Morgunblaðið - 10.09.1996, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 10. SEPTEMBER 1996 25
LISTIR
Handbragð
meistarans gaumgæft
ÞESSI listunnandi gaumgæfir handbragð meistara Picassos á sýn-
ingu á verkum hans úr safni Heinz Berggruens, sem opnuð hefur
verið í Berlín í gær. Verkið á myndinni ber titilinn „Svipmynd af
konu í gulri peysu“. Berggruen er frægur listaverkasafnari, en hann
ólst upp sem gyðingur í Berlín unz hann flýði undan ofsóknum naz-
ista til Bandaríkjanna, þar sem hann hóf listaverkasöfnun sína. Safn
hans verður til sýnis í Berlín næstu 10 árin.
50 milljóna króna
meistaraverk
London. The Daily Telegraph.
Tíminn flýgur
#

'S

Arngunnur Ýr: Tempus Fugit VI. Olía á striga, 1996.
OÞEKKTUM indverskum rithöfundi
hefur tekist að selja útgáfuréttinn
að óbirtri fyrstu bók sinni fyrir sem
nemur um 50 milljónir ísl. kr. Um
er að ræða 280 síðna skáldsögu „The
God of Small Things“ eftir Arund-
hati Roy, 36 ára, frá Nýju-Dehli. Roy
hefur notið góðrar aðstoðar David
Godwin, umboðsmanns í London,
sem hefur haft veg og vanda að því
að koma handritinu á framfæri á
þeim stutta tíma sem liðinn er frá
því hann fékk það í hendur.
Godwin bauð handritið stærstu
útgáfufyrirtækjum Breta, sem
kepptust um það en Flamengo-útgáf-
an sem hreppti hnossið, greiðir yfir
15 milljónir fyrir. Dæmi eru um
hærri greiðslur fyrir „sölubækur" en
vart fyrir bókmenntaverk.
Roy sendi Godwin handritið í apríl
og hann las það strax daginn eftir.
Fimm dögum síðar stóð hann fyrir
utan heimili Roy og krafðist þess að
fá að gerast umboðsmaður hennar,
heillaður af sögunni.
Gert er ráð fyrir að bókin komi út
í júní á næsta ári. Hún gerist í Ker-
ala á Suður-Indlandi og segir frá því
er tvíburar verða vitni að dauða ií-
tillar frænku sinnar. Handritið hefur
hlotið einróma lof þeirra sem lesið
hafa og hefur það verið sagt „meist-
araverk". Kvað útgáfustjóri Picador
alla þá sem urðu að láta í minni pok-
ann fyrir Flamengo, sjá eftir bókinni.
Svo virðist sem bók Roy sé enn
eitt dæmið um það hversu hrifinn
breski bókmenntaheimurinn er af
höfundum af indverskum uppruna.
Nefna má Salman Rushdie, V.S.
Naipaul, Vikram Chandra, Rohinton
Mistry, Amitav Ghosh og Amitav
Chaudhuri.
Random House í Bandaríkjunum
greiðir um 10 milljónir fyrir útgáfu-
réttinn og útgáfur í Þýskalandi og
Ítalíu greiða svipaðar fjárhæðir. Þá
hafa útgáfufyrirtæki í Noregi, Sví-
þjóð, Finnlandi, Danmörku, Hollandi,
Frakklandi, Grikklandi, Kanada og á
Spáni, svo nokkur lönd séu nefnd,
tryggt sér útgáfurétt.
Roy, sem hefur samið handrit að
kvikmyndinni „Electric Moon“, var
fjögur ár að skrifa bókina. Hefur hún
lýst furðu sinni á þvi hversu hratt
hlutirnir hafa gengið fyrir sig, á sex
vikum hafi útgáfurétturinn verið
seldur til 13 landa. Hún er hógværð-
in uppmáluð er hún minnir á að tísku-
fyrirbrigði komi og fari og að þær
upphæðir sem hún hafi fengið fyrir
bókina, segi ekkert um gæði hennar.
MYNPUST
Ilafnarborg
MÁLVERK
Arngunnur Ýr/Helga Magnúsdóttir.
Hafnarborg: Opið kl. 12-18 alla daga
nema þriðjud. til 16. september; að-
gangur kr. 200, sýningarskrá kr. 150.
ÞÆR tvær listakonur sem hér
sýna byggja verk sín báðar á þeirri
náttúru, sem við öll hrærumst í.
En samhengið nær ekki mikið
lengra; á meðan önnur er að takast
á við hin beinu sjónhrif birtunnar,
sem hún hefur kynnst suður við
Miðjarðarhaf, er hin að benda á
innra eðli og hverfulleik þess lands,
sem við byggjum. Árangurinn er
ólík myndgerð og efnistök, sem
þrátt fyrir allt fara vel saman, því
þar birtast tvær sjálfstæðar sýnir á
þá jörð, sem er upphaf og endir
alls lífs okkar.
Arngunnur Ýr
Hringrás náttúrunnar í einu eða
öðru formi hefur löngum verið und-
irstaða þeirrar myndlistar, sem
Arngunnur Ýr hefur verið að fást
við. Þannig hafa t.d. ris og hnignun
gróðurs, dags og nætur, veðra-
brigða og sjávarfalla verið áberandi
í þeim myndaflokkum, sem hún
hefur sýnt á síðustu árum. Með þá
forsögu í huga er viðfangsefni
hennar hér mjög eðlilegt; nú lítur
hún til landsins sjálfs, og þeirrar
hringrásar sem það gengur stöðugt
í gegnum.
í inngangi í sýningarskrá bendir
Jón Proppé réttilega á, að það felst
rnikil þversögn í á hvern hátt ís-
lensk myndlist hefur almennt litið
til landsins: „Fjöllin standa í flestum
myndum þung og fullgerð, eilíf
viðmiðum í hverfulleika mannlífs-
ins. Andspænis náttúrunni - segja
þessar myndir - erum við smá og
forgengileg."
Samt sem áður er það mótunin
og umbreytingin sem helst biasir
við þegar landið er skoðað; runnin
hraun, sorfin gljúfur, horfnir jöklar
og risin lönd eru allt um kring -
og hið eina sem hér skiptir máli er
sú tímaviðmiðun sem við notum til
að skilgreina hversu „nýlega“ slíkar
breytingar hafa orðið.
Það er væntanlega fyrir slíkar
hugrenningar sem listakonan hefur
valið sýningu sinni yfirskriftina
„Tempus fugit“ - hratt flýgur
stund. í skilningi jarðsögunnar er
mannsævin aðeins augnablik; ár-
þúsundin marka nýlega viðburði,
og því má segja að geysilegar breyt-
ingar hafi orðið í mótun landsins á
skömmum tíma.
Þetta sýnir Arngunnur Ýr okkur
fram á með nokkrum myndröðum,
þar sem hún byggir ýmist á grein-
ingu þess sem hefur gerst eða spá-
ir fyrir um hið ókomna. Hún bygg-
ir myndir sínar á því sem kalla
mætti vísindalegan grunn; kort,
skjálftarit, annálar, fræðilegir text-
ar og formúlur mynda undirstöður,
sem hún vinnur út frá. Myndaflokk-
urinn „Umbreyting" felst í teikning-
um listakonunnar ofan í kort, þann-
ig að til verða ný fjöll, jöklar og
strandlínur; „Úr eldfjallaröðinni“
sýnir hina miklu fjölbreytni sem er
að finna í gerð eldstöðva hér á landi,
og „Óvissumæling" byggir á grunni
nákvæmra sírita, sem mæla stöðugt
hveija hreyfingu jarðskorpunnar
undir fótum okkar.
Síðastnefndi myndaflokkurinn er
afar sterkur í heild sinni, þar sem
hver teikning byggir á þéttri hrynj-
andi skjálftamælinganna og þeirra
mögujegu hreyfínga, sem þar má
lesa. ímyndir fjallanna falla vel að
þessari bylgjuhreyfíngu, og má vísa
til verka nr. 43 og 44 sem vel heppn-
aðra verka á þessum grunni.
Myndaflokkurinn „Tempus Fug-
it“ er þungamiðja sýningarinnar og
fær besta rýmið. Hér liggja textar
og formúlur fræðiritgerða og ann-
ála að baki, en á yfirborðinu blasa
við eldfjöll, gígaraðir og aðrar
ímyndir þeirra afla, sem móta land-
ið. Hinn dumbaði guli litur sem hér
ræður mestu minnir á þann hita
elds og eimyiju, sem þessi sköpun
fer fram við; hér eru að verki öfl
sem maðurinn, verk hans og ævi-
skeið, verða næsta lítilmótleg við
hliðina á.
Það er sterkur og persónulegur
heildarsvipur yfir þessari sýningu,
jafnframt því sem einstök verk
njóta sín með ágætum. Jón Proppé
bendir í inngangi sínum réttilega á
að verk listakonunnar séu óður til
náttúrunnar, „djörf tilraun til að
fanga flókinn veraldarskilning á
léreft." Meira verður tæpast farið
fram á.
Helga Magnúsdóttir
í Sverrissal hefur Helga Magnús-
dóttir sett upp sautján olíumálverk
sem hún hefur unnið á síðustu
tveimur árum.
Kveikjan að þessum verkum var
dvöl hennar á Kapathos í Eyjahafi.
Lífið á þeim slóðum hefur mótast
að miklu leyti af ofurvaldi trúar-
bragða og áminning um forna
menningartíma er á hveiju strái,
hvort sem er á grísku eyjunum eða
á meginlandi Litlu-Asíu. Þeir sem
þangað koma hljóta þó ætíð að
minnast þess með hvaða hætti sterk
birtan, sem ræður ríkjum þarna við
botn Miðjarðarhafsins, mótar landið
jafnt sem fólkið sjálft.
Skiljanlega verka slíkar aðstæð-
ur sterklega á hugi listafólks, og
þau málverk sem Helga sýnir eru
gerð undir áhrifum þessarar birtu
Eyjahafsins. I flestum verkanna er
þó aðeins um óbeinar tilvísanir að
ræða; þekkjanleg viðfangsefni
koma aðeins fyrir í nokkrum mynd-
um, t.d. nr. 9 og 10, þar sem vísað
er til daglegs lífs íbúa eyjarinnar,
og þá með mun skarpari litanotkun
en einkennir verk listakonunnar að
öðru leyti.
Mun fleiri verk byggja á svipuð-
um vinnuaðferðum og hafa ein-
kennt listsköpum Helgu á fyrri sýn-
ingum. Hér er vísað til vandaðrar
uppbyggingar mjúkra en óhlut-
bundinna litbrigða, þar sem hvert
lag litarins verður að kvikum þætti
i þeirri titrandi heildarmynd, sem
málverkin skapa. Mögnuð birtan
kemur sterklegá fram í ýmsum til-
brigðum gula litarins, eins og t.d.
í „Ljósin sjö“ (nr. 1), þar sem vax-
andi styrkur litarins ber með sér
ólíkar tíðir dagsins; slík festing
dagsstundar er jafnvel enn gleggri
í „Morgunn" (nr. 3).
Þrátt fyrir hita gula litarins er
það enn frekar hinn fjölbreytti
blámi hafsins, sem hefur setið í
minningu listakonunnar, og skilar
sér til áhorfenda í mörgum mynd-
anna á sýningunni. Haf, kvöld og
fjarlægar sýnir koma fram í ýmsum
tilbrigðum bláa litarins, sem er sí-
kvikur í meðförum Helgu; undir
honum glittir í þau undirdjúp, sem
bíða ógnandi eftir því að yfirborðið
verði svipt ljóma sínum.
Þegar tvær heildstæðar og vand-
aðar sýningar er að finna í sama
sýningarhúsi, eins og gerist hér, er
fuli ástæða til að hvetja menn til
að njóta vel og líta við á sýningar-
tímanum.
Eiríkur Þorláksson
Morgunblaðið/Jón Svarsson
HÖRÐUR Torfason á sviði
Borgarleikhússins.
Syngjandi skáld
_________TONLIST______________
Borgarlcikhúsió
HAUSTTÓNLEIKAR
HARÐARTOFASONAR
Árlegir hausttónleikai' Harðar Torfasonar
haldnir í Borgarleikhúsinu. Hörður var einn
fyrir hlé en eftir hlé voru honum til aðstoðar
Hjörtur Howser, Jens Hansson, Björgvin Gísla-
son, Friðrik Sturluson og Eysteinn Eysteins-
son, aukinheldur sem Magnús R. Einarsson lék
á mandólín í einu lagi. Áliorfendur voru ríflega
500 í Borgarleikhúsinu 6. september.
HAUSTTÓNLEIKAR Harðar Torfasonar
eru jafnan með helstu tónlistarviðburðum
hvers árs og hefur svo verið um árabil.
Þegar Hörður bjó erlendis voru þeir aðdá-
endum hans kærkomið tækifæri að heyra
hvað hann var að fást við þar ytra og eftir
að hann sneri heim aftur gefa þeir kost á
að heyra uppskeru sumarsins og yfirleitt
hvað væntanlegt er frá honum á plast þeg-
ar nær dregur jólum. Að þessu sinni kynnti
Hörður meðal annars lög af nýútkominni
breiðskífu sinni, Kossinum, aukinheldur sem
hann lék eldri lög í bland.
Hörður hefur tónleika sína gjarnan kafla-
skipta og svo var einnig að þessu sinni, þar
sem hann byijaði tónleikana einn síns liðs
með kassagítarinn í einfaldri lýsingu og
svartar ábreiður yfir rafhljóðfærunum á
sviðinu.
Hörður Torfason hefur verið kallaður
nestor íslenskra trúbadúra eða farandsöngv-
ara og víst að hann fór fyrstur um landið
sem syngjandi skáld, einn með gítarinn og
söguljóð í farteskinu, ólíkt þeim sem kalla
sig trúbadúra í dag en eru margir ekki
nema gangandi skemmtarar. Fyrri hluti
hausttónleikanna var og frábært dæmi um
trúbadúrsöng, þar sem Hörður fór á kostum
í gítarleik og söng, lék á strengi gleði og
gáska eða trega og sorgar og áhorfendur
voru ýmist hugsandi og þegjandalegir eða
skellihæjandi. Áberandi var hve Hörður var
afslappaður, textar vandaðir og gítarlínur
leikandi, sérstaklega í nýrri lögunum. Eftir-
minnileg eru lög eins og Hefndin og Sá
besti, sérstaklega áhrifamikið lag með
hrollköldum texta, enda sendi Hörður börn
í salnum fram á meðan hann flutti það.
Eftir hlé komu til liðs við Hörð tónlistar-
menn sem leika með honum á plötunni nýju.
Lögin voru og öll af þeirri plötu, reyndar í
sömu röð og á plötunni, utan eitt sem var
á fyrri hluta tónleikanna. Heldur var léttara
yfir þessum hluta, þó ekki væri minna
umleikis í textum og laglínum, og víða sprett
úr spori. Af einvalaliði tónlistarmanna var
Hjörtur Howser kjölfestan, en innlegg Jens
Hanssonar var og skemmtilegt, til að mynda
eftirminnilegur saxófónleikur í laginu um
Reykjavík. Best eftir hlé var Englaakur sem
á eflaust eftir að heyrast oft í útvarpi. Loka-
lag eiginlegra tónleika var sálmurinn Ég
er sem Hörður flutti með Hirti á píanó;
sterkt lag í eftirminnilegum flutningi. Sem
lokapunktur var síðan Ég leitaði blárra
blóma í svellandi rytmablúsútgáfu, en
tíminn var of knappur fyrir meira þó áliorf-
endur hefðu eflaust viljað fá annan eins
skammt til.
Árni Matthíasson