Morgunblaðið - 14.09.1996, Side 34

34 LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 1996
MIIMNINGAR
MORGUNBIAÐIÐ
+ Jóakim Pálsson
var fæddur í
Hnífsdal hinn 20.
júní 1915 sem ann-
að barn hjónanna
Páls Pálssonar út-
vegsbónda og Guð-
rúnar Guðleifsdótt-
ur í Hnífsdal. Hann
lést á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á
Isafirði 8. sept-
ember síðastliðinn.
Systkini Jóakims
voru: Páll, Helga,
Leifur, Kristján og
Halldór.
Hinn 24. desember 1936
kvæntist Jóakim Gabríellu Jó-
hannesdóttur, sem fædd var í
Hlíð í Álftafirði 17. júlí 1916.
Eignuðust þau hjónin sex börn:
Gunnar Pál, f. 27. júní 1936,
kvæntur Helgu v. Kistowski;
Helgu, f. 13. desember 1940;
tvíburana Kristján, kvæntan
Sigríði Harðardóttur, og Jó-
hönnu Málfríði, f. 7. mars 1943;
Aðalbjöm, f. 12. október 1949,
og Ilrafnhildi, f. 9. júní 1955,
sem gift er Birgi Omari Har-
aldssyni. Auk barna og tengda-
barna Iætur Jóakim eftir sig
19 barnabörn og 19 barna-
barnaböm. Gabríella Jóhannes-
dóttir lést 2. október 1975.
Frá 1977 var sambýliskona
Jóakims Sigríður Sigurgeirs-
dóttir frá Súðavík.
Jóakim ólst upp i Hnífsdal,
gekk þar í barnaskóla og stund-
aði sjó með föður sínum frá
fjórtán ára aldri til 1939, er
Ágætur æskufélagi og vinur,
Jóakim Pálsson skipstjóri og út-
gerðarmaður í Hnífsdal, hefír lagt
upp í siglinguna síðustu, sem okkur
öllum er búin að lífínu loknu.
Jóakim fæddist í Hnífsdal og þar
bjó hann og starfaði til hinsta dags.
Mér er ljúft að minnast samferðar
sem varað hefír frá barnæsku, er
við lékum okkur í fjörusandinum
og horfðum á bátana koma að landi
færandi björg í bú. Á þeim árum
var ríkt í huga ungra drengja að
feta í fótspor feðranna, fara á sjó-
inn og takast á við óbtíð náttúru-
öfl. Jóakim var heldur aldrei í nein-
tum vafa um á hvaða vettvangi hann
vildi láta að sér kveða er til þess
kom að lífsbaráttan var hafín.
Faðir hans og afí voru útvegs-
bændur frá Heimabæ í Hnífsdal,
stunduðu sjósókn á eigin útgerð af
kappi og forsjálni. Strax og Jóakim
varð liðtækur til þeirra starfa er
sjóróðrum tilheyrðu var hafist
handa og ekkert gefið eftir. Páll
Pálsson faðir Jóakims var mikill
sjósóknari, aðgætinn sjómaður og
aflasæll. Hann var góður leiðbein-
andi fyrir unga menn, sem áttu
þess kost að hefja sjómennsku und-
ir handleiðslu hans.
Undirritaður var þeirra á meða!
er ég unglingur var háseti á bát
.hans Helgu á sumarvertíð fyrir 66
árum. Aðrir skipveijar voru Jóakim
og eldri bróðir hans Páll.
Jóakim byijaði mjög ungur á sjón-
um hjá föður sínum og gekk þar í
þann skóla er dugði honum vel síð-
ar. Þar var ekkert gefið eftir og
drengnum varð ljóst að tii nokkurs
var ætlast af honum. Hann gerði
hlé á sjómennskunni er hann fór til
náms í Héraðsskólanum á Laugar-
vatni í einn vetur, en hann fann sig
ekki á þeim vettvangi, hefír senni-
lega haft í huga hið foma orðtak
að bókvitið yrði ekki í askana látið.
'Síðar er hann hafði aldur til aflaði
hann sér réttinda til skipstjómar.
Mörgum vöskum Hnífsdælingum
hafði þá tekist að vinna sig upp til
mannaforráða á togaraflotanum og
mun Jóakim hafa haft hug á að
reyna sig á þeim vettvangi, er hann
gerðist háseti á bv. Tryggva gamla,
þar sem landsþekktur aflamaður,
Snæbjörn Olafsson, stóð við stjórn-
hann stofnaði með
nokkrum félögum
sínum hlutafélagið
Hauk til að smíða
15 smálesta bát,
sem hlaut nafnið
Páll Pálsson og þeir
félagar gerðu út til
ársins 1949. Þá var
smíðaður nýr bátur,
sem hlaut sama
nafn og var gerður
út fram á árið 1956.
Nýtt hlutafélag
með nafninu Ver
var þá stofnað og
nýr 56 smálesta bát-
ur smíðaður á Isafirði, sem
einnig var nefndur Páll Páls-
son. Árið 1960 seldi Ver hf.
þann bát og keypti Vin, 100
smálesta stálbát smíðaðan í
Austur-Þýskalandi, af bróður
Jóakims, Páli Pálssyni skip-
stjóra. Sá bátur hlaut einnig
nafnið Páll Pálsson. Árið 1964
var smíðaður nýr 264 smálesta
stálbátur í Austur-Þýskalandi,
sem hlaut nafnið Guðrún Guð-
leifsdóttir. Til þess stofnuðu
eigendur Hraðfrystihússins og
Hraðfrystihúsið hf. hlutafélag-
ið Miðfell, sem 1973 lét smiða
togarann Pál Pálsson, sem það
hlutafélag gerir enn út. Jóakim
var skipsljóri á öllum bátum
Hauks hf. og Vers hf. til ársins
1968, er hann fór I land og
gerðist framkvæmdastjóri út-
gerðarinnar.
Útför Jóakims fer fram frá
kapellunni í Hnífsdal í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
völinn. Ekki varð sú raunin á að
Jóakim hefði áhuga á að vinna sér
frama á þeim slóðum. Hugurinn
leitaði til heimahaganna og var
stofnað til útgerðar í Hnífsdal
ásamt fleirum er skipasmíðastöð
M. Bernharðssonar á ísafírði var
falið að byggja 15 rúml. fiskibát
árið 1939. Bátnum var gefið nafnið
Páll Pálsson. Þar með hóf Jóakim
skipstjómar- og útgerðarferil er
hann starfaði að í nærfellt sextíu ár.
Það var mikið lán fyrir byggð
og búendur í Hnífsdal að Jóakim
skyldi taka þá ákvörðun að eiga
samleið með öðrum athafnamönn-
um í Dalnum við uppbyggingu at-
vinnutækja í byggðarlaginu.
Skipin, sem Jóakim og félagar
hans létu byggja, stækkuðu eitt af
öðru og skipstjóm annaðist hann
með farsælum hætti, var síðast skip-
stjóri á mb. Guðrúnu Guðleifsdóttur
er Miðfell hf. lét byggja í Austur-
Þýskalandi. Hann hætti skipstjóm
árið 1966 og tók þá við fram-
kvæmdastjóm útgerðarinnar. Skip-
stjómarferill Jóakims var farsæll og
brást honum sjaldan afli. Hann sigldi
skipi sínu ávallt heilu í höfn. Eftir
að hann gerðist framkvæmdastjóri
útgerðarinnar var ekki síður haldið
vel utan um hlutiría.
Miðfell hf. var eitt þeirra fyrir-
tækja er létu byggja skuttogara í
Japan árið 1972. Skipið, sem hlaut
nafnið Páll Pálsson, hefír nú verið
lengt, sett í það ný aðalvél og tekið
allt í gegn. Skipið hefir alla tíð
verið eingöngu nýtt til þess að afla
hráefnis fyrir hraðfrystihúsið.
Samhliða sjómennskunni stóð
Jóakim að uppbyggingu atvinnu-
tækjanna í landi. Hann var einn af
stofnendum hraðfrystihúss í Hnífs-
dal árið 1941, var í stjórn fyrirtæk-
isins og stjórnarformaður í 44 ár.
Mjölvinnslan hf. var stofnuð 1970
í sameign Hraðfrystihússins hf. og
íshúsfélags ísfirðinga hf. að jöfnu.
Var Jóakim framkvæmdastjóri þess
fyrirtækis í tuttugu og fimm ár.
Þar áttum við mjög ánægjulegt
samstarf þann tíma.
Þeir sem stóðu að stofnun Hrað-
frystihússins hf. í Hnífsdal byijuðu
smátt, en fyrirtækið hefír stækkað
með árunum. Húsakynni og öll að-
staða er nú mjög til fyrirmyndar.
Þar hefír ávallt ríkt varfæmi í með-
ferð fjármuna og þess gætt að eiga
helst eitthvað í varasjóðnum þegar
teknar vom ákvarðanir um fjárfest-
ingar hvort sem var á sjó eða í landi.
Á þeim bæ hefír ekki verið ástund-
að að safna skuldum, en þess í stað
reynt að ná endum saman með því
að fyrirtækið skilaði eigendum hóf-
legum arði.
Jóakim var alla jafna áhrifamik-
ill innan fyrirtækjannaþegarteknar
vom ákvarðanir um eitt eða annað
og hlustað var með athygli á það
sem hann lagði til málanna. Á síð-
astliðnu ári lét hann af allri um-
sýslu varðandi fyrirtækin og lagði
stjórnarforræðið í hendur yngri
manna í ættinni. Þeirra býður nú
það hlutverk að ávaxta pundið.
Því fer fjarri að í minningargrein
um Jóakim Pálsson sé honum einum
eignuð uppbygging og velgengni
fyrirtækjanna er hann átti hlut að.
Við hlið hans vom traustir aðilar
sem ekki lágu á liði sínu og íbúar
þorpsins studdu við bakið á þeim.
Vert er að minnast þeirra sem
síðast og lengst stóðu með honum
í amstri dagsins. Einar Steindórs-
son var framkvæmdastjóri og einn
af eigendum Hraðfrystihússins í
þijátíu ár þar til hann lét af störfum
áttræður árið 1976. Hann sá um
bókhaldið og gætti þess að fjármál-
in væru í lagi og gerði það á þann
veg að orð fór af fyrir reglusemi
og áreiðanlegheit. Ingimar Finn-
björnsson, skipstjóri og útgerðar-
maður, og Jóakim áttu raunar
frumkvæði að stofnun Hraðfrysti-
hússins. Þeir höfðu orðið að gera
báta sína út frá Þingeyri á vetrar-
vertíð árið 1940, þar sem ekki var
fyrir hendi aðstaða í Hnífsdal til
þess að losna við aflann. Eftir að
Ingimar hætti skipstjórn gerðist
hann verkstjóri hjá fyrirtækinu og
vann við það meðan heilsan leyfði.
Honum var ávallt annt um hag fyr-
irtækisins og fylgdist með rekstri
þess til hins síðasta er hann lést
24. október 1991 níutíu og fjögurra
ára að aldri.
Jóakim er síðastur frumheijanna
í Hnífsdal er fellur frá. Hann var
einn af þeirri kynslóð er tók við
arfi feðranna, sem börðu sjóinn með
árinni við upphaf vélbátaútgerðar á
íslandi á árdögum þeirrar aldar,
sem nú er senn til enda runnin.
Hann fékk ungur það veganesti,
sem dugði honum til átaka í lífsbar-
áttunni, hann var „athafnaskáld"
svo sem mælt hefir verið um marga
hans líka.
Það féll dimmur skuggi yfir fjöl-
skylduna í Heimabæ þegar hún
varð fyrir þeirri miklu sorg að hús-
móðirin, Guðrún Guðleifsdóttir, féll
frá 3. mars 1923, tuttugu og átta
ára að aldri. í níu ára hjónabandi
höfðu þeim Guðrúnu og Páli fæðst
sjö börn. Þar af voru þá sex á lífi
á aldrinum eins til níu ára. Jóakim
var næstelstur þeirra systkina, þá
á áttunda ári. Barnssálin er við-
kvæm og móðurmissi í frumbernsku
er erfítt að yfirstíga. Það er sagt
að tíminn lækni öll sorgarsár. Samt
er það einstaklingsbundið hve lang-
an tíma það tekur. Mér er ekki
grunlaust um að innra með Jóakim
hafí þá opnast und sem lengi blæddi
og markaði djúp spor í lífi hans.
Það var lærdómsríkt og gefandi
að eiga samleið með Jóakim. Hann
var ekki allra, en tryggðin var
ómæld þar sem hún var látin í té
og við henni var tekið. Hann var
fastur fyrir í skoðunum og lét ekki
sinn hlut ef hann taldi sig fara með
rétt mál.
Einhveijum kann að hafa fundist
hann hijúfur í viðmóti, en við nán-
ari kynni kom hið gagnstæða í ljós.
Fyrir innan skelina sló viðkvæmt
og hlýtt hjarta, er lét sig eitt og
annað varða er augað sá án þess
að þess væri getið, þær tilfinningar
voru ekki bornar á torg.
Jóakim naut hamingju í einkalíf-
inu, hann kvæntist æskuástinni,
Gabríelu Jóhannesdóttur, á jóladag
1936, þau eignuðust sex börn.
Barnabörnin eru orðin nítján og
barnabarnabörnin eru einnig nítján,
allt myndarfólk svo sem þau eiga
kyn til. Gabríela lést langt um aldur
fram 2. október 1972. Sambýlis-
kona Jóakims hin síðari ár, Sigríður
Sigurgeirsdóttir, hefír verið honum
tryggur förunautur.
Mér fínnst að Jóakim hefði átt
það inni hjá forsjóninni að fá að
njóta lífsins nokkur ár í viðbót við
friðsæld ellinnar í nálægð ástvina.
Tímaglasið var útrunnið og fyrst
heilsa gaf sig með svo alvarlegum
hætti sem raun varð á var hvíldin
honum kærkomin.
Útför Jóakims verður gerð frá
kapellunni í Hnífsdal í dag. Þar eru
lítil vinaleg húsakynni, sem hæfa
umhverfínu. Þar innan veggja hefir
nafn Jóakims fyrir löngu verið
skráð á spjöld sögunnar. Jarðsett
verður í kirkjugarðinum í Hnífsdal,
sem staðsettur er á sjávarkambin-
um rétt innan við byggðina. Þaðan
sér vítt til hafs. Þaðan gefur að líta
miðnætursólina við hafsbrún er hún
gyllir himinhvolfið á afmælisdag
Jóakims 20. júní. Þegar stormar
ganga yfir að vetrarlagi brotnar
úthafsaldan við fjöruborðið með
hávaða og krafti svo að jörðin skelf-
ur. Þessi hvílustaður hæfír þeim vel
sem á langri ævi hafa háð baráttu
við vestfirsk náttúruöfl.
Hvíl í friði, kæri vinur. Samúðar-
kveðjur eru sendar öllum aðstand-
endum.
Guðmundur Guðmundsson.
Andlát koma ávallt á óvart og
sama var um andlát Jóakims Páls-
sonar. Jóakim lagðist inn á Fjórð-
ungssjúkrahúsið á ísafirði í síðustu
viku og svo virtist sem hann ætlaði
að yfirvinna sín veikindi en það fór
á annan veg.
Horfinn er á braut merkismaður.
Jóakim var athafnamaður alla sína
tíð. Aðeins 29 ára að aldri stofnaði
hann ásamt félögum sínum hlutafé-
Iagið Hauk hf. Það félag keypti
nýjan 15 smálesta bát sem fékk
nafnið Páll Pálsson í höfuðið á föð-
ur Jóakims. Þessir ungu hugrökku
menn með Jóakim í fararbroddi
keyptu aðra báta en flestir þeirra
stofnuðu síðar, ásamt Hraðfrysti-
húsinu hf. í Hnífsdal, Miðfell hf.
sem keypti ísfisktogarann og þekkt
aflaskip Páll Pálsson. Þessir vösku
menn fóru víða til að kaupa skip
bæði til Austur-Þýskalands og Jap-
ans.
Jóakim vann að vegsemd síns
byggðarlags, Hnífsdal, í hvívetna.
Hraðfrystihúsið hf. átti að efla at-
vinnu og stuðla að hagsæld í daln-
um. Hraðfrystihúsið hf. í Hnífsdal
er með stöndugri frystihúsum
landsins. Jóakim lagði ávallt mikla
alúð og vandvirkni í sitt starf sem
stjórnarformaður þess. Enn er mér
í minni þegar Páll Pálsson kom
fyrst til landsins en þá var ég há-
seti á Lagarfossi sem þá lá við
akkeri utan við ísafjörð. Ég var á
vakt í brúnni þann morgun árið
1973, þegar hið nýja glæsilega fley
sigldi inn til ísafjarðar. Utan þess
að Hraðfrystihúsið væri kjölfesta
byggðarlagsins þá var fátt í dalnum
sem var Jóakim óviðkomandi, m.a.
annaðist hann fjármögnun og smíði
orgelsins í kapellunni í Hnífsdal.
Jóakim sóttist ekki eftir embætt-
um eða öðrum titlum enda líklega
einn af fáum sem hefur afþakkað
orðu okkar lands. Hann taldi hana
betur komna á öðrum einstaklingi.
Slíkt svar staðfestir festu, einurð
og hógværð. Mörgum þótti hann
hijúfur en undir var hann ljúfur og
vildi hveijum manni vel. Jóakim
missti móður sína ungur, fékk
berkla rétt rúmlega þritugur og
kominn með fjölskyldu. Ekki er
óeðlilegt að slíkt mótlæti hafi sett
sitt mark á ungan mann þegar
kreppan er í algleymingi.
Jóakim var einstakur höfðingi
heim að sækja. Börn okkar hafa
ávallt litið á Bakkaveg 4 í Hnífsdal
sem sitt heimili á Vestfjörðum.
Margir hafa gist þar og notið vel
og var þar stundum glatt á hjalla
fram eftir nóttu.
í júlí sl. vorum við á ferðalagi í
Nova Scotia í Kanada. Þar sýndi
Jóakim af sér einstakan dugnað,
fylgdi okkur hjónunum eftir hvert
sem farið var og oft við erfiðar
aðstæður. Það var nægjanlegt fyrir
hann að leggja sig í lúkarnum og
JOAKIM
PÁLSSON
vakna síðar til þátttöku í okkar sigl-
ingarævintýrum. Þarna áttum við
notalegar stundir sem nú verða enn
dýrmætari í hugum okkar.
Jóakim gisti oft á heimili okkar
í Kópavogi. Samverustundir okkar
á Sæbólsbrautinni voru góðar og
þar var margt rætt en þó einna
helst útgerðarmál og fiskveiðar sem
voru hans stærstu áhugamál. Ekk-
ert var honum óviðkomandi og
sterkar skoðanir hafði hann á
stjórnmálum. í þessum ferðum til
Reykjavíkur gleymdi Jóakim ekki
þeim sem höfðu stutt hann í hans
veikindum enda var hann sínum
velgjörðarmönnum ævinlega þakk-
látur.
Ljóð Jónasar Hallgrímssonar
voru Jóakim einkar hugleikin.
Kannski áttu þeir útgerð og fisk-
veiðar sem sameiginlegt áhugamál
en í bréfi skáldsins til góðra manna
dags. 15. mars 1841 biður hann
um upplýsingar um nánast allt er
viðkemur veiðum hérlendis. Það er
því ekki ólíklegt að hann hafí sleg-
ið á rétta strengi í hjarta Jóakims.
Eftirfarandi erindi úr Ijóðinu ísland
eftir Jónas Hallgrímsson á vel við
um lífsstarf Jóakims.
Þá riðu hetjur um héruð,
og skrautbúin skip fyrir landi,
flutu með fríðasta lið,
færandi vaminginn heim.
Það er svo bágt að standa í stað,
og mönnunum munar,
annaðhvort aftur á bak,
ellegar nokkuð á leið.
Sambýliskona Jóakims sl. 19 ár
var Sigríður Sigurgeirsdóttir. Hún
reyndist honum vel og sýndi þeim
sem þau heimsóttu hlýhug og vin-
áttu.
Ég votta Sigríði, börnum, barna-
börnum og öðrum vandamönnum
dýpstu samúð mína.
Ég veit að vel verður tekið á
móti þér og eflaust fer þar fremst
fv. eiginkona, sem lést langt um
aldur fram, Gabríella Jóhannesdótt-
ir, og aðrir ættingjar og vinir. Ég
ásamt börnunum á Sæbólsbraut 36
þakka samverustundirnar og þann
áhuga sem þú hafðir á velferð okk-
ar.
Þinn tengdasonur,
Birgir Ómar Haraldsson.
Sólin gyllir haf og land. í dalnum
hvílir litla þorpið undir háum fjöll-
unum. Ungur drengur laumar lófa
sínum í styrka hönd afa síns. Hún
er hijúf og sterk en umfram allt
hlý og traust og drengurinn skynjar
þróttinn og þá elsku sem að baki
býr.
Hann var sæfarinn inikli, sá sem
sótti gull í greipar Ægis, vann ötul-
lega að uppbyggingu lands og lýða,
fjölskyldu sinnar og byggðarlags.
Seinna þegar stigið var af skipsfjöl
var starfinu haldið áfram í landi,
uppbygging og framfarir atvinnu-
lífs. Markmiðin alltaf skýr og Ieiðin
ljóSj að láta gott af sér leiða.
Á sama hátt og hijúf og hlý
höndin sem leiddi drenginn forðum
var hann sjálfur hijúfur og ákveð-
inn, harður í horn að taka ef svo
bar undir. Kjarkmikill og fylginn
sér en um leið hlýr og göfuglynd-
ur, vinmargur og vinfastur, traust-
ur og heiðarlegur. Það var einmitt
það veganesti sem hann gaf sam-
ferðamönnum sínum. Að vera trúr
og heiðarlegur, að standa við sitt.
Okkur afkomendum Jóakims
Pálssonvar var það mikil gæfa að
mega rata veg okkar undir hand-
leiðslu þessa mikla höfðingja. Megi
minning hans lifa.
Jóakim Hlynur Reynisson.
Okkur langar í stuttu máli að
minnast okkar elskulega afa Jóa-
kims Pálssonar.
Það er erfitt að hugsa til þess
að eiga ekki eftir að sjá þig, elsku
afi. Við minnumst þess hve gott var
alltaf að koma til þín og ömmu
Ellu sem börn, og síðar Siggu
ömmu. Þar voru allir jafn velkomn-
ir enda oft margt um manninn á
Bakkaveginum.
Þú hvattir okkur alltaf til dáða,