið. Þrátt fyrir tapið hefði MA
átt að fylgja Flensborg í sjónvarps-
keppnina á sínum 27 stigurii úr
sigurviðureign en þá var þeim tjáð
að stigaijöldi í fyrri umferð gilti
ekki fyrir lið sem komist hefði í
aðra umferð og þ.a.l. hefðu þeir
ekki hlotið nógu mörg stig til
áframhaldandi þátttöku. Skólinn
sem fyllti síðan skarð MA í 8-liða
úrslitum reyndist síðan vera Fram-
Sé skemmtanagildið
tekið fram yfír alvör-
una, segja Eiríkur
----------------------
Sturla Olafsson og
Stefán Már Agusts-
son, er verið að bjóða
heim ranglæti og óvönd-
uðum vinnubrögðum.
haldsskóli Vestmannaeyja en þann
skóla hafði Flensborg slegið út í
fyrstu umferð. Vestmannaeyingar
fóru því áfram á 24 stigum úr
tapviðureign. Þeir voru því teknir
framyfir MA þrátt fyrir lakari
árangur.
Tvö önnur atriði í undanúrslitum
gefa tilefni til nánari athugunar
og enn í keppni Flensborgar. MS
keppti við Flensborg um úrslita-
sæti og útlit var fyrir skemmtilega
keppni þar til röðin kom að tón-
dæmaspurningum. 3 stef voru leik-
in og áttu keppendur að bera
kennsl á myndir eða myndaflokka
sem þau hefðu verið leikin í. MS
varð fljótara til og sagði að stefin
væru úr spaghettivestrum Clints
Eastwood, Jaws myndunum og
The Beverly Hillbillies. Dómarinn
gaf rangt fyrir síðasta svarið og
sagði það stef hafa verið úr mynd-
inni Deliverance. Við nánari athug-
un kom í ljós að stef þetta var
einnig í The Beverly Hillbillies og
þar sem ekki var spurt um í hvaða
mynd stefið birtist upprunalega,
hefði svarið átt að dæmast rétt.
Þegar dómari var spurður út í þetta
atriði sagðist hann ekki mundu
rengja það að síðasta stefið hefði
verið í myndinni The Bev. Hillbilli-
es en sagði ennfremur að hann
hefði aldrei hugsað sér að gefa
rétt fyrir spaghettivestrasvarið
þrátt fyrir að það sé, eðli málsins
samkvæmt, fullnægjandi svar. Hér
má segja að dýrmætt stig hafi
verið haft af MS-ingum á frekar
grunsamlegum forsendum.
Annað vafaatriði má rekja til
spurningar um Napóleon Bóna-
parte. Flensborg taldi sig kunna
svarið en svarið við spurningunni
var einfaldlega Napóleon. Það kom
vissulega fram í svari Flensborgar
en þá tók dómari upp á því að
spyija Hafnfirðingana sérstaklega
um, hvaða Napóleon þeir ættu við.
Þeir komu því með nákvæmt svar
sem reyndist rétt.
MS-ingar töldu, að hér
hefði dómarinn dregið
Flensborg að landi. Er
annar greinarhöfund-
ur talaði við dómarann
eftir keppnina og
spurði hann út í þetta
atriði sagði hann að
Flensborgurum hefði
dugað að nefna Napó-
leon. Þeir hefðu ekki
þurft að vita hvaða
Napóleon átt var við.
En hvers vegna var
dómarinn þá að spyrja
um hvaða Napóleon
Flensborg ætti við? Ef
Flensborg hefði í
grandaleysi nefnt vitlausan Napó-
leon, hefði liðið fengið rangt fyrir
svarið og tapað stigi. Þar með
hefði dómari gefið rangt fyrir
spurninguna vegna smáatriðis sem
í upphafi átti engu máli að skipta.
Flestir sáu líklega úrslitin þar
sem MR-liðið sigraði lið Flensborg-
ar afar sannfærandi. Glöggir
áhorfendur heima í stofu hafa ör-
ugglega tekið eftir hinum mikla
klið sem fór um salinn þegar MR-
ingar voru spurðir hver yngsti
ólympíufari íslands frá upphafi
hefði verið. MR-liðinu brá mjög í
brún eins og glögglega mátti sjá,
en hvers vegna? Þessa sömu spurn-
ingu höfðu MS-ingar séð hjá dóm-
ara þegar þeir spurðu hann út í
vafaatriði keppninnar við Flens-
borg og að sjálfsögðu deildu þeir
þessum fróðleik með MR-ingum.
Því brá bæði MR-liðinu og MS-lið-
inu þegar dómari notaði spurning-
ástand sem getur verið staðreynd
þar sem veikindi og vanmáttur er
til staðar ef erfiðlega gengur og
ástand er flókið.
Sjálfsvirðing og
líknarbrunnur léttis
Það skiptir óneitanlega miklu
máli þegar hallar undan fæti hjá
okkur að sú kerfistengda aðhlynn-
ing og hjúkrun sem við eigum rétt
á sé þess eðlis að við þrátt fyrir
fjötra og höft veikinda og fötlunar
fáum m.a. að halda okkar andlegu
sem líkamlegu reisn og sjálfsvirð-
ingu. Starfsfólk heimahjúkrunar
stuðlar einmitt að því að slík slys
verði ekki staðreynd því þeir sem
vinna við hana skilja augljóslega
flestir að það að verða veikur og
þurfa sökum þess á hjálp að halda
þýðir ekki að þeir sem þannig eru
settir hafi tapað sjálfsvirðingunni
og eigin vilja við umskiptin þó
ástand viðkomandi sé vanmáttugt.
Það er réttmætt að hvetja heil-
brigðisráðherra og aðra ráðamenn
heilbrigðismála til að þrengja ekki
að starfsemi heimahjúkrunar með
fávísum sparnaðaraðgerðum og
skammsýnum. Heimahjúkrunar-
kerfið er mannúðlegt ekkert síður
en faglegt og er því eins konar líkn-
arbrunnur uppörvunar og léttis
fyrir þá sem eiga ekki kost á að
lifa þjáningarsnauðu og sjálfs-
hvetjandi lífi nema með stuðningi
þessara sérstöku líknarsveita
heimahjúkrunar.
Best væri að við landsmenn
stæðum sameiginlegan vörð um
þetta frábæra liðveisluform líknar
og uppörvunar. Heimahjúkrunar-
kerfið er heilbrigðisþjónustinni til
stór sóma eins og ég hef kynnst
því og á því að fá að þróast á já-
kvæðan og öflugan hátt. Það er
öllum fyrir bestu þrátt fyrir rétt-
mætt gildi stofnana og sjúkrahúsa.
Þetta er þjónustuform sem getur
blómstrað og borið birtu vonar og
hamingju inn í íslenskt samfélag
ef að því er hlúð af áhuga og
umhyggju fyrir væntanlegum
skjólstæðingum.
Höfundur er blaðamaður.
una í sjálfum úrslitunum. Vissu-
lega breytti þetta eina stig sem
MR-ingar fengu þarna á silfurfati
ekki úrslitunum, enda liðið það
langbesta í keppninni, en þessi
framganga mála segir ýmislegt um
skipulag keppninnar sjálfrar. Fleiri
dæmi má nefna þar sem lið hefur
séð spumingar fyrirfram en við
teljum ekki rétt að fást um það
hér, því rök við þeim era því miður
af of skomum skammti.
„Fangaverðir“ vora notaðir í
keppninni í ár, en þeir gættu ann-
ars liðsins meðan hitt liðið var í
hraðaspurningum. Keppendur,
sem biðu í gæslu fangavarðar,
kvörtuðu sáran undan fangavörð-
um eins liðsins. Þeir höfðu notað
tímann til að bijóta liðið, sem þeir
gættu, niður með vægast sagt
óviðeigandi munnsöfnuði og getur
annar greinarhöfundur vottað það.
Hér er á ferð ódrengileg hegðun
skólans og sýnir einfaldlega að það
virðist þurfa „hjálp“ til að sigra.
Burt séð frá framangreindum
atriðum hefur Spurningakeppni
framhaldsskólanna vissulega sína
kosti. Mjög góð stemmning skap-
ast í þessari keppni og skemmtana-
gildið er ótvírætt. En eins og
skemmtanagildið getur verið kost-
ur getur það einnig orðið löstur.
Niðurstaðan gæti orðið sú að að-
standendur keppninnar taka
skemmtanagildið framyfir alvör-
una, sem vissulega á að vera til
staðar, en slíkt býður ranglæti og
óvönduðum vinnubrögðum heim.
Ef þetta er skoðun aðstandenda
(sem ýmislegt bendir til) bitnar það
því miður á liðunum, en sú má
raunin alls ekki verða.
Eiríkur var liðsstjóri MS-spum-
ingaliðsins og Stefán keppandi
Menntaskólans að Laugarvatni.