Morgunblaðið - 31.05.1996, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Benjamin Netanyahu, leiðtogi Likudbandalagsins, líklegur sigurvegari í ísrael
ENDANLEG úrslit ísra-
elsku kosninganna munu
ekki liggja fyrir fyrr en
í fyrsta lagi síðdegis í
dag, þegar rúmlega 150 þúsund
utankjörstaðaatkvæði hafa verið
talin. Reynslan er hins vegar sú að
hægrimenn séu í meirihluta meðal
þeirra sem greiða atkvæði utan
kjörstaðar, en það eru fyrst og
fremst hermenn, auk t.d. stjórnar-
erindreka, fanga og sjúklinga. Það
virðist því allöruggt að Benjamin
Netanyahu, leiðtogi Likudbanda-
lagsins, verði sigurvegari kosning-
anna. í fyrsta skipti í sögu landsins
var kosið beint um embætti forsæt-
isráðherra og hafði Netanyahu hlot-
ið 50,3% atkvæða þegar öll atkvæði
önnur en utankjörstaðatkvæði
höfðu verið talin. Shimon Peres,
forsætisráðherra og leiðtogi Verka-
mannaflokksins, hlaut 49,6% at-
kvæða. Ekkert er hins vegar öruggt
fyrr en síðasta atkvæðið hefur ver-
ið talið þar sem að einungis um
tuttugu þúsund atkvæði skilja
frambjóðendurna að.
Peres hefur enn ekki viðurkennt
ósigur né Netanyahu lýst yfir sigri
og segjast báðir ætla bíða með yfir-
lýsingar þar til að endanlegar tölur
séu komnar fram. Peres skipaði
öðrum ráðherrum í stjórn sinni að
gera slíkt hið sama á ríkisstjómar-
fundi í gær. „Hann virtist afslapp-
aður og í góðu skapi. Hann hefur
þegar þurft að fara í gegnum mik-
ið á ævinni,“ sagði Nissim Zvilli,
framkvæmdastjóri Verkamanna-
flokksins, að loknum ríkisstjómar-
fundinum.
Fimmti ósigurinn
Þetta er í fímmta skipti, sem hinn
72 ára Peres bíður lægri hlut í kosn-
ingum, en áður hafði hann tapað
árin 1977, 1981, 1984 og 1988.
Hann gegndi embætti forsætis-
ráðherra á árunum 1984-1986 í
samsteypustjórn með Likud og tók
aftur við embættinu í nóvember í
fyrra er Yitzhak Rabin forsætisráð-
herra var myrtur af hægrisinnuðum
gyðingi er vildi mótmæla friðarsam-
komulaginu við Palestínumenn.
Morðið á Rabin setti mikinn svip
á kosningabaráttunna og í gær
mátti sjá skilti á götum borga í
ísrael þar sem á stóð: „Morðinginn
sigraði". Ekkja Rabins, Leah, var
einnig ómyrk í máli er hún tjáði sig
um úrslitin í ísraelska sjónvarpinu.
Sagðist hún helst vilja pakka niður
föggum sínum og yfírgefa landið.
Peres, sem hlaut friðarverðlaun
Nóbels ásamt Rabin og Yasser Ara-
fat, ieiðtoga Palestínumanna, lagði
í kosningabaráttunni áherslu á mik-
ilvægi áframhaldandi friðarvið-
ræðna við Palestinumenn og arab-
ískar nágrannaþjóðir Ísraela.
Hermdarverk Hamas
breyttu stöðunni
Skoðanakannanir eftir morðið á
Rabin voru Verkamannaflokknum
mjög í hag en eftir því sem nær
dró kosningunum minnkaði bilið
milii flokkanna. Eftir að 59 ísraelar
féllu í fjórum sprengjutilræðum
Hamas, samtaka öfgasinnaðra Pal-
estínumanna, í mars og febrúar
hrundi fylgi Peresar.
Netanyahu hamraði á því að sýna
yrði meiri hörku í garð araba og
kjósendur fóru að hafa efasemdir
um ágæti frekari tilslakana í garð
Palestínumanna. Að mati margra
ísraela er Peres ekki nógu harður
stjórnmálamaður og treysta þeir
honum ekki til að sýna óvinum Isra-
els fyllstu hörku. Virtust umdeildar
hemaðaraðgerðir ísraelshers í Suð-
ur-Líbanon í síðasta mánuði ekki
hafa nein áhrif á kjósendur.
Vestræn ríki studdu
hins vegar dyggilega við
bakið á Peres og fyrir til-
stilli JBills Clintons, for-
seta Bandaríkjanna, var
haldin sérstök ráðstefna
um hryðjuverk í Kaíró í Egypta-
landi í mars. Var því haldið fram á
sínum tíma að fyrst og fremst hefði
verið boðað til ráðstefnunnar til að
bæta stöðu Peresar.
eftir kosningarnar benda ummæli
áhrifamanna í Likud til að óttinn
um að kosningaúrslitin hafi áhrif á
friðarferlið sé á rökum reistur.
Rafael Eitan, sem var yfirmaður
hersins er ísraelsher réðst inn í
Líbanon árið 1982, lýsti þannig
yfir því í gær að hann teldi rétt að
semja um öll ákvæði Óslóar-sam-
komulagsins upp á nýtt. Þá sagði
Sharon, sem talið er öruggt að fái
mikilvægt ráðherraembætti í næstu
stjórn, að í kosningunum hefðu
Israelar greitt atkvæði gegn tak-
markaðri sjálfstjórn Palestínu-
manna og bætti því við að Arafat
væri „hryðjuverkamaður“.
Arafat hefur sjálfur ekki tjáð sig
um úrslit kosninganna en nánir
samstarfsmenn hans segja hann
„áhyggjufullan“. Hanan Ashrawi,
er var talsmaður Frelsissamtaka
Palestínumanna (PLO) í friðarvið-
ræðunum 1991-1993, sagðist eftir
sem áður vera sannfærð um að
Palestínumenn myndu öðlast sitt
eigið ríki og að Jerúsalem yrði höf-
uðborg þess. Sigur Netanyahus
myndi ekki binda enda á friðarvið-
ræðurnar. „Það eru ákveðnar stað-
reyndir til staðar sem ekki er hægt
að útiloka eða eyða. Helmingur
ísraelsku þjóðarinnar er nú í stjórn-
arandstöðu og það verður ekki auð-
velt að skrumskæla eða grafa und-
an friðarsamkomulaginu,“ sagði
Ashrawi.
Danny Naveh, aðstoðarmaður
Netanyahus, reyndi einnig að slá á
áhyggjur manna í gær og sagðist
hann vera „staðráðinn" í að beita
sér fyrir því að koma á friði, friði
með öryggi, við Palestínumenn og
aðrar arabaþjóðir.
Stóru flokkarnir töpuðu fylgi
Ef svo fer sem horfir að Netanya-
hu verði næsti forsætisráðherra,
gæti stjórnarmyndunin hins vegar
reynst erfið. Jafnt Verkamanna-
flokkurinn sem Likudbandalagið
töpuðu fylgi í þingkosningunum,
sem haldnar voru samhliða forsæt-
isráðherrakosningunni, en ýmsir
smáflokkar bættu við sig fylgi eða
komust inn á þingið, Knesset, í
fyrsta skipti. Ekki síst juku flokkar
heittrúaðra gyðinga fylgi sitt. Þriðj-
ungur nýkjörinna þingmanna hefur
ekki setið áður á þingi.
Verkamannaflokkurinn fékk 34
þingsæti af 120, hafði áður 44, og
Likud fékk 31 þingsæti en hafði
áður 40. Töldu fréttaskýrendur að
Netanyahu ætti helst kost á að
mynda stjórn með þremur flokkum
heittrúarmanna, Shah-flokknum,
Torah-flokknum og Þjóðlega trúar-
flokknum ásamt nýjum flokki inn-
flytjenda frá fyrrverandi Sovétríkj-
unum, sem fyrrum andófsmaðurinn
Natan Sharansky veitir forystu.
Ákvörðunin um að láta kjósa
beint um embætti forsætisráðherra
var tekin í þeirri von að auðveldara
yrði að mynda stjórn í landinu.
Margir telja að þetta kerfi muni
hins vegar litlu breyta. Stóru flokk-
arnir væru enn háðir smáflokkum
og skipting ráðherraembætta í sam-
steypustjórnum myndi vafalaust
fara eftir vægi flokkanna í Kness-
et. Þar sem að Likud hefur ekki
helming þeirra þingsæta er þarf til
að mynda starfhæfan meirihluta er
því alls ekki víst að flokkurinn
muni fá meirihluta ráðherraemb-
ætta í ríkisstjórn. Það sama á við
um Verkamannaflokkinn, mistakist
Netanyahu að mynda stjórn eða
utankjörstaðaatkvæði breyta úrslit-
unum. Peres gæti eflaust reitt sig
á átján atkvæði þriggja vinstri-
flokka (Meretz, Hadash og Mada)
en yrði einnig að leita til flokka
miðju- eða heittrúarmanna.
--------- Staða forsætisráð-
„Þriðjungur herra í næstu ríkisstjórn
ekkiáðurá verður því væntanlega
binai" enn veikari en knn kefur
** a verið í fyrri stjórnum.
Utankjörstaðaatkvæðin
gætu vissulega breytt einhverju og
telja ísraelskir kosningasérfræðing-
ar að flokkar heittrúarmanna og
araba muni tapa fylgi en aðrir
bæta við sig.
Hinn öruggi Netanyahu
NETANYAHU hélt ró sinni á kosningavöku Likud-bandalagsins þrátt fyrir að fyrstu spár bentu til
að hann hefði beðið ósigur. Margir stuðningsmanna flokksins grétu er tölurnar birtust en Netany-
ahu gekk sallarólegur og öruggur upp í ræðustól og sagði: „Það er enn of snemmt að spá. Nóttin
er löng. Við verðum að sýna þolinmæði." Örugg framkoma hans er einmitt talin hafa skipt miklu máli
í kosningabaráttunni og heillað kjósendur er óttuðust um öryggi sitt eftir sprengjutilræðin í febr-
úar og mars.
Stj óraarmyndun
gæti reynst erfið
Benjamin Netanyahu er talinn nær öruggur með sigur í ísraelsku
kosningunum. Þótt einungis tuttugu þúsund atkvæði skilji að hann
og Shimon Peres er talið ólíklegt að talning utankjörstaðaatkvæða,
sem hefst í dag, breyti úrslitunum. Það gæti hins vegar reynst
Netanyahu erfitt að mynda næstu stjóm.
STUÐNINGSMENN Shah-flokksins, sem er flokkur heittrúaðra
gyðinga, hömpuðu leiðtoga sínum Aryeh Deri rabbina, er Ijóst
var að flokkurinn hefði aukið fylgi sitt úr sex þingsætum í tíu.
Enn á eftir að telja
150 þúsund utan-
kjörstaðaatkvæði
hermanna,
sjúklinga, fanga og
stjórnarerindreka.
Talning þeirra hefst t dag.
Kosningar um forsætisráðherra
BENJAMIN NETANYAHU 50,6%
SHIMON PERES 49,3%
Þingsæti (bráðabirgðatölur)
Verkamannaflokkur 34
Likudbandalag 31 I
„Stuðningur
við smá-
flokka"
Síðustu dagana fyrir kosningar
var Peres enn með naumt forskot
á Netanyahu og fyrstu spár á mið-
vikudagskvöld bentu til að hann
myndi sigra. Eftir því
sem leið á talninguna
varð hins vegar ljóst að
það var Netanyahu, 46
ára gamall fyrrum yfir-
““ maður í sérsveitum hers-
ins, er hafði hlotið fleiri atkvæði.
Ef einungis eru tekin atkvæði
gyðinga hlaut Netanyahu 55,5% en
Peres 45,5%. Flestir ísraelskir Pa-
lestínumenn kusu hins vegar Peres
og varð því naumara á mununum.
Netanyaliu hefur lýst því yfir að
hann muni virða friðarsamninga við
Paiestínumenn og Jórdana en eftir
sem áður er ljóst að ýmis markmið
hans kunna að raska framkvæmd
þeirra. Hann hyggst til dæmis ekki
taka upp viðræður um framtíð Jerú-
salem og ætlar að stöðva brottflutn-
ing hersveita frá hemumdu svæð-
unum á Vesturbakkanum og Gaza.
Ekki er heldur talið útilokað að
hann muni beita sér fyrir því að
landnám gyðinga á hernumdu
svæðunum hefjist á ný, en einn
ötulasti talsmaður landnámsstefn-
unnar, Ariel Sharon, er meðal
helstu stuðningsmanna Netanya-
hus.
Þá gæti sigur Netanya-
hus einnig valdið því að
snurða hlaupi á þráðinn í
friðarviðræðunum við
Sýrlendinga þar sem að
hann hefur útilokað að
stöðu Gólan-hæða, er hernumdar
voru í sexdagastríðinu árið 1967,
verði breytt.
Þótt að Netanyahu hafi sjálfur
ekki gefið út neinar yfirlýsingar