Morgunblaðið - 31.05.1996, Blaðsíða 29

-—
M.ORGUNBLAÐIÐ_____________________________________________________________FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 1996 29
AÐSENDAR GREINAR
Grunnskólinn á tímamótum
NU LIGGUR fyrir
samkomulag milli ríkis,
sveitarfélaga og kenn-
ara um flutning alls
rekstrarkostnaðar
grunnskólans frá ríki til
sveitarfélaga 1. ágúst
nk. Þetta samkomulag
markar mikilvæg tíma-
mót í flutningi verkefna
frá ríki til sveitarfélaga
og sýnir að með um-
fangsmiklum undirbún-
ingi, ítarlegum skoð-
anaskiptum og síðast en
ekki síst góðum vilja,
er hægt að gera breyt-
ingar á opinberum
rekstri án þess að allt
logi í illdeilum.
í tæp þijú ár hefur komið fram í
fjölmiðlum og víðar, „að grunnskól-
inn yrði færður frá ríki til sveitarfé-
laga“. Slíkar yfirlýsingar gefa til
kynna að grunnskólinn hafi fyrst og
fremst verið verkefni ríkisins en ekki
sveitarfélaga. Þetta er auðvitað alr-
angt. Sveitarfélögin hafa á liðnum
áratugum haft frumkvæði að upp-
byggingu grunnskólans í landinu.
Um langan tíma fram til ársins 1990
greiddu þau allt viðhald grunnskól-
anna og helming stofnkostnaðar og
frá 1990 hafa þau borið báða þessa
kostnaðarþætti að fullu.
I áratugi hafa sveitarfélögin ann-
ast og kostað allan almennan rekstur
grunnskólans en ríkið hefur greitt
laun kennara, rekið fræðsluskrifstof-
ur og Námsgagnastofnun og haft
umsjón og eftirlit með starfsemi
grunnskólans í samræmi við lög og
reglugerðir. Á síðustu árum hefur
ríkið greitt árlegá u.þ.b. 5-5,5 millj-
arða til reksturs grunnskólans en
sveitarfélögin greitt árlega í rekstr-
ar- og stofnkostnað u.þ.b. 5,2 millj-
arða.
Samkomulag ríkis og
sveitarfélaga um flutning
tekjustofna
Þann 4. mars sl. var undirritað
samkomulag milli ríkis og sveitarfé-
laga um flutning tekjustofna frá ríki
til sveitarfélaga í tengslum við yfir-
töku sveitarfélaga á öllum rekstri
grunnskólans. Með þessu samkomu-
lagi er tryggt, að sveitarfélögin geta
með fullum sóma rekið grunnskólann
í samræmi við ný grunnskólalög,
þrátt fyrir aukinn kostnað m.a.
vegna einsetningar og fjölgunar
vikulegra kennslustunda. í þessu
samkomulagi er einnig gert ráð fyrir
meiri fjárveitingum til sérkennslu og
sérfræðiþjónustu en verið hefur fram
til þessa.
Gert er ráð fyrir að allir grunnskól-
ar verði einsetnir árið 2002. Stofn-
kostnaður sveitarfélaga vegna
ákvæða grunnskólalaga um einsetn-
ingu og aðstöðu t.a.m. vegna máls-
verða nemur u.þ.b. 7 milljörðum kr.
á næstu sex árum. Á næstu fimm
árum leggur ríkissjóður
fram 1.325 m.kr. til
stuðnings þessum
framkvæmdum og 810
m.kr.lögbundið framlag
Jöfnunarsjóðs sveit-
arfélaga næstu sex ár
til Lánasjóðs sveitarfé-
laga rennur til sömu
framkvæmda, eða sam-
tals 2.135 m.kr.
Hvers vegna
breytingar?
Eins og fram hefur
komið hafa sveitarfé-
lögin mikla reynslu af
rekstri grunnskóla,
ýmist ein sér eða í sam-
vinnu, þar sem fámenn sveitarfélög
hafa gert samning um sameiginlegan
rekstur skóla. Rekstraraðilum
grunnskólans er ljóst að sú verkskipt-
ing milli ríkis og sveitarfélaga sem
verið hefur skapar ýmis vandamál
varðandi rekstur grunnskólans, sem
oft koma verulega niður á skóla-
starfi. Augljóst hagræði er að því
að einn og sami aðili beri óskipta
ábyrgð á rekstri gunnskólans. Ef slík
ábyrgð er á einni hendi má án efa
reka grunnskólann á skilvirkari hátt
en nú er, og samtímis efla kennsluna
og stuðla að ýmsum nýjungum í
skólastarfi.
Flutningur alls reksturs grunn-
skólans frá ríki til sveitarfélaga er
einnig mikilvægur liður í að efla
sveitarstjórnarstigið og auka sjálf-
stæði sveitarfélaga. Það gerist m.a.
með því að færa fleiri verkefni í hend-
ur heimamanna, sem er eðlilegt að
þeir stjórni vegna þekkingar sinnar
á staðbundnum þörfum og aðstæð-
Á síðustu árum hefur
ríkið greitt árlega
Uiþ.b. 5-5,5 milljarða
til reksturs grunn-
skólans en sveitarfélög-
in greitt árlega í rekstr-
ar- og stofnkostnað
u.þ.b. 5,2 milljarða,
segir Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson.
Betri grunnskóli
Staðreyndin er sú, að málefni
grunnskólans hafa víða verið for-
gangsverkefni sveitarfélaga. Þau
hafa á undanförnum árum byggt
vandað grunnskólahúsnæði víðsveg-
ar um landið og bætt aðbúnað skóla-
húsnæðis með margvíslegum hætti.
Ennfremur hafa þau greitt umfram
lögboðnar skyldur mörg hundruð
milljónir króna árlega í því skyni að
efla kennslu grunnskóla- barna.
Þegar ríkið hefur ekki sinnt skyldum
sínum eða frestað gildistöku ein-
stakra ákvæða í grunnskólalögum
hafa sveitarfélögin lagt fram fjár-
muni til að gera skólana betri.
Samningur ríkis og sveitarfélaga
um færslu tekjustofna til sveitarfé-
laganna á að tryggja það að sveitar-
félögin fái nægar tekjur til að standa
undir þeim grunnskólaverkefnum
sem þau yfirtaka af ríkinu. Til að
gera öllum sveitarfélögum kleift að
sinna skyldum sínum varðandi rekst-
ur grunnskólans er gert ráð fyrir
að hluti útsvarsins fari í Jöfnunar-
sjóð sveitarfélaga. Hlutverk jöfnun-
arsjóðsins er að jafna kennslukostn-
að þannig að sveitarfélögin hafi
sömu möguleika til að- veita öllum
grunnskólanemendum lögbundna
skólaþjónustu án tillits til búsetu
þeirra.
Fullyrt er að rekstur grunnskólans
í Finnlandi og Svíþjóð hafi versnað
eftir yfirtöku sveitarfélaganna og
af sumum gefið til kynna að á sama
veg fari hér. í þessu sambandi er
mikilvægt að hafa í huga þá stað-
reynd, að fjármálaleg samskipti ríkis
og sveitarfélaga í þeim löndum eru
með allt öðrum hætti en hér á landi.
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga gegnir
hér lykilhlutverki í því að tryggja
ákveðinn jöfnuð milli sveitarfélaga,
en slíkt kerfi er ekki til staðar í Finn-
landi og Svíþjóð.
Öflugt undirbúningsstarf
Sveitarfélögin í landinu vinna nú
að margháttuðum nauðsynlegum
undirbúningi vegna yfirtöku grunn-
skólans. í landshiutunum er unnið
að færslu verkefna fræðsluskrifstqf-
anna til skólamálaskrifstofa sveitar-
félaganna, á sameiginlegum vett-
vangi sveitarfélaganna hafa verið
gerðar breytingar á samþykktum
Launanefndar sveitarfélag sem
tryggja eiga að kjarasamningagerð
verði öll á einni hendi af þeirra hálfu.
Til að undirbúa yfirfærsluna sem
allra best og tímanlegast eru sveitar-
félögin nú að ráða starfsfólk til að
vinna að þessum verkefnum ásamt
ýmsu fleiru í tengslum við breyting-
arnar.
Yfirfærsla alls reksturs grunn-
um.
Helgi Hálfdanarson
Veitingar og
FYRIR nokkru benti undirrit-
aður á það í blaði, að ekki færi
sem bezt á orðalaginu „að veita
miljónum“ til einhverra verka í
stað þess „að veita miljónir“ til
þeirra. Talið var að þar kynni
að gæta smitunar frá sögnum
líkrar merkingar sem taka með
sér þágufall, svo sem verja, eyða
eða sóa. Með sögninni að veita
var kallað eðlilegt að nota þol-
fall eða þágufall eftir því hvort
um væri að ræða veitingar (t.d.
fjárveitingar, vínveitingar) eða
veitur (t.d. vatnsveitur, raf-
magnsveitur). Ekki væri veitt
víni í veizlu, eins og vatni er
veitt á engjar, heldur væri þar
veitt vín. Enda væri um að ræða
vínveitingar í öldurhúsum en
ekki vínveitur. Sama máli gegndi
um fjárveitingar en ekki fjárveit-
ur og þess vegna væru miljónir
veittar en ekki miljónum veitt til
þessa eða hins.
En brátt risu einhveijir til
varnar „fjárveitunni", því finna
mætti dæmi þess, að fyrr á tíð
hefði verið ruglazt á þessum
mun, og þá væri sjálfsagt að
gera það alltaf. Og síðan hafa
ýmsir hvað eftir annað „veitt
miljónum“ eins og menn veita
vatni.
veitur
Einhvern tíma hef ég haldið
því fram, að ekki hafi tuttugasta
öldin í öndverðu hlotið einkaleyfi
til málglapa, enda megi í virðu-
legum ritum fornum sjá orðafar
sem nú á dögum yrði leiðrétt hjá
unglingum.
Eg vil því leyfa mér að ítreka
fyrri orð um fjárveitingar og fjár-
veitur, og vona að menn hætti
að tala um að „veita miljónum“
áður en það orðbragð hefur gert
sig svo heimakomið í hlustum
almennings, að það fari að þykja
hið eina rétta.
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
skólans frá ríki til sveitarfélaga er
viðfangsefni sem varðar alla grunn-
skðla og framtíð grunnmenntunar
allra barna í landinu. Það er því
sameiginiegt hagsmunamál sveitar-
stjórna, kennara og foreldra, að
flutningur grunnskólans verði und-
irbúinn í sem nánustu samráði allra
þessara aðila.
Með samkomulagi ríkis og sveit-
arfélaga er ljóst að meiri fjármunir
koma í hlut grunnskólans á næstu
árum en ella hefði orðið. Kennarar,
foreldrar og allir þeir sem bera hag
grunnskólans fyrir bijósti hljóta að
fagna þeirri niðurstöðu.
Öðlastu hvíld í OFA!
Höfundur er borgarfulltrúi og
formaður Sambands ísl.
sveitarfélaga.
GARÐS APÓTEK
HOLTS APÓTEK
MOSFELLS APÓTEK
<OPP>gilofa
T T
Heilsii-
sokkamir
frábdem
Halda vel að þreyttum fótum.
•
Góðir fyrir fólk sem stendur
við vinnu sína allan daginn.
•
Viðurkenndir af
fólki í heilsugæslu.
Þu aetur
valið um fjóra liti
Þessir sokkar
eru frábærir
fyrir barnshafandi
konur!