Morgunblaðið - 03.08.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 1996 33
HENNING Matzen, danskur
stjórnlagafræðing-ur. Seinni
maður Helgu Bryde Vídalín.
Brjóstmynd gjörð af Einari
Jónssyni myndhöggvara. (Birt
í doktorsritgerð Olafs Kvarans
listfræðings.)
Rochdale, Benedikts á Auðnum og
annara kyndilbera í flokki frumheija?
Matzen, seinni maður Helgu
Bryde, var nafnkunnur lögvitringur.
Hann var prófessor við Hafnarhá-
skóla. Meðal nemenda hans var
Klemens Jónsson landritari. Land-
varnarmenn vitnuðu óspart í álits-
gerð Matzens um réttarstöðu íslands
í baráttu sinni fyrir auknum stjórn-
arfarsréttindum.
Hvað kemur helst í hugann þegar
gamlar ljósmyndir ber fyrir augu?
Hvaða kjör bjó lífíð þessu fólki, sem
horfir í ljósop myndavélarinnar? Hvað
átti það sameiginlegt? Bjó það við
þrældóm eða lifði það munaðarlífi?
Valdimar Davíðsson, sá sem Lárus
bóksali nefnir í bréfi sínu og telur
ganga harðast fram í því að Jón á
Sleðbijót hljóti kosningu var Faðir
Ólafs Davíðssonar útgerðarmanns i
Hafnarfirði. Ólafur var vaskur mað-
ur, frægur íþróttagarpur, sem vakti
eftirtekt hvar sem hann fór, en var
jafnframt harðsnúinn andstæðingur
verkalýðssamtaka. Það vekur því
furðu að Valdimar skuli styðja Jón
á Sleðbijót til þingmennsku sökum
þess að skrif Jóns benda flest til
róttækrar stefnu í þjóðfélagsmálum.
Má vera að Valdimar hafi látið hag-
kvæmnina ráða og horft vonglaður
til skuldajöfnunar verslunarinnar
með þingfararkaupi.
Valdimar Erlendsson Iæknir lætur
þess getið í endurminningum sínum
að hann hafi notið nafns og frænd-
semi við Valdimar faktor, sem gaf
honum 2 dali vegna nafnsins. Keypti
Valdimar sér höfuðfat, húfu með
slaufum og öðru skrauti, en varð
fyrir stríðni leiksystkina sinna. Valdi-
marsnafn þetta er enn við lýði. Má
nefna Valdimar Jóhannesson, fjöl-
miðlamann.
Kristín Vídalín Jacobsen var skör-
ungur. Hún kom víða við sögu félags-
mála. Hyggjum að lýsingu Eyjólfs
Guðmundssonar á Hvoli: „Kristín
Vídalín var mikil kona á velli og stór-
höfðingleg. Eitthvað lík henni hefir
Auður djúpúðga verið, hugsaði ég.
Hún setti fyrir mig bæði mat og
drykk og spurði alls mögulegs frá
Laxnesi. Á þessari merku frú fékk
ég mesta álit og var fús á að heim-
sækja hana. Móðumákvæmni hennar
hreif mig, svo manngildi óx í návist
hennar. Henni líkaði vel að ég væri
Páli til skemmtunar og vildi ráða
mig til hans sumarlangt.
Stundum varð ég að reka erindi
húsbónda míns allar tröppur upp í
hæstu sali í Vinaminni til Jóns Vída-
líns konsúls, bróður hans (Eyjólfúr
var vistráðinn hjá Páli Vídalín). Þar
var líkast og í konungshöll að skrauti
og fögrum salarkynnum, eða það
hélt ég. í Vinaminni var borið fyrir
mig kaffi og vín í logagylltum bollum
og glösum. Jón Vídalín var hár mað-
GENGISSKRÁNING
Nr. 145 2. ógúst
Kr, Kr. Toll-
Eln. kl. 9.1 B Dollari Kaup 66,05000 Sala 66,41000 Oartgl 66,44000
Sterlp. 101,93000 102,47000 103,49000
Kan. dollari 48.03000 48,33000 48,40000
Dönsk kr. 11,55400 11,62000 11,59900
Norsk kr. 10,34700 10.40700 10,39900
Sœnsk kr. 10,01000 10,07000 10,09400
F-inn. marlc 14,70400 14,79200 14,73000
Fr. franki 13,13800 13,21600 2,17930 13,20400
Belg.franki 2,16550 2,17380
Sv. franki 54,81000 55,11000 54,91000
Holl. gyllini 39,83000 40,07000 39,89000
Þýskt mark 44,65000 44,89000 44,78000
ít. lýra 0,04339 0,04367 0,04354
Austurr. sch. 6.34200 6,38200 6,36700
Port. escudo 0,43360 0,43660 0,43540
Sp. peseti 0,52320 0,52660 0,52690
Jap.jen 0,61730 0.62130 0,61310
irskt pund 106,14000 106.80000 107,74000
SDR(Sórst-) 96,50000 97.10000 96,93000
ECU.evr.m 83,89000 84,41000 84,29000
Tollgengi fyrir ógúst er sölugengi 29. júlí. Sjálfvirkur
slmsvari gengisskráningar er 562 3270
PENINGAMARKAÐURINN
ur og grannur. Hann greiddi erindi
mitt höfðinglega. Að hugsa sér kjara-
mismun þessara Vídalínsbræðra.
Páll bjó við sárfátæk húsakynni og
sótti til bróðurins eins og karl í koti
til kóngsins. En hrossamarkaðshöld
hafði Páll fyrir Jóni Vídalín og var
það atvinna góð þó mikið eyddist í
þeim ferðum. (Þórður Tómasson í
Skógum skráði frásögn Eyjólfs.)
Halldór Laxness minnist þeirra
Vídalínsbræðra í bók sinni „I túninu
heima“: „Eftir þessum hrossakaup-
manni heyrði ég eitt svar í bemsku
og hef munað síðan: „Stór maður Jón
bróðir minn. Ég er stór líka.“ Jón
konsúll Vídalín var semsé meðeigandi
í hrossakaupmannafélaginu í New-
castle on Tyne og tók á móti hrossun-
um sem Páll keypti til Bretlands."
Bretar keyptu hross af Vídalíns-
bræðrum. Guðjón faðir Halldórs Lax-
ness keypti Laxnesið, jörðina sem
Páll Vídalín hafði setið og mælt þessi
eftirminnilegu orð ... Það var fyrir
tilmæli Sighvats Bjarnasonar banka-
stjóra íslandsbanka þegar hallaði
undan fæti hjá Vídalínum. Svona
ráðstafa bankarnir lífi mannanna
með sínum dularfullu talnafærslum
milli debet og kreditdálkanna. Og
alltaf skal einhver enda með „nei-
kvæða eiginfjárstöðu" eins og fá-
tæktin og blankheitin heita nú á fínu
máli hagfræðinganna. Svo ekki sé
nú talað um „eignarhaldsfélögin“.
Kristín Vídalín er komin af nafn-
kunnum ættum. Afi hennar Friðrik
Eggerz prestur hafði „farsælar gáfur
og hneigður til smíða" segir Páll
Eggert Olason. Og bætir svo við til
þess að skerpa litina og dýpka mynd-
ina „þrekinn og hinn höfðinglegasti,
söngmaður allgóður, en stirður til
predikana, fróðleiksmaður mikill, sí-
starfandi hirðumaður, fjáraflamaður
mikill og harðdrægur, er því var að
skipta, málafylgjumaður mikill, lang-
rækinn og brá samt aldrei skapi,
tryggur og ráðhollur vinum sínum
manna fastlyndastur og nokkuð hjá-
trúarfullur." Lengri er lýsing Páls
Eggerts en hér er talið. Er birt með
þökk og virðingu við Pál Eggert, sem
á það skilið að til hans sé vitnað og
þess minnst öðru hveiju hvílíkt þrek-
virki hann vann við skráningu skjala
og æviágripa, sem nærfellt hver mað-
ur sækir daglega til fróðleiks. Kristín
Vídalín gat sem best hafa sótt listræn-
ar gáfur sínar til Friðriks afa síns.
Hún stundaði nám í Listaháskólanum
í Kaupmannahöfn 1890-1892. Einar
Jónsson myndhöggvari lætur hennar
getið í minningum sínum.
Einari Jónssyni presti í Kirkjubæ
var margt til lista lagt. Hann var
faðir Vigfúsar Einarssonar ráðuneyt-
isstjóra og afi Einars, sellóleikara
Sinfóníuhljómsveitar Islands. Séra
Einar var hneigður fyrir hljómlist.
Hann lærði að spila hjá móður dr.
Helga Pjeturss. Séra Einari leist
fræðimannslega á Helga og gaf hon-
um Biblíu í afmælisgjöf þegar hann
var 7 ára, segir Valtýr Stefánsson.
Sr. Einar hélt að Helgi yrði prestur
vegna áhuga hans á Biblíunni.
Það varð Guðmundi Finnbogasyni
mikið happ að komast í kynni við
séra Einar. Guðmundur hafði verið
sauðamaður í Möðrudal á Fjöllum
og hvergi hlíft sér við erfiði, en hug-
ur hans stóð til mennta. Hafði heyrt
að sr. Einar tæki að sér að kenna
piltum. Leizt frábærlega vel á mann-
inn, sagði Guðmundur Valtý Stefáns-
syni. Sr. Einar brosti þegar Guð-
mundur tjáði hónum þá fyrirætlun
sína að verða rithöfundur. „Það er
nú ekki það sem borgar sig best hér
á landi.“
Þegar séra Einar heyrði að Guð-
mundur hefði engan, sem vildi styrkja
hann til náms sagði hann: „Það gerir
ekkert til. Ef maður er vandaður
maður og vel gefinn, þá kemst maður
alltaf áfram í heiminum.“
Enginn hefir lýst betur en Vil-
'hjálmur Finsen, sendiherra, Vídalíns-
veislunum í Vinaminni, verslunar-
háttum dönsku kaupmannanna, tíð-
aranda og viðskiptakjörum, hann var
sendill hjá Bryde. Freistandi væri að
vitna í frásögn Vilhjálms. Það þyrfti
líka að segja frá Jóni Jacobssyni,
höfundi Mannasiða, Jóni frá Sleð-
bijót, sem fluttist til Vesturheims og
Jóni í Múla, sem tók við umboði hjá
Zöllner af Jóni Vídalín. Allt er það
áhugavert efni fyrir þá sem gæta
vilja samhengis í sögu þjóðarinnar.
Höfundur er fyrrverandi þulur.
UTRAft
HLUTABRÉFAMARKAÐUR
VERÐBRÉFAÞING - SKRAÐ HLUTABRÉF
Varft m.vlrftl A/V Jftfn.% Sffiasti viftsk.dagur Hagst.tllboft
Hiutafólag Issgst hssst •1000 hlutf. V/H Q.hlf. af nv. Dags. •1000 lokav. Br. kaup sala
Elmskip 6,00 7.65 14.445.629 1,35 20,01 2.08 20 02.08.95 1581 7,40 0,09 7,28 7,39
Flugleiöii hf. 2,26 3.20 6.580.928 2,19 10,04 1.24 02.08.96 tf369 3,20 0,05 3,09 3,20
Grandi hl. 2,40 4.25 4.778.000 2.50 21,43 2,44 01.08.96 400 4,00 -0.25 3,51 4,00
islandsbankihf. 1,38 1.80 6.981.606 3,61 21,09 1.43 02.08.96 1954 1,80 1.76 1,80
OUS 2,80 4,90 3.283.000 2,04 21.47 1,62 02.08.96 2842 4,90 4.90 6,00
Oliufélagiö hl. 6,05 8.00 6.077.154 1,25 21,03 1,44 10 02.08.96 8110 8.00 0,10
Skel]ungur hf. 3,70 5,20 3.214.874 1.92 20,13 1,11 10 19.07,96 2002 5.20 5.20 5,40
Útgeröarfélag Ak. hf. 3,15 5,30 3.836.553 2,00 27,21 1,95 02.08 96 135 5.00 0,15 4,70 5,00
Alm.Hlutabréfasj.hf 1,41 1,66 270.580 19,36 1.61 30.07.96 986 1.66 0,09 1,60 1,66
(slenski hlulabrsj. hf 1.49 1.76 1.121.048 2,27 42.98 1.42 11.07 96 5980 1.76 0,05
Auölind hf. 1.43 1.97 1.191.881 . 2,64 37,64 1.59 30.07.96 197 1.97 0,06 1.91 1.97
Eignhf. Alþýöub. hf 1.25 1.60 1.129.535 4,49 6,75 0,98 31.07.96 1560 1.56 -0,04 1.56 1.60
Jaröboranir hf. 2.25 3,21 731.600 2,58 23,78 1,52 02.08.96 140 3.10 -0,07 3.07 3.10
Hampiöjan hf. 3,12 4,90 1.989.015 2,04 15,01 1.84 25 02.08.96 397 4,90 0,20 4.81 4,90
Har. Bóövarsson hf. 2,50 4,90 3.160.500 1,63 17,21 2,29 10 01.08.96 3562 4,90 4,60 4,89
Hlbrsj. Noröud. hf. 1,60 2,00 330.724 2,50 42,50 1,29 02.08.96 2000 2.00 1,95 2,00
Hluiabréfasj. hf. 1,99 2.47 1.613.521 3,24 14,26 1,61 30.07.96 2223 2.47 0,12 2.47 2.53
Kaupf. Eyfiröinga 2.00 2.10 203.137 5,00 2,00 04.07.96 200 2,00 -0,10
Lyfjav. isl. hf. 2,60 3.20 960.000 3,13 18,95 1.9,3 31.07.96 277 3.20 3,03 3,30
Marelhf. 5,50 14,30 1564200 0,84 23,32 5.8/ 20 02 08.96 819 11,85 -0,15 11,50 12,00
Plaslprent hf. 4.25 6.10 1220000 4,96 2.45 02.08.96 244 6,10 0,10 6,00 6.20
Síldarvinnslanhf. 4.00 8,35 2939200 0,84 16,20 2,95 10 01.08.96 601 8,35 0,25 8,15 8,35
Skagstrendingur hf. 4.00 6,50 1311424 0,81 15,42 3.01 20 01.08.96 3478 6,20 -0,18 6,00 6,38
Skinnaiönaöur hf. 3,00 5.00 346623 2,04 5,08 1.37 11.07.96 980 4,90 -0,10 5,00 6,00
SR-Mjölhf. 2,00 2,81 2283125 2,85 30,29 1.30 01.08.96 477 2,81 0,06 2,55
Sléturfél. Suöurl. 1,50 1,95 122097 2,22 1,80 24.07.96 630 1,80 -0,02 1,82 1,90
Sæplast hf. 4,00 5,15 472042 1,96 13,16 1.62 02.08.96 188 5.10 -0,05 5,05 6,50
Tækmval hf. 4.00 4.60 552000 2,17 12,51 3.26 02.08.96 184 4,60 0,30 4.75 4,80
Vinnslustööinhl. 1,00 1,97 1107943 -12,02 3.49 02.08.96 500 1.97 0,03 1,95 2,10
Þormóöur rammi hf. 3.64 5,00 2825264 2,13 9,35 2.17 20 01.08.96 1880 4,70 0,10 4,70 4,90
Þróunarfól. Isl.hf. 1.40 1,59 1309000 6.49 4,50 0.92 02.08.96 210 1,64 0,04 1,53
OPNI TILBOÐSMARKAÐURINN - ÓSKRÁB HLUTABRÉF
Siftastl vlðsklptadagur Hagstseftustu tllboft
Dags 1000 Lokaverfi Breytlng Kaup Sala
Ámes hf. 02.08.96 346 1.55 0.05 1,52 1,58
Borgeyhf. 02.08.96 252 3.60 3,40
Handsal hf. 01.08.96 270 2.45
Hraöfrystihús Eskifjaröar hf. 01.08.96 876 5,58 0,08 5,20
íslenskar sjávarafuróir hf. 01.08.96 258 5,15 4,96 6.25
Kæliverksmiöjan Frost hf. 02.08.96 175 1.75 0,05 1,60 1,75
Nýherji hf. 01.08.96 131 2,12 0.08 1,96 2,12
Pharmaco hf. 02.08.96 150 15,00 0,25 16,00 16,00
Sölusamband fslenskra Fiskframl. 02.08.96 26900 3,20 0,10 3,20 3,20
Vaki hf. 02.08.96 250 2.50
Upphseð allra viöskipfa síðasta vlöskiptadags er gefln 1 dólk •1000, verft er margfeldl af 1 kr. nafnverfts. Verðbréfaþing islands annaat
rekstur Opna tllboftsmarkaðarins fyrlr þlngaftlla on aetur angar reglur um markaftlnn efta hefur afskiptl af honum aft öftru leyti.
ALMANNATRYGGINGAR, helstu bótaflokkar
1. ágúst 1996 Mánaðargreiðslur
Elli / örorkulífeyrir(grunnlífeyrir) ................... 13.373
'h hjónalífeyrir ....................................... 12.036
Full tekjutrygging ellilífeyrisþega .................... 25.529
Full tekjutrygging örorkulífeyrisþega .................. 30.353
Heimilisuppbót ..........................................10.037
Sérstök heimilisuppþót .................................. 6.905
Bensínstyrkur ........................................... 4.317
Barnalífeyrirv/1 barns ................................. 10.794
Meðlag v/1 barns ....................................... 10.794
Mæðralaun/feðralaun v/2ja barna ......................... 3.144
Mæðralaun/feðralaun v/3ja barnaeðafleiri ................ 8.174
Ekkjubætur/ekkilsbætur6mánaða .......................... 16.190
Ekkjubætur/ekkilsbætur 12 mánaða ....................... 12.139
Fullur ekkjulífeyrir ................................... 13.373
Dánarbæturí8ár(v/slysa) ................................ 16.190
Fæðingarstyrkur ........................................ 27.214
Vasapeningarvistmanna .................................. 10.658
Vasapeningar v/sjúkratrygginga ......................... 10.658
Daggreiðslur
Fullirfæðingardagpeningar ............................ 1.142,00
Sjúkradagpeningareinstaklings .......................... 571,00
Sjúkradagpeningarfyrirhvertbarnáframfæri ............... 155,00
Slysadagpeningareinstaklings ........................... 698,00
Slysadagpeningarfyrirhvertbarnáframfæri ................ 150,00
í ágúst bætist 20% oriofsuppbót við tekjutryggingu, heimilisupp-
bót og sérstaka heimilisuppbót. Hún skerðist vegna tekna á sama
hátt og þessar bætur og fellur niður um leið og þær.
FISKVERÐ A UPPBOÐSMORKUÐUM - HEIMA
2. ágúst
Hœsta Lægsta Meðal- Magn Heildar-
verð verð verð (kiló) verð (kr.)
ALLIR MARKAÐIR
Sandkoli 50 50 50 102 5.100
Skarkoli 105 100 104 651 67.997
Ufsi 20 20 20 64 1.280
Undirmálsfiskur 50 50 50 61 3.050
Ýsa 80 60 71 94 6.680
Þorskur 55 45 45 632 28.541
Samtals 70 1.604 112.648
FAXAMARKAÐURINN
Sandkoli 50 50 50 102 5.100
Skarkoli 105 100 104 651 67.997
Ufsi 20 20 20 64 1.280
Undirmálsfiskur 50 50 50 61 3.050
Ýsa 80 60 71 94 6.680
Þorskur 55 45 45 632 28.541
Samtals 70 1.604 112.648
Þjónusta á höfuðborgarsvæðinu um verslunarmannahelgina
Misjafn opnunartími verslana
ÞJÓNUSTA á höfuðborgasvæðinu
verður með ýmsu móti um helgina
og opnunartími verslana er mis-
jafn. Flestir sundstaðir, kvik-
myndahús og veitinga- og
skemmtistaðir verða opnir um helg-
ina eins og um venjulega helgi.
Þeir sem hafa ekki komist til
þess að kaupa vín fyrir helgina
hafa tækifæri til hádegis að fara
í áfengisverslunina Heiðrúnu á
Stuðlahálsi. Hún verður opin frá
9-12 í dag og áfengisverslunin í
Austurstræti er opin kl. 10-12.
Opið verður í verslunum Hag-
kaups frá kl. 10-18 í dag, nema
í sérvörudeildinni í Kringlunni. Á
sunnudaginn verður opið í Hag-
kaup í Skeifunni frá kl. 12-18 og
á mánudaginn verður lokað. I
verslununum 10/11 verður opið
alla dagana frá kl. 10-22. Nóa-
túnsverslanirnar verða opnar til
kl. 18 i dag, en á sunnudag og
mánudag verður lokað, nema í
Nóatúni í Rofabæ, sem opið verður
til kl. 22 alla dagana. Verslanir
Þinnar verslunar verða með breyti-
legan opnunartima.
Mismunandi opnunartími
hjá bakaríum
Bakarameistarinn í Suðurveri
verður opinn til kl. 16 í dag, en
lokað verður á morgun og mánu-
dag. Bakaríið Austurveri verður
opið til kl. 16 í dag og á morgun
en lokað á mánudaginn. Björns-
bakarí verður opið til kl. 16 í dag
og á morgun en lokað á mánudag-
inn. Borgarbakarí verður opið til
kl. 17 alla verslunarmannahelgina.
Breiðholtsbakarí verður opið til kl.
14 í dag í Völvufelli, en til kl. 16
í Lækjargötu, á morgun og á
mánudag verður lokað.
Laugavegsapótek verður með
næturvakt alla dagana og
Holtsapótek verður opið til kl. 22
alla vikuna. Lyfja verður opin til
kl. 22 alla dagana.
Veitingastaðir og skemmtistað-
ir verða flestir opnir um helgina,
sumir verða með opið til kl. 4 í
nótt og næstu nótt og sýningartími
kvikmyndahúsanna verður
óbreyttur.
Sundstaðir borgarinnar verða
opnir eins og venjulega yfir versl-
unarmannahelgina.
Bensínlaust á mánudag
Bensínstöðvar á höfuðborgar-
svæðinu verða opnar eins og
venjulega á laugardag og sunnu-
dag en allar bensínstöðvar verða
lokaðar á mánudag, frídag versl-
unarmanna.