Morgunblaðið - 31.05.1996, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hín pólitíska gleymska
HEILIR og sælir Norðlendingar.
Það er orðið æði langt síðan ég hef
látið frá mér heyra og þess sakna
kannski fáir. Ein ástaðan fyrir
þessari bið er sú að ég vissi að ég
gæti ekki haldið mér saman hvað
ráðherrann Pál Pétursson varðar,
og um leið var ég hræddur um að
ég mundi móðga vini mína fram-
sóknarmenn. Ég er nefnilega einn
fárra manna sem alltaf hef hælt
Páli ef ég hef talað við framsóknar-
menn. En svo bregðast krosstré
sem önnur tré, og nú er svo komið
að meira að segja ég get ekki
hælt honum lengur. Hver hefði trú-
að því að hann yrði einn helsti
stuðningsmaður Vilhjálms Egils-
sonar í baráttu hans við að draga
tennurnar úr Verkalýðshreyfing-
unni, eða að hugmyndafræði
frænda hans Hannesar Hólmsteins
Gissurarsonar yrði sú hugljómun í
augum Páls Péturssonar að hann
legðist kylliflatur fyrir henni. Hver
hefði trúað því að af ásjónu hans
gamla fjanda, kolkrabbans, stafaði
allt í einu slíkur dýðarljómi, að
hann væri tilbúinn til að gleyma
öllu sem hann hefur áður sagt um
hann. Er valdið svona? Gera menn
allt til að geta hangið í einum
vesælum ráðherrastól?
Getur ráðherravald
breitt innri manni eins
mans á einni nóttu?
Eða var hann svona
áður, án þess að menn
vissu? Eða var ég sá
eini sem ekki vissi það?
Ég vona ekki, því þá
hafa vinir mínir í
Framsóknarflokknum
á Norðurlandi vestra
verið á slæmum villi-
götum.
V erkalýðshreyfing-
in hefur verið sá horn-
steinn sem allt okkar
velferðarkerfi _ hefur
byggst upp á. Á sama hátt og Stétt-
arsamband bænda hefur verið það
bjarg sem íslenskt bændasamfélag
hefur getað stutt sig við, í marg-
ítrekaðri viðleitni fijálshyggjuafl-
anna til að rífa þessi samtök niður.
Islenskt nútímasamfélag er ungt.
Það eni innan við eitt hundrað ár
síðan íslendingar til sveita og víða
við sjávarsíðuna bjuggu í moldar-
kofum. Og það er svipaður tími síð-
an verkalýður og bændur fóru að
byggja upp félagasamtök til' að
gæta hagsmuna sinna. Eitt hundrað
Eyjólfur R.
Eyjólfsson
HAPPDRÆTTI
Vinningaskrá
4. útdráttur 30. maí 1996.
Mitsubishi Lancer GLX
Kr. 1.450.000 Kr. 2.900.000 (tvöfaldur)
3940
17401 41382 64958
72652
Ferðavinningar
Kr. 100.000 Kr. 200.000 (tvðfaldur)
193
4385
19829
78618
Kr. 50.000
Ferðavinningar
2744 7251 12002 19149 46622 68485
6743 10361 16651 26413 61393 79549
Húsbúnaðarvinningar
65 9829 20128 30510 39403 45240 54278 65680
190 10047 20235 30681 39423 45683 54894 65881
684 10095 21142 30986 39516 45684 55094 66090
758 10456 21325 31092 39585 45697 55118 66116
1081 11967 21385 31340 40329 46133 55219 66158
1820 12102 21403 31495 41067 46284 56899 66440
2065 12125 21776 31717 41122 46551 57333 67170
2098 12154 22030 32507 41476 46850 57558 68057
2414 12187 22055 32842 41561 46938 57860 68726
2545 12301 22531 32959 41679 47432 58153 70207
2753 12469 22537 33135 41723 48322 58220 70346
2963 13114 22869 33173 41876 49048 58757 70458
3130 13276 23164 33290 41953 49601 59427 70754
3198 13394 23940 33919 42027 49697 59682 71064
3228 14532 24034 33975 42130 49844 60104 71341
3551 15298 24773 33981 42434 49956 60184 71816
3903 16068 24890 34101 42937 49995 60477 72712
3936 16145 16153 25257 34421 43061 50233 60492 72832
4056 25271 34497 43086 50247 60906 72960
4180 16312 25343 34939 43105 50319 60913 72964
4744 16660 25366 35180 43462 51188 61371 74299
5411 16805 27476 35250 43506 51665 61454 74954
5735 17936 28353 35412 43553 52035 61851 75012
6745 18094 28663 35783 43792 52292 62321 75451
7556 18269 28761 36502 44304 53165 63013 76186
8349 18844 29113 37304 44355 53270 63680 76821
8896 18871 29150 37963 44540 53798 63907 77008
8984 18967 29263 38015 44693 54034 64144 77203
9235 19125 29462 38780 44829 54203 65456
9572 19766 30125 38801 44947 54227 65631
Heimasíða DAS: http://www.itn.is/das
Tölvupóstfang: das@itn.is
ár er ekki langur tími
í lífi einnar þjóðar. í
yfir 800 ár átti 5-10%
þjóðarinnar allt land á
Islandi, og við þurfum
ekki að vera lengi að
velta því fyrir okkur
hverjir það voru sem
fylltu þennan hóp. Enn
í dag er talið að 14 fjöl-
skyldur eigi ísland. Og
ef menn halda að það-
sé eitthvað grín, ættu
þeir að rýna í hag-
skýrslur og skoða
hveijar skuldir heimil-
anna eru, hvað menn
eiga raunverlega mikið
í þeim steinkumböldum sem þeir
búa í. Og um leið mætti íhuga hveij-
ir eigi allt það fjármagn sem liggur
í öllum þessum byggingum sem
menn búa í án þess að eiga þær.
Ef menn huga að sögu Verka-
lýðshreyfingarinnar. Þá segir m.a.
í Sögu Hafnarfjarðar. - En þá er
vitnað til þess tíma er Verka-
mannafélagið Hlíf var stofnað
1907 - :
Um þetta leyti voru hagsmuna-
mál hafnfirsks verkalýðs í algerum
ólestri. Vinnutíminn var óákveðinn
og nánast ótakmarkaður. Vinna
hófst kl. 6 að morgni, og var unn-
ið sleitulaust, meðan verkið entist.
Þá þekktist ekki, að kallað væri til
matar eða í kaffi. Konur og börn
urðu að færa verkafólkinu matinn
á vinnustað. Mörg dæmi voru þess,
að unnið væri samfleytt í 36 tíma,
t.d. við afgreiðslu skipa. Enga hvíld
var að fá og engan ákveðinn tíma
til matar. Menn gleyptu matinn,
þar sem þeir stóðu, í skipum, í flæð-
armálinu eða undir húshlið, hvernig
sem viðraði. Sama kaup var greitt,
hvort heldur unnið var að nóttu til
eða degi, og lengi vel fékkst kaup-
ið ekki greitt í peningum, heldur
varð verkafólk að taka það út í
vörum. Þótt kjör verkamanna væru
bágborin, vor þó kjör verkakvenna
enn verri. Þær urðu að strita baki
brotnu við sömu vinnu og karl-
menn, salt og kolaburð o.fl., en
fyrir mun lægra kaup, 12*/2 eyri á
Er nokkur bóndi, eða
verkamaður, spyr Eyj-
ólfur R. Eyjólfsson,
ánægður með kjör sín?
tímann, meðan karlmenn fengu
20 aura. Tilvitnun líkur.
Stofnun Verkalýðsfélaga var
ekki tekin út með sældinni. Hörð
viðbrögð atvinnurekenda og þjóna
þeirra í landsstjón, sýndi að þeim
var ekkert um þau gefíð. Þegar
t.d. Verkamannafélagið Hlíf í
Hafnarfirði auglýsti kauptaxta
1916, sem fól í sér verulega kaup-
hækkun, en félagið varð að hafa
þann hátt á, vegna þess að atvinnu-
rekendur neituðu að semja við fé-
lagið, þá sendi einn atvinnurekand-
inn Douglas Bookless, félaginu
símskeyti og kvaðst ekki geta við-
urkennt Verkalýðsfélög, þar eð þau
yllu í öllum löndum tortímingu og
afvegaleiddu verkalýðinn.
Ég hef útaf fyrir sig alla tíð
getað skilið afstöðu fijálshyggju-
aflanna, þau eru í eðli sínu afl
íhaldssömustu fjáraflamannanna,
sem hafa í þjónustu sinni hátt laun-
aða menn bæði utan þings og inn-
an. Og höfum við á Norðurlandi
vestra ekki verið eftirbátar annarra
með að lyfta undir þá. Þó þau hafi
ekki hér á landi gengið svo langt
að myrða menn og pynta, þá eru
mýmörg dæmi að þau leiki þann
leik víða um lönd.
En það er nánast útilokað að ég
geti skilið menn, sem hafa gefið
sig út fyrir að vera boðberar Sam-
vinnuhreyfingarinnar, og hafa setið
á Alþingi í hennar nafni árum sam-
an, að slíkir menn skuli leyfa sér
að moka flórinn fyrir hana á jafn
óskammfeilinn hátt og félagsmála-
ráðherra hefur gert á undanförnum
vikum. Barátta verkalýðshreyfing-
arinnar fyrir réttindum launafólks,
fyrir tryggingum, orlofi, styttri vin-
nutíma, atvinnuleysisbótum, og
fjölmörgu öðru, svo sem vökulög-
unum á togurum, en það var al-
gengt að sjómenn yrðu að standa
svo sólarhringum skipti, jafnvel þar
til þeir hnigu niður þar sem þeir
stóðu við störf. Þessi -barátta sem
hefur staðið yfír áratugum saman,
hefur ekki aðeins verið launafólki
til góðs, heldur hafa allir lands-
menn notið góðs af henni. En hún
hefur kostað miklar fórnir, og
óþarflega oft langvarandi verkföll.
En manni hefur oft fundist að at-
vinnurekendur tefji samninga til
þess eins, að geta sýnt fram á að
það tapi allir á verkföllum. En það
liggur ljóst fyrir að það fer enginn
í verkfall nema allt annað bregðist.
Verkföil eru neyðarréttur.
Vinnumálalöggjöfin var sett á
sínum tíma til þess að auðvelda
samskipti atvinnurekenda og
launafólks. Vissulega var hún um-
deild á sínum tíma, þar sem sumir
töldu að hún tryggði ekki réttindi
launafólks nægjanlega. Einkum er
það Félagsdómur, sem mönnum
finnst oft á tíðum að sé notaður
af ríkisvaldi og atvinnurekendum
gegn launafólki. En þó hún væri
umdeild á þeim tíma, hefur hún
reynst vel í öllum meginatriðum.
Og ef félagsmálaráðherra heldur
að þessi aðför gegn henni fari í
gegn mótmælalaust, þá er hann á
algjörum villigötum. Hann má eiga
það víst, að þessi gjörningur hans
á eftir að skapa mikinn óróa á
vinnumarkaðinum. Og það er ekki
helst það sem við þurfum á að
halda. Það eru allir á móti þessum
gjörningi félagsmálaráðherra nema
atvinnurekendur, sem sjá komna
upp óskstöðu sína gegn verkalýðs-
hreyfingunni. Jafnvel þingmenn
stjórnarinnar forðast að mæla hon-
um bót. Nema þá helst Vilhjálmur
Egilsson, enda er hann í vinnunni
sinni hjá Verslunarráði.
Ég veit að ráðherrann lét gera
skoðanakönnun fyrir sig varðandi
þá skerðingu á starfsemi verkalýðs-
félaga sem fyrir Alþingi liggur. En
mér er spurn. Hvaða launþegi eða
bóndi, sem spurður yrði í dag, um
það hvort hann væri ánægður með
kjör sín, mundi svara því játandi?
Ég er hræddur um að þeir yrðu fáir.
Kannski reiðir félagsmálaráð-
herra sig á orð foringjans Davíðs
Oddssonar,þegar hann sagði: Hún
er mikil hin pólitíska gleymska.
Höfundur er eftirlaunaþegi.
Ættarnöfn og
íslensk hugsun
NOKKRAR umræð-
ur hafa orðið um ís-
lénsk mannanöfn á
síðum Morgunblaðsins
undanfarnar vikur.
Kveikjan að umræð-
unni er nýtt lagafrum-
varp á Alþingi um
mannanöfn. Satt að
segja er erfitt að sitja
ógrátandi undir þeim
hugmyndum sem op-
inberast í frumvarpinu
og því ekki að undra,
að margir unnendur
íslenskunnar og ís-
lenskrar hugsunar, Gísli G.
hafa orðið til þess að Auðunsson
andmæla því.
Það sem mig langar að ræða í
örfáum orðum eru ættarnöfnin.
Ég vil byrja á því að þakka Elínu
Pálmadóttur sérstaklega fyrir hug-
vekju hennar um ættarnöfn (Hé-
góminn erfist) í „Gárum“ í Mbl.
sunnudaginn 19. maí, svo og Helgu
Bachmann fyrir andsvar hennar
(Erfist hégóminn?) í Mbl. fimmtu-
daginn 24. maí.
Islensk tunga og bókmenntir eru
okkar dýrasti arfur og skipa okkur
sess sem sérstakri þjóð meðal þjóð-
anna. Islenskar bókmenntir og
varðveisla tungunnar eru eina
umtalsverða framlag okkar til
heimsmenningarinn-
ar. Ef við glötum
tungunni glötum við
um leið því sem skilur
okkur frá öðrum þjóð-
um, því sem gerir okk-
ur einstök.
Annað afar sterkt
sérkenni menningar
okkar er nafnahefðin,
þ.e. að sérhver ein-
staklingur kennir sig
við föður sinn eða
móður, í stað þess a.ð
nota ættarnöfn. Ég
þekki ekki, hvort
samskonar nafnahefð
fyrirfinnst í öðrum
menningarsamfélög-
um, en þau samfélög eru a.m.k.
ekki nálæg og ekki þekkt í okkar
vestræna . menningarheimi. Ég
dvaldist í nokkur ár í Kanada, þar
sem fjölmargar þjóðir hafa numið
land. Aldrei rakst ég á sömu nafna-
hefð og hjá okkur Islendingum og
satt að segja gerði ég mér þá fyrst
grein fyrir hversu einstakur þessi
menningararfur okkar er.
Þessi nafnahefð okkar er meira
en einskonar siðvenja. ,Hún ristir
miklu dýpra. Hún er hluti af sterkri
sjálfsvitund okkar. Hver Islending-
ur er einstakur, kennir sig ekki
við einhveija klíku eða „clan“ í
Ef við glötum tungunni,
segir Gísli G. Auðuns-
son, glötum við því
sem skilur okkur frá
öðrum þjóðum.
formi ættarnafns, er metinn af eig-
in verðleikum og afrekum. Á ekki
að lyfta sér á stall eða þola niður-
lægingu vegna ættarnafns. Hér
gildir einu hvort ættanafnið er ís-
lenskt eða útlent. Hugsunin að
baki ættarnafninu er ekki íslensk,
það er útlensk hugsun.
Nú þekki ég fjölda fólks með
ættarnöfn og veit að þau eru þeim
kær. Ýmsi'r hafa sagt mér að þeir
haldi ættarnöfnunum til heiðurs
föður, afa eða annarra lengra
genginna ára. Þetta skil ég vel,
en vil um leið biðja þá að íhuga
að með þessu móti hafa þeir tamið
sér útlenska hugsun. Ég tel að við
heiðrum ekki minningu forfeðra
okkar á þennan hátt. Eða hvernig
má það verða forfeðrum okkar til
heiðurs, að vega með þessum hætti
að einum dýrasta menningararfi
okkar? Óafvitandi hafa þeir sem
tóku upp ættarnöfn á sínum tíma
tekið upp útlenskan sið, útlenska
hugsun. Þeir hafa ekki ígrundað
hvað okkar gamla nafnahefð er
sterkt sérkenni íslenskrar menn,-
ingar og hugsunar. Nú vitum við
betur. Stöndum vörð um menning-
ararfinn.
Höfundur cr læknir.