Morgunblaðið - 23.05.1996, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 23. MAÍ 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORARINN ÞORARINSSON
„Nóg er hvað þú ert ljótur, en
^þú þarft nú ekki að vera leiðinlegur
líka“, sagði gefandinn, þegar hann
rétti mér forkunnarfagra kassa-
myndavél í leðurtösku, þar sem ég
pjakkur stóð albúinn á leið í sveit-
ina. „Vertu nú svolítið mannboruleg-
ur og skemmtilegur, taktu myndir
af fólkinu í sveitinni, fallegu hestun-
um, hundunum, kúnum og fénu.“
Eg lét ekki segja mér þetta tvisv-
ar og þetta mikla undratæki, með
aðeins einum takka, úti eða inni,
varð mér ómældur gleðigjafí alveg
fram undir fermingu, þegar ég sá
fyrst svokallaða „reflex“, mynda-
' Sjfel. Fékk ég þá þvílíka minnimátt-
arkennd fyrir minni dyggu kassa-
myndavél, að ég kom henni fyrir á
svo góðum stað að ég hef ekki séð
hana síðan.
Eftir nám varð svo eitt mitt
fyrsta verk að kaupa notaða
„reflex", vél og hefur hún og ætt-
ingjar hennar fylgt mér síðan. A
Alþýðublaðinu þótti þetta framtak
mitt líka þjóðráð, því allir voru sam-
mála um það að mikið af myndum
ætti að vera í málgagninu, þótt af
tæknilegum ástæðum enginn
þekktist af mynd í blaðinu á þessum
tímum.
Benedikt Gröndal, ritstjóri Al-
_ þýðublaðsins, var svo vinsæll og
skemmtilegur, að einn ritstjóra
Tímans, Indriði G. Þorsteinsson, sá
ástæðu til þess að koma daglega í
Alþýðuhúsið í síðdegiskaffi. Af
Indriða bjarmaði jafnan af skag-
firskri ættjarðarást og hesta-
mennsku. Lagði ég því snemma leið
mína í Edduhúsið með myndir af
hestamótum.
Gafst mér um leið tækifæri að
kynnast nokkrum þeirra öðlinga,
sem ritstýrðu Tímanum, störfuðu á
^ ntstjórn og við ljósmyndir, m.a.
sjálfum stjórnmálaritstjóranum
Þórami Þórarinssyni. Mér var þetta
sérstakur heiður, vegna þess að ég
tók blaðamennsku mína alvarlega
og vissi gerla hvaða orðspor fór af
manninum. Tíminn skipaði líka sér-
stakan sess í sveitinni, þar sem
hann kom tveggja nátta gamall
með mjólkurbílnum, ásamt Islend-
ingi og ísafold á tyllidögum.
Þórarinn var hrífandi persónu-
leiki, einstaklega hlýr í framkomu
og traustur. Helga dóttir hans var
bekkjarsystir mín í MR og Sigurður
tengdasonur hans vinur minn. Þór-
arinn var úr Ólafsvík eins og kona
mín og reyndar náskyldur tengda-
__pióður minni úr Fróðárhreppnum.
Þórarinn vék oft orði að þeim Snæ-
fellingum og ég fann hvað héraðið
lifði sterkt í honum. Þótt alþjóða-
mál hafi verið viðfángsefni hans
lengst af og hann líklega skrifað
meira um þau en nokkur annar, þá
var stutt í hjarta breiðfirska sjó-
mannsins eða bóndans í fögrum dal
og alþýðunnar um allt Island.
Þórarinn hvatti mig mjög með
hestamyndirnar í Tímanum, taldi
það gott efni. Innti líka eftir gangi
mála á forsetaskrifstofunni, þar
sem frænka hans vann. Ekki
gleymdi hann heldur Alþýðuflokkn-
um, enda forystumaður Framsókn-
arflokksins og þingmaður. Hann
> hafði mikla kímnigáfu, en fágun
persónuleikans var slík, að minnti
mig oft á það besta hjá helstu lands-
feðrum okkar.
Hugsjón hans var eldur jafnaðar
og samvinnu, borin uppi af óbilandi
trú á þjóðina og hlutverk hennar í
veröldinni.
Ég þakka velgjörðarmanni mín-
um vináttuna, og votta eiginkonu,
börnum, fjöldskyldu og vinum mína
dýpstu samúð. Drengskapur og
ættjarðarást Þórarins hvíli nú í náð-
arfaðmi Drottins.
, Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Kveðja frá Blaðamanna-
félagi Islands
Blaðamannafélag Islands kveður
í dag Þórarin Þóarinsson fyrrv.
blaðamann og ritstjóra. Þórarinn
hóf ungur störf við blaðamennsku
og það starfssvið var honum alla
íið kært þótt hann ætti eftir að
koma víða við á sínum starfsferli,
bæði í stjórnmálum og við almenn
ritstörf.
Það var árið 1933 sem Þórarinn
hóf blaðamannsferil sinn á Nýja
dagblaðinu sem þá var að hefja
göngu sína. Fyrir voru þá aðeins
þijú dagblöð í landinu: Vísir, Morg-
unblaðið og Alþýðublaðið. Þótt ung-
ur væri að árum lét Þórarinn fljótt
að sér kveða í hópi blaðamanna og
tók virkan þátt í endurreisn Blaða-
mannafélagsins haustið 1934, en
félagið hafði þá legið í dvala um
nokkurt skeið. Með honum í því að
endurvekja félagið voru helstu
blaðamenn landsins á þeim tíma,
þeir Ámi Óla, Jón Kjartansson og
Þórunn Hafstein öll á Morgunblað-
inu, Svavar Hjaltested á Fálknaum,
Axel Thorsteinsson á Vísi og Vil-
hjálmur S. Vilhjálmsson á Alþýðu-
blaðinu.
Þórarinn tók virkan þátt í starfi
Blaðamannafélagsins meðan það
var að festa sig í sessi fram eftir
fimmta áratugnum. Hann hélt alla
tíð mikla tryggð við starf sitt og
félagið og var fljótt kominn í hóp
reyndustu blaðamanna landsins og
sat á ritstjómarstóli Tímans um
áratugaskeið.
í rúman aldarfjórðung hefur Þór-
arinn notið þess heiðurs að vera
með lengstan starfsaldur blaða-
manna hérlendis og vera handhafi
blaðamannaskírteinis númer eitt.
Blaðamannafélag íslands þakkar
samstarfið á liðnum áratugum um
leið og fjölskyldu og ættingjum em
færðar hugheilar samúðarkveðjur.
Þórarinn Þórarinsson var fæddur
í Ólafsvík 19. september 1914. Fað-
ir hans, Þórarinn Þórðarson sjómað-
ur, drukknaði áður en hann fædd-
ist. Móðir hans var Kristjana Magn-
úsdóttir og gerðist hún ráðskona
eftir fæðingu Þórarins hjá Bjarna
Sigurðssyni í Kötluholti í Fróðár-
hreppi. Bjarni var ekkjumaður með
mörg börn og ólst Þórarinn upp
með þeim systkinum.
Afar kært var með Kristjönu og
Þórarni, en hann var einkabam
hennar. Hún mun hafa hlúð að
uppvexti hans á allan þann hátt sem
unnt var. Kristjana var greind kona
og mun hún hafa tekið mikinn þátt
í og glaðst yfir velgengni sonarins.
Samband þeirra mæðgina var
sterkt alla tíð og mun hann hafa
sinnt móður sinni vel. Þórarinn ólst
ekki upp við ríkidæmi en hafði í
heimanfylgju hugsjónir samhjálpar
og samvinnu og hyggindi til að
þoka hugsjónunum áleiðis.
Þórarinn fór í Samvinnuskólann
17 ára gamall og lauk prófi þaðan
1933. Vetumir í Samvinnuskólan-
um mörkuðu upphafið að lífsstarfi
hans. Jónas Jónsson frá Hriflu, sem
þá stýrði Samvinnuskólanum, kom
auga á hinar óvenjulegu gáfur og
hæfileika þessa unglings og sá hví-
líkur liðsmaður hann yrði þeirri
stjórnmálastefnu sem báðir aðhyllt-
ust. Það mun hafa verið fyrir til-
verknað Jónasar sem Þórarinn,
strax að loknu prófi, gerðist blaða-
maður á Tímanum. Hann var síðan
meira en hálfa öld í fremstu röð
íslenskra blaðamanna og handhafi
blaðamannaskírteinis nr. 1. Þórar-
inn var einnig blaðamaður á Nýja
dagblaðinu og 1936-1938 var hann
ritstjóri þess. 1938 var Nýja dag-
blaðið sameinað Tímanum og Þór-
arinn ráðinn ritstjóri Tímans og
gegndi því starfi í 46 ár.
Þórarinn skrifaði alla tíð mikið í
Tímann einkum um stjórnmál en
einnig um erlend málefni og menn-
ingarmál.
Safn blaðagreina eftir Þórarin
var gefíð út í bókinni „Svo varstu
búinn til bardaga". Stjórnmálabar-
átta blaðamannsins nægði ekki
Þórarni. Hann var fyrsti formaður
Sambands ungra framsóknar-
manna 1938-1944 við góðan orðs-
tír. 1959 var hann kjörinn þingmað-
ur Reykvíkinga og sat á Alþingi til
1978.
Þórarinn var mikill áhrifamaður
á Alþingi. 1971-1978 var hann for-
maður þingflokks framsóknar-
manna. Þá átti hann sæti í utanrík-
ismálanefnd allan þingtíma sinn og
var formaður hennar 1971-1978.
Þórarinn barst ekki mikið á í
þingsölum, hógvær og yfirlætislaus.
Styrkur hans lá í skýrri hugsun og
mikilli lagni við að leiða saman sjón-
armið manna og ná þeirri niður-
stöðu sem hann vildi. Þetta gerði
hann að einum mesta áhrifamanni
þingsins. Þar við bættist að með
stjómmálaskrifum sínum hafði
hann mjög mikil áhrif í þjóðlífínu.
Hann var öflugur í sókn og snilling-
ur í vörn þegar hann beitti penna
sínum. Af einstökum baráttumálum
Þórarins vil ég nefna útfærslu land-
helginnar. Með skrifum sínum vakti
hann menn og fylgdi málinu eftir
til sigurs sem formaður þingflokks
og utanríkismálanefndar.
Þórarinn skrifaði sögu Fram-
sóknarflokksins og kom hún út í
þremur bindum og nær fram til
1978. Þetta er mjög mikilvægt rit
fyrir þá sem vilja kynna sér ís-
lenska stjórnmálasögu tuttugustu
aldar.
Þórarinn hafði lengst af því tíma-
bili er sagan spannar verið sjálfur
þátttakandi í baráttunni og oftast í
fremstu röð. Þó tekst honum eins
og Sturlu Þórðarsyni í íslendingabók
að segja söguna af hófsemd og oft-
ast með hlutleysi fræðimannsins.
Þórarinn giftist Ragnheiði Þorm-
ar 1943, hinni ágætustu konu og
lifír hún mann sinn. Þeim varð
þriggja barna auðið, Helgu, Þórar-
ins og Ragnheiðar Hrefnu.
Nú þegar Þórarinn er allur sjáum
við á bak merkum og áhrifamiklum
stjómmálaforingja sem mörgu góðu
fékk áorkað á langri starfsævi.
Eljusemi hans og þrautseigja var
einstök meðan kraftar entust. Við
framsóknarmenn eigum þessum
fallna foringa mikla skuld að gjalda.
Hann var alla tíð hugsjónum sínum
trúr.
Páll Pétursson.
Sérhver einstaklingur í þjóðfé-
laginu skilur eftir sig spor. Áf eðli-
legum ástæðum verða sporin mis-
jafnlega áberandi, en allir geta ver-
ið sammála um það að Þórarinn
Þórarinsson markaði dýpri spor í
sögu íslensku þjóðarinnar en al-
mennt gerist. Hann steig ekki alltaf
þungt til jarðar, en með þrotlausu
starfi sem markaðist af hógværð
og rökhyggju hefur hann haft meiri
áhrif en flestir aðrir á 80 ára sögu
Framsóknarflokksins. Hann naut
mikils trausts alla tíð innan Fram-
sóknarflokksins enda var hann
þingmaður, ritstjóri, formaður þing-
flokksins og formaður utanríkis-
málanefndar Alþingis og rækti öll
þessi störf með miklum sóma. Þór-
arinn var ritstjóri Tímans í yfir 50
ár og sem slíkur var hann þekktur
á flestum heimilum landsins.
Hann talaði ávallt fyrir sáttum
og sanngirni og hógværð hans í
orði og æði aflaði honum margra
stuðnings- og velvildarmanna um
allt þjóðfélagið án tillits til flokka
og óvini átti hann enga.
Þórarinn skrifaði sögu Fram-
sóknarflokksins frá stofnun hans
og fram til ársins 1976, sem er
mikið verk og vandað og ómetanleg
söguleg heimild um stjórnmál aldar-
innar. Verkið er skrifað af manni,
sem var oftast í miðri þeirri at-
burðarás, sem hann lýsir af sann-
girni og drenglyndi um samstarfs-
menn og andstæðinga í stjórnmál-
um. Hann var sjálfur mikilvægur
hluti af þessari sögu, sem hann
skrifaði, enda ferill hans í íslenskum
stjórnmálum svo langur og farsæll
að varla eru nokkur dæmi slíks.
Ég kynntist Þórami Þórarinssyni
fýrst eins og margur annar í gegnum
skrif hans í Tímann. Leiðarar hans
og önnur pólitísk skrif báru vitni
um mikið hyggjuvit og víðtæka
þekkingu á stjórnmálum, jafnt inn-
anlands sem utan. Þeir sem lásu það
sem Þórarinn skrifaði hlutu því að
verða fyrir áhrifum. Síðar átti ég
því láni að fagna að starfa með
Þórami alllengi á Alþingi og undir
leiðsögn hans. Hann var góður
stjómandi þingflokks Framsóknar-
manna og lagði mál mjög vel upp
og átti auðvelt með að finna kjama
máls og fínna tillögur til lausnar í
erfíðum úrlausnarmálum. Mér er
sérstaklega minnisstætt hvemig
Þórarinn hélt á umræðum um land-
helgismálið, en hann hafði gífurleg-
an áhuga á því og var sá maður,
sem hvað mest mótaði stefnu Fram-
sóknarflokksins í því máli. Ráðherr-
ar flokksins leituðu til hans um ráð
og hann leiðbeindi þeim í mörgum
vandasömum deilumálum. Hann
lagði sérstaka rækt við að leiðbeina
mér þegar ég steig mín fyrstu skref
í stjómmálum, sem ef til vill ein-
kenndist af því að hann sjálfur hóf
afskipti af þjóðmálum þegar hann
var mjög ungur að áram og hafði
því mikið að gefa okkur, sem yngri
voram.
Þórarinn Þórarinsson var fyrsti
formaður Sambands ungra Fram-
sóknarmanna og þá spurði hann
m.a. þeirrar spurningar: „Af hveiju
stafar sundurlyndi?" Hann svaraði:
„Það á rætur sínar í því að menn
kunna ekki að vinna saman. Þeir
meta eiginn hag svo mikils að þeir
geta ekki tekið réttlátt tillit til ann-
arra og af því rísa deilurnar." Þórar-
inn gerði sér grein fyrir því að sund-
urlyndið er versti andstæðingur
allra þjóða og hann vann að því
alla tíð að vinna gegn því. Hann
hafði ekki eiginn hag í huga og tók
ekki sérstakt tillit til sjálfs sín. Sem
ungur maður hóf hann baráttu fyr-
ir aukinni samvinnu og samheldni.
Framsóknarflokkurinn á Þórarni
Þórarinssyni meira að þakka en
flestum öðrum, sem í flokknum
hafa starfað. Hann hafði meiri áhrif
á stefnu flokksins en menn gera
sér almennt grein fyrir og hugsjón-
ir hans munu lifa áfram.
Um leið og ég þakka af heilum
hug hans gifturíka framlag votta
ég Ragnheiði konu hans innilega
samúð okkar Siguijónu og við biðj-
um Guð að styrkja hana þegar hún
nú kveður mann sinn, sem hún
hefur stutt í gegnum þykkt og
þunnt á langri og erilsamri ævi.
Halldór Ásgrímsson.
Með Þórarni Þórarinssyni er
genginn einn reyndasti stjórnmála-
maður þessarar aldar, einn umtal-
aðasti ritstjóri okkar tíma og einn
trúasti hugsjónamaður Framsókn-
arflokksins, ekki aðeins í Reykjavík
heldur á landinu öllu. Þórarinn var
einn þeirra manna sem, með þrot-
lausu starfí og óbilandi áhuga og
trú á hugsjónina, hafði hvað mest
áhrif á þá stefnu sem Framsóknar-
flokkurinn aðhyllist og hefur unnið
að í áranna rás. Hann þekkti innviði
flokksins og uppbyggingu betur en
flestir aðrir og átti gott samstarf
við forystumenn hans hveiju sinni.
Hann ólst upp í flokknum undir
handarjaðri Jónasar frá Hriflu og
var einn af hans helstu stuðnings-
mönnum. Engu að síður var hollust-
an við heildina honum svo mikilvæg
að þegar leiðir flokksins og Jónasar
skildu, árið 1946, hélt Þórarinn
tryggð við flokkinn og ritstýrði Tím-
anum af stökum sóma í þeim krappa
dansi sem stjómmálabaráttan var
í þá tíð.
Þórarinn var einn af áhrifamönn-
um Framsóknarflokksins í áratugi.
Hann tók við starfi ritstjóra Tímans
árið 1938, aðeins 24 ára gamall,
og ritstýrði blaðinu til ársins 1984,
eða í 46 ár. Hann varð formaður
Sambands ungra framsóknar-
manna sama ár og hann tók við
ritstjórastarfinu á Tímanum og
gegndi því embætti í sex ár. Þá
átti hann, í gegnum tíðina, sæti í
fjölmörgum nefndum og ráðum fyr-
ir hönd flokksins. Hann var hógvær
og lítillátur fyrir eigin hönd en rök-
semdafærsla fyrir stefnumálum
stjórnmálaflokksins, sem hann
helgaði ævistarfið, var honum eins
og í blóð borin og fáir stóðust hon-
um snúning í kappræðum á þeim
vettvangi.
Árið 1959, ríflega tuttugu árum
eftir að Þórarinn tók við ritstjóra-
starfinu á Tímanum, tók hann for-
ystusæti á lista Framsóknarflokks-
ins í Reykjavík vegna Alþingiskosn-
inga. í tæp tuttugu ár var hann
farsæll þingmaður Reykvíkinga en
Framsóknarflokkurinn fékk tvo
menn kjörna á þing í Reykjavík
mestanpart þeirra nítján ára sem
Þórarinn var oddviti flokksins. Á
þessum áram urðu trúlega einna
mestar þjóðfélagslegar sviptingar
sem íslendingar hafa gengið gegn-
um og það kom ekki síst fram í
borginni. Hún óx og þandist út,
umbjóðendunum fjölgaði með
undraverðum hætti, nútíminn hélt
ótrauður innreið sína og stjórnmála-
menn þurftu þá, ekki síður en nú,
að hafa sig alla við til að fylgjast
með breyttum aðstæðum, vera í
takt við tímann. Þetta tókst Þórarni
með ágætum, án þess þó að missa
tengslin við þær rætur sem hann
hafði vaxið af.
Með Þórarni Þórarinssyni hverf-
ur af sjónarsviðinu sterkur stjórn-
málamaður, blaðamaður og rit-
stjóri. Fyrir okkur Reykvíkinga er
nú horfinn einn af forystumönnum
Framsóknarflokksins í höfuðborg-
inni, eftir velheppnað, óeigingjamt
og árangursríkt starf í áratugi. Um
leið og hann er kvaddur í þessum
heimi af þakklátum samferðar-
mönnum er ég þess fullviss að falln-
ir foringjar og aðrir félagar hans
hafa tekið á móti honum þar sem
við endum öll. Starfa minna vegna
verð ég fjarverandi þegar Þórarinn
verður jarðsunginn og verð því að
láta þessar línur mínar verða loka-
kveðju til Þórarins, - Framsóknar-
menn í Reykjavík og á landinu öllu
eiga honum margt að þakka.
Finnur Ingólfsson, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra.
Þórarinn Þórarinsson átti ásamt
Einari Ágústssyni mestan þátt í því
að rífa upp fylgi Framsóknarflokks-
ins í Reykjavík á sjöunda áratugn-
um. Það var ekki heiglum hent,
enda harður áróður gegn framsókn-
armönnum í Reykjavík í þá daga.
Þórarinn kunni hins vegar öðrum
fremur þá list að benda á sameigin-
lega hagsmuni þéttbýlisbúa og
landsbyggðarmanna til að draga úr
gagnkvæmri tortryggni þeirra.
Þannig öðlaðist hann traust langt
út fyrir kjördæmi sitt Reykjavík,
sem hann þjónaði dyggilega í tæpa
tvo áratugi.
Þórarinn Þórarinsson naut mikils
trausts framsóknarmanna í Reykja-
vík og eignaðist fjölda stuðnings-
manna. Var með ólíkindum hversu
vel hann ræktaði samband sitt við
kjósendur sína, þrátt fyrir erilsöm
störf á Alþingi, þar sem hann gegndi
stöðu þingflokksformanns ásamt því
að vera stjórnmálaritstjóri Tímans.
Það var mér ómetanlegt sem ung-
um manni að fá tækifæri til að njóta
handleiðslu Þórarins á áram mínum
sem blaðamaður á Tímanum. Hann
kunni þá list að skilja kjamann frá
hisminu og var jafnan fljótur að átta
sig á aðalatriðum hvers máls. Þórar-
inn var ekki öfgamaður og taldi að
Framsóknarflokkurinn gæti unnið
ýmist til hægri og vinstri. En engin
launung var þó, að hann taldi, að
Framsóknarflokkurinn ætti frekar
að vinna með félagshyggjuflokkun-
um svonefndu, ef þess væri kostur.
Það átti ekki fyrir Þórarni að
liggja að verða ráðherra. Hann sótt-
ist heldur ekki eftir því. Sem stjórn-
málaritstjóri Tímans og þingflokks-
formaður hafði hann jafnmikil áhrif
og ráðherra. Hann barst aldrei á
og vann sín verk meira í kyrrþey.
Það var hans stíll.
Þórarinn átti við vanheilsu að
stríða hin síðari ár. Þó gat hann
fylgst með fréttum og í samtölum,
sem ég átti við hann spurði hann
margs úr stjórnmálabaráttunni.
Að leiðarlokum þakka ég og ij'öl-
skylda mín Þórarni samfylgdina um
leið og við vottum Ragnheiði konu
hans og fjölskyldu samúð á skilnað-
arstundu.
Blessuð sé minning Þórarins Þór-
arinssonar.
Alfreð Þorsteinsson.
• Flcirí minningargreinar um
Þórarin Þórnrinsson bíön birting-
ar og munu hirtast í blaðinu næstu
daga.