Morgunblaðið - 10.09.1996, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEINIDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 10. SEPTEMBER 1996 29
Prófessorinn
og kvótakerfið
HINN 14. ágúst sl.
birtist í Veri Morgun-
blaðsins viðtal við
Rögnvald Hannesson
prófessor við versl-
unarháskólann í Berg-
en í Noregi. Þeim sem
fylgst hafa með fisk-
veiðimálum á undan-
förnum árum er pró-
fessorinn vel þekktur
fyrir að vera dyggur
stuðningsmaður hins
mjög svo umdeilda
kvótakerfis, sem við
íslendingar búum nú
við.
Það hefur lengi verið
á vitorði að landsmenn
séu haldnir minnimáttarkennd
gagnvart hálærðum mönnum og
ekki hvað síst séu þeir starfandi
prófessorar á erlendri grund. Þenn-
an veikleika þjóðarinnar hagnýtti
þáverandi sjávarútvegsráðherra
Halldór Ásgrímsson sér vel þegar
mikið þurfti við. Á meðan verið var
að koma kvótakerfinu á koppinn
var prófessor Rögnvaldur kallaður
heim frá Noregi til þess að taka
forystuliðið í sjávarútvegi til bæna
og leyfa almenningi sem annars
aldrei var spurður neins að hlusta
á boðskapinn í leiðinni.
Mér er nær að halda að prófess-
or Rögnvaldur hafi aldrei þurft að
borga ferðir sínar til landsins og
þurfí ekki enn. Slíkur aufúsugestur
er hann þeim kvótaeignarnáms-
mönnum sem hafa nú ráðið ferðinn
í fiskveiðimálum íslendinga um all-
langt skeið.
Boðskapurinn
Hver skyldi annars boðskapur
þessa hálærða prófessors vera í
dag? í fáum orðum sagt þá kveðst
hann sjá fá góð teikn á lofti fyrir
þetta land, nema þá helst að reyna
að halda kvótakerfinu til streitu.
Til hvers voru refirnir þá skornir?
Þetta líkist manni sem búinn er að
teyma klyfjahesta út í dý en vill
samt halda áfram og sökkva dýpra.
Prófessor Rögnvaldur þarf ekki
að óttast það að meistaraverkið er
hann hefur stutt við bakið á, kvóta-
kerfíð, sé að líða undir lok. Því var
svo kyrfilega á koppinn komið að
nú þegar er búið að eignfæra fisk-
inn í sjónum einstökum mönnum
og ættingjum þeirra til varanlegrar
framtíðareignar. Enda þótt að það
sé skráð í lög að auðlindir hafsins
umhverfis ísland séu þjóðareign þá
er það nú orðinn dauður og ómerk-
ur bókstafur notaður á tyllidögum
til þess að friða þjóðina sem áróð-
ursbragð eignamámsmanna.
Prófessorinn fer í umræddu við-
tali nokkuð vítt um sviðið og ræðir
m.a. um hið umdeilda hvarf þorsks-
ins við Nýfundnaland og ástandið
þar í atvinnumálum, sem mjög hef-
ur verið haldið á lofti hér á landi,
til þess að hræða landsmenn. Hann
minnist einnig á óstjórnina í Fær-
eyjum þar sem útgerðarmenn höfðu
gengið í ríkiskassann og tæmt hann
eins og fiskimiðin. Þar hafi stofninn
aldrei verið minni en nú.
Fróðlegt væri að vita hvað langt
aftur í tímann prófessorinn hefur
leitað varðandi stofnstærð þorsks-
ins í Færeyjum. Ég
fylgdist allvel með fær-
eyskum sjómönnum
allt frá því um miðbik
þessarar aldar. Ég hef
aldrei heyrt þá tala um
annað en þar væri allt-
af lítill fiskur á ferð-
inni. Enda sóttu Fær-
eyingar mest allan sinn
fisk til annarra landa.
Allt þar til þeir voru
hraktir þaðan í burtu,
m.a. frá íslandsmiðum.
í viðtaliiiu er enn-
fremur komið inn á
þorskstofninn í Bar-
entshafi sem prófess-
orinn segir í sæmilegu
ástandi nú enda í lágmarki 1990.
Vert hefði verið að minnast á það
að engar marktækar fiskifræðileg-
ar skýringar hafa komið fram á
hinum skyndilega bata stofnsins
þar.
Reynsla kerfisins
Prófessor Rögnvaldur kemur lít-
illega inn á reynslu kvótakerfisins.
Hann getur þó ekki setið á sér að
hnýta í smábátamennina, sem hann
segir að hafi lent utan við kerfið
og aukið aflahlutdeild sína úr 3% í
13%. Kvótakerfið hans Halldórs
Ásgrímssonar var nú ekki heilla en
það, að á einu árinu fjölgaði smá-
bátum um 100. Hvar var leiðsögn
prófessorsins þá?
Skoðum aðeins nánar þessa afla-
aukningu smábátaflotans. Á þess-
um furðuárum kvótasetningarinnar
hvarf einn afkastamesti floti fiski-
skipastólsins, hinn svokallaði báta-
floti, 30-200 brúttótonn. Sá floti
veiddi um % alls þorskaflans allt
fram til níunda áratugarins. Síðan
var þessi floti tekinn og höggvinn
niður að mestu leyti og notaður í
úreldingar fyrir frystitogara og
stærri skip samkvæmt reglum kerf-
isins. Margir af fiskimönnum þeim
sem áður voru bátasjómenn fluttust
á smábáta og hófu neta- og línu-
veiðar á þeim. Ef það hefði ekki
verið gert þá hefði afkastamesta
fiskveiðiaðferð landsmanna, neta-
veiðarnar, lagst af að mestu.
Vertíðarþorskurinn næst trauð-
lega nema með netaveiðum. Þannig
að ef þær verða niðurlagðar þá mun
vertíðarþorskurinn synda sína leið
óáreittur. Hvert hann fer veit eng-
inn, ekki einu sinni hinir óskeikulu
fiskifræðingar. Þeir hafa nefnilega
látið undir höfuð leggjast að merkja
fisk í nærfellt hálfa öld. Ef skrifa
á bók um þau lönd við Norður-Atl-
antshaf sem byggja afkomu sína á
sjávarútvegi, eins og prófessorinn
hefur í hyggju, án þess að kynna
sér fyrst eðli og sögu fiskveiðanna
um langt tímaskeið, þá gæti það
orðið rýr sagnfræðileg heimild. Að
mestu vangaveltur hálærðs manns
úr fílabeinsturni í Bergen.
Frjálst framsal
Ekki var gert ráð fyrir fijálsu
framsali á kvóta í fyrstu og töldu
margir ekki mikla hættu á ferðum
að reyna þetta. En fljótlega sáu
eignarnámsmenn sér leik á borði
til þess að sölsa undir sig auðlindina
til varanlegrar eignar. Fijálst fram-
Halldór
Hermannsson
Byggingaplatan ýýO®g)(g
sem allir hafa beöiö eftir
byggingaplatan er fyrir
veggi, loft og gólf
byggingaplatan er eldþolin,
vatnsþolin, höggþolin, frostþolin og
hljóðeinangrandi
'WlllSsXS byggingaplatan er hægt
að nota úti sem inni
^Æ®@6 byggingaplatan
er umhverfisvæn
ÞÞ
&co
byggingaplatan er platan
sem verkfræðingurinn getur
fyrirskrifað blint.
Leitid frekari upplýsinga
Þ. ÞORGRÍMSSON &CO
ÁRMÚLA 29 • S: SS3 8640 & S68 6100
Kvótakerfið er, að mati
Halldórs Hermanns-
sonar, hönd eyðilegg-
ingarinnar.
sal var leyft og tímar ótrúlegra
verslunarviðskipta með fisk hófust.
Flest virtist leyfilegt. Þó nokkur
dæmi voru um að sumir útgerðar-
menn seldu úthlutaðan fisk sinn en
skikkuðu síðan sjómenn til þess að
kaupa með sér nýja heimild í stað-
inn. Þeir sem áttu afgangskvóta
fengu leiguliða til þess að veiða
fyrir sig fisk á hálfvirði. Fljótlega
var óveiddur fískur veðsettur bönk-
um og lánastofnunum um allt land.
Þar með var búið að reka nautshúð-
ina niður í svellið.
Allir vissu sem höfðu augun opin
að miklu magni af fiski var fleygt
í sjóinn af mörgum þeim sem höfðu
lítinn kvóta og hirtu einungis
stærsta og fallegasta fiskinn. Og
einnig af þeim sem ekki áttu þorsk-
kvóta en vildu veiða aðrar tegund-
ir. Þetta er svona enn og verður,
þó ekki séu allir undir þessa sök
seldir.
Menn sáu að fiskveiðistjórnunin
var siðlaus og boltinn gefinn upp
sem slíkur. Stjórnvöld afsökuðu sig
með þvi að hætta væri á því að
menn veiddu síðasta þorskinn úr
sjónum, því væri það réttlætanlegt
að fá einstaka mönnum fiskinn til
varanlegrar eignar og varðveislu.
Þvílíkt. skálkaskjól.
Afleiðingar
Leiga á óveiddum þorski hefur
allt þetta ár verið um 90 kr. pr.
kg eða því sem næst það sama og
verð á veiddum þorski upp úr sjó.
Fjöldi af fiskverkunarhúsum víða
um land eru í miklu fjárhagstapi
og ná ekki endum saman. Velmeg-
un virðist ekki ná til annarra en
þeirra sem geta leigt eða selt
óveiddan fisk í sjó. Þeir sem ekki
eiga kvóta fá einungis færi á að
bjóða í brot af þeim fiski sem veið-
ist. Að því leyti eru þeir annars
flokks þegnar í eigin landi.
Það er þegar séð að kvótakerfið
ber með sér hönd eyðileggingar
heilla byggðarlaga sem bíða þess
eins að fá send launin í umslögum
frá ríkinu. Hvað eigum við að segja
við unga fólkið þegar það spyr hvers
vegna auðlind þjóðarinnar hafi ver-
ið gefín nokkrum mönnum á árun-
um 1985-90 og að þau geti ekki
keppt á jafnréttisgrundvelli við
jafnaldra sína suma? Eigum við að
benda þéim úr landi?
Höfundur er verkstjóri á Isafirði.
Nýr ilmur
á Islandi
VERO
JVIODA
Laugavegi 95, s. 552 1444 • Kringlunni,
s. 568 6244 • Akureyri, s. 462 7708
Vinsælu loöfóöruöu NOKIA
gúmmístígvélin komin aftur,:
Tveir litir: Blá eða bleik
Nr. 21-27, verð 2.790
Nr. 28-35, verð 2.990
Póstsendum
samdægurs
KÓPAVOGS
HAMRAB0RG 3 • S: 554 1754
Nýjar sendingar af
skólatöskum.
Qóð verð.
* Sólluga á mynd kr. 80.000,-
Ríkulega útbúinn á sérstöku tilboðsverði
• Sjálfskiptur
• ABS-bremsukerfi
• Tveir loftpúðar (SRS)
• 15" álfelgur
• Vindskeið
• 131 hestöfl