Morgunblaðið - 10.12.1996, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
„DRAUMURINN um Gullfoss", olía á léreft, 1996 (2).
FLAGGSKIPIÐ
MYNPLIST
Listh úsið Borg
DRAUMURINN
UM GULLFOSS
Málverk. Karólína Lárusdóttir.
Opið alla daga frá kl. 12-18. Til
15. desember. Aðgangur ókeypis.
KYNSLÓÐIN, sem um miðbik
aldarinnar hélt í fyrsta skipti út
í heim með Gullfossi, hinu flotta
svart-hvíta flaggskipi þjóðarinn-
ar, gleymir því seint. Fyrir-
burðurinn var alveg sérstakur
og umstangið í kringum hann
ólíkt meira en nú gerist, allt í
senn brottförin, siglingin og
koman á áfangastað. Ferðin tók
þrjá daga til Leith og fimm daga
til Kaupmannahafnar, sem var
hæfilegur tími til að melta það
sem í vændum væri. Þá var ekki
ónýtt fyrir námsspírumar, sem
voru á leið til Hafnar, að koma
við í Leith og skreppa inn til
Edinborgar, meðtaka stórborg-
arbraginn við breiðgötuna og
skoða kastalana á grösugum
hæðunum á móti, er bar við him-
ininn. Menn fengu mannkyns-
söguna beint í æð, því í einum
þeirra var sjálf María Stúart
Skotadrottning höfð í haldi áður
en hún var hálshöggvin. Visku-
korn sem engnn gleymdi að víkja
að hinum fáfróðari með tilheyr-
andi spekingssvip.
Það er ekki ofsagt, að fleyið
hafi verið stolt þjóðarinnar,
menn gerðu sér jafnvel ferð á
hafnarbakkann í þeim eina til-
gangi að blanda sér í manngrú-
ann og veifa kunningjum sínum
á skipsfjöl, sem þeir iðulega sár-
öfunduðu. Sjá skipið mjakast
hægt og tignarlega út úr hafnar-
mynninu, taka á sig nokkurn
boga út sundið og leggja svo í
hann burt í fjarlægð. Andvarpa,
og halda svo heim á leið í fá-
sinnið. Allt eins hefði mátt skíra
þennan sérstaka blett, þar sem
skipið hélt til, Andvarpabakk-
ann, sbr. Andvarpabrúna, Ponte
di Sospiri í Feneyjum, en það
voru annars konar og margvís-
legri andvörp er þar liðu frá
brjóstum manna, en þeirra
ógæfusömu sakamanna er litu
lífsljósið í hinsta sinn út um lít-
inn ljóra á brúnni miðri. Hérlend-
um listamönnum lætur ekki til-
takanlega vél að mála söguna,
hafí það gerst hefur það verið
ósjálfrátt, því hver bjóst við þeim
umskiptum sem orðið hafa til
sjávar og sveita á fáum áratug-
um? Ruglað hafa dómgreind
fólks og mat þess á hinum eina
og sanna auð hvers manns, sem
er stoltið og sjálfur kraftbirting-
ur opinberunarinnar að vera Is-
lendingur, eiga þetta tignarlega
land og þessa fögru þjóðtungu.
Málarinn Karólína Lárusdóttir
var einn þeirra sem lifðu tímana
áður en flaggskipið var selt úr
landi, og því miður ekki svo lítið
af þjóðarsálinni og stoltinu um
leið. Hún er minnug á fortíðina
enda byggist list hennar mikið
til á fortíðarþrá, nostalgíu, svo
sem margur veit. Og hvað hluta
viðfangsefna hennar varðar hef-
ur Karólína sérstöðu, því æska
hennar og þroskaár tengdust
innviðum Hótel Borgar og fólk-
inu sem lifði þar og starfaði.
Einnig að því leyti, að hún og
Louise Matthíasdóttir eru einu
íslenzku málararnir búsettir er-
lendis sem sækja hlutvakin
myndefni sín og hughrif að meg-
inhluta til heimaslóða. En and-
stætt Louise er Karólína að end-
urgera drauma frekar en að
mála það sem fyrir augu ber
þegar hún heimsækir landið. I
dúkum hennar er tímaskyni og
stærðarhlutföllum víxlað,
fjarvídd óraunveruleg og þyngd-
arlögmálið notað eftir þörfum.
Að nokkru er um að ræða undir-
tón alþýðulistar og nævisma, en
skoðandinn skynjar hugsun
hinnar menntuðu listakonu að
baki þessa kunnuglega og óræða
furðuheims.
Kunnuglega fyrir þá sök, að
margur eins og þekkir og kann-
ast við hann, um leið hinar við-
kunnanlegu, skrítnu og undir-
furðulegu manngerðir er hrærast
í honum, og kinkar kolli. Þetta
er eitthvað sem var, endurminn-
ing geymd, þó frekar söguper-
sónur úr ævintýri en áþreifanieg-
ur veruleiki. Rýnirinn hefur það
hér um bil á tilfinningunni, að
starfsfólkið á hótelinu forðum
hafi brugðið á flakk til útlanda
og tekið fjölskyldur sínar og vini
með sér. Og sem fyrr er jafnan
sunnudagur í myndum listakon-
unnar, veður yfirleitt gott, þótt
garrinn láti kræla á sér og vind-
ar blási í einstaka mynd, snjóföl
eða mylgringur í lofti. En voru
annars ekki allir dagar á Gull-
fossi sunnudagar þegar best lét
og góðir félagar og viðkunnan-
legt fólk í hveijum kima?
Flaggskipið er orðið að ljúf-
sárri þjóðsögu í hugum manna,
þótt skipið hafí verið gallað og
lent í ýmsum hremmingum,
stundum verið með slagsíðu alla
leiðina, hreppt aftakaveður á
rúmsjó að vetri til og 90% far-
þega sjóveikir, hinir flestir fölir
og fálátir. Merkilegt að það áttu
sér stað mikil hvörf í þjóðfélaginu
á svipuðim tíma og skipið var
selt úr landi og kynslóðin sem
þá var að vaxa úr grasi að stórum
hluta úr öllu sambandi við þennan
kafla íslandssögunnar.
Karólína er trú fyrri myndstíl,
þótt tæknilega sé hún orðin sjó-
aðri í olíumálverkinu, litimir
fyllri, mýkri og safaríkri, þó var
áberandi að margur saknaði
vatnslitanna við opnunina, og
þeirrar fjölkynngi blæbrigða sem
þeir búa yfir í höndum hennar.
Myndbyggingin er afar einföld
og meira skynjuð en útfærð eftir
nákvæmum lögmálum myndflat-
arins. Fletir heilir og blæbrigða-
litlir, litir fáir en áhersla Iögð á
að millitónaheildin beri uppi
nokkrar afmarkaðar og sterkar
lýsandi andstæður. Sjálft mynd-
efnið mun hafa verið lengi að
mótast í huga listakonunnar, en
hún málaði alla sýninguna á
nokkmm mánuðum, sem em
vinnubrögð nýja málverksins svo-
nefnda, þó einungis hvað hraða
snertir. Hraðinn skiptir þó ekki
máli frekar en umfang dúkanna,
en maður freistast til að velta því
fyrir sér hvernig útkoman yrði
ef hún notaði nokkra mánuði í
eina mynd. Byggði hana upp á
svipuðum blæbrigðum og akva-
relluna, en hún kemst einna næst
því í myndinni „Lagt af stað í
langferð“ (27). Sýningarskrá er
handhæg og látlaus og auk þess
hefur verið gefínn út litprentaður
bæklingur með öllum myndunum.
Uppsetning hans er umdeilanleg,
ekki kann ég við náhvíta umgerð-
ina og gyllinguna í skriftinni auk
þess sem litgreiningin er ekki upp
á það besta. Maður getur tekið
undir það sem fram kemur í
bæklingnum, „að fólkið í mynd-
um Karólínu Lárusdóttur sé á
einhvem óskýranlegan en mark-
aðan hátt hennar fólk og það
hafi verið að skýrast og styrkjast
í gegnum árin.“ Og nú virðist hún
standa á tímamótum, því maður
skynjar einhvem veginn fyrirboða
til muna þróaðri myndheilda sem
beri enn sterkari einkenni höf-
undarins.
Vegur listakonunnar í London
hefur farið mjög vaxandi á allra
síðustu ámm, jafnvel svo að mynd
eftir hana prýddi forsíðu mánað-
arrits um helstu viðburði borgar-
innar í nóvember, sem telst dijúg-
ur heiður. En hér mætir hún
undarlegu fálæti meðal lista-
manna og forráðamanna safna.
Virðist leiðinleg saga vera að
endurtaka sig, er Guðmundur
Guðmundsson (Erró) var að hasla
sér völl í París á sínum tíma.
Þetta er einum afmörkuðum
listdómi eiginlega óviðkomandi,
en hafa menn virkilega ekkert
lært af þeim afdrifaríku mistök-
um?
Bragi Ásgeirsson
í shjói
naetur
hefur aðgeyma
Ijóðrænar tón-
myndir eftir
tenór- og sóp-
ransaxófónleik-
arann Stefán S.
Stefánsson.
ígid á
ijódid
Flosa-
son bregst ekki
væntingum að-
dáenda sinna nú
fremur en fyrri
daginn með
kröfugri sveiflu
og mögnuðum
ballöðum
Jazz í
Á þessum disk-
um (2 cd) er
ferli okkar
fyrsta alþjóð-
lega jazzleikara
Gunnars Orm-
slev, gerð góð
skil. ómiss-
andi diskar í
söfn jazz-
áhugafólks.
Vðndud tonfisr i flutningi fðgfólks
LIST OG
HÖNNUN
Listhorn Sævars
SKART
Harpa Kristjánsdóttir. Opið frá 10-18
alla virka daga, laugardaga frá 10-14
tíl 12. desember.
ÞAÐ er dijúgur svipur fágunar
og verkkunnáttu sem mætir
gestinum er hann kemur inn í hið
vistlega listhorn Sævars Karls, og
sjaldan hefur rýmið verið jafn lif-
andi. Þá er líkast því sem vinnu-
brögð yngstu kynslóðarinnar séu
að taka nokkrum breytingum sé
tekið mið af tveim síðustu sýning-
um. Þannig voru teikningar Sig-
rúnar Ólafsdóttur rýmislista-
manns afar kröftugar og vel frá
þeim gengið.
FÁGAÐ
Þetta er fyrsta einkasýning
Hörpu Kristjánsdóttur á íslandi,
en áður hefur hún tekið þátt í
þrem samsýningum og þar af
tveim í útlandinu. Hún lauk B.Ed.
prófí frá hannyrðadeild Kennara-
háskóla íslands vorið 1984 og
stundaði síðan nám í gull- og silf-
ursmíði við „Den Tekniske Skole“
í Kaupmannahöfn og samhliða því
verknám hjá meistara Birger Pell-
as í Malmö. Sótti námskeið við
„Ecole des arts décorativs" í Genf
á árunum 1993-94, þar sem
áhersla var lögð á hönnun skart-
gripa. Lauk sveinsprófi í gullsmíði
frá fyrrnefndum skóla í Kaup-
mannahöfn í mai 1994 og strax í
júnímánuði sveinsprófi í silfur-
SKART
smíði frá „Företagarnas Riksorg-
anisation“ Svíþjóð. Harpa hefur
þannig verið áratug að fullnuma
sig eftir Kennaraháskólann, sem
sýnir hvað menn verða að leggja
á sig í alvöru listnámi, og hafa
raunar alltaf þurft að gera. List-
spíran lætur þarnæst tvö ár líða
áður en hún kemur fram með
einkasýningu sem telst eðlileg þró-
un. Eftir jafnlangt nám í skólum
tekur það iðulega mörg ár að losa
sig við áhrif skólanna og marka
sér persónulegan farveg í vinnu
sinni, en af því skulu menn ekki
hafa minnstu áhyggjur.
Öll sýning Hörpu ber vott um
góða undirstöðumenntun og verk-
kunnáttu og einnig að hún ætli
sér sitthvað fleira en að halda sig
við það sem hún hefur lært á
námsferli sínum. Þannig er hún
með þreifingar til margra átta um
leið og hún vinnur í sígildum form-
um, þar er áberandi hve munirnir
eru einfaldir og formhreinir, sbr.
helgigripina; kaleik, oblátuöskju,
könnu og patínu nr. 31-34. Þá er
Silfurpeli (1) afar skemmtileg og
hugmyndrík formun, sömuleiðis
„silfurkanna“ (2). Þá eru þarna í
aðskiljanlegustu formunum arm-
bönd, hringar, hálsfestar ásamt
nælu og eyrnalokkum og efnið silf-
ur, stál, gull, járn, messing, kop-
ar, blaðagull og perlur.
Sýningin er þannig afar fjöl-
þætt og jafnframt vel fyrir komið
í rýminu og má telja nokkuð ör-
uggt, að hér hafi stétt metnaðar-
fullra gull- og silfursmiða bæst
framúrskarandi liðsmaður.
Bragi Ásgeirsson
• Á NÝRRI geislaplötu flytja
píanóleikarinn Örn Magnússon og
söngkonan Marta Guðrún Hall-
dórsdóttir 35 laga safn Engel
Lund. Árið 1960 kom út hjá Al-
menna bókafélaginu nótnaheftið
Islensk þjóðlög, valin og búin til
prentunar af EngelLund. Ferdin-
and Reuter útsetti lögin.
I formála bókarinnar ritar Engel
Lund m.a.: „Þaðerekki alltafauð-
Nýjar plötur
Söngbók Engel Lund
velt að gera sér grein fyrir því hvers
vegna þjóðlög og textarnir við þau,
gömul kvæði og stef, skuli vera svo
falleg og mikils virði sem þau eru.
Stundum getur verið að lagið sé
ekkert sérstaklega merkilegt og
orðin dálítið fátækleg og samt er
það hvort tveggja saman góður
skáldskapur og gott lag. Maður
verður að gefa sér góðan tíma til
þess að lifa sig inní þetta, hlusta
vel, ekki einungis eftir því, sem í
laginu býr, heldur líka því sem er
á bak við orðin. Þá getur það gerzt,
sem er svo skemmtilegt, að litla
lagið og látlausu orðin verði saman
lifandi og máttug."
Upptökur fóru fram íDigranes-
kirkju íjúlíogágúst síðastliðinn.
Útgefandi er Smekkleysa. Verð
1.999 kr.
I
I
i
>
>
i
i
l
t'
i
i
£
i
\
i