Morgunblaðið - 10.12.1996, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDl: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KOSTIRNIR YIÐ
S CHEN GEN - AÐILD
NOKKRIR þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa látið í ljós
efasemdir um fyrirhugaða aðild íslands að Schengen-
vegabréfasamkomulaginu. A meðal röksemda þingmannanna
er að ávinningurinn af Schengen-aðild sé ekki ljós, að óskýrt
sé hversu mikið af kostnaði vegna breytinga á Flugstöð
Leifs Eiríkssonar falli til vegna Schengen-aðildar, að hægt
sé að stækka flugstöðina fyrir minni peninga með því að
verzlunarfyrirtæki greiði leigu fyrir rými í viðbyggingunni,
og að fyrirtæki í ferðaþjónustu óttist kostnað vegna aðildar
að Schengen. Loks hafa þingmennirnir áhyggjur af að kostn-
aður við stækkun Leifsstöðvar verði að hluta greiddur af
flugmálaáætlun, sem gæti komið niður á framkvæmdum við
flugvelli á landsbyggðinni.
Burtséð frá því, hvort ísland gerist aðili að Schengen-sam-
komulaginu eða ekki, liggur fyrir að stækka verður Leifs-
stöð vegna aukinnar flugumferðar um Keflavíkurflugvöll.
Óhætt er að segja að kostnaðurinn við breytingar á fyrir-
komulagi í flugstöðinni vegna Schengen-aðildarinnar sé
hverfandi, einmitt vegna þess að breyta þarf Leifsstöð hvort
sem er og því er hægt að slá tvær flugur í einu höggi.
Hugmyndir verzlunarmanna um að fjármagna megi stækk-
un Leifsstöðvar að miklu leyti með leigutekjum, sem fengj-
ust með því að hafa viðbygginguna stærri og leggja meira
rými undir verzlun og þjónustu, eru skoðunarverðar. Skoðun
á slíkum kostum varðandi viðbyggingu við stöðina kemur
Schengen-samkomulaginu hins vegar lítið við.
ísland hefur allt að vinna með aðild að Schengen. Með
henni tekst í fyrsta lagi að varðveita norræna vegabréfasam-
bandið, sem hefur þjónað íslendingum vel í fjóra áratugi og
er einn mikilvægasti ávinningur norræns samstarfs.
í öðru lagi var gerð samningsins um Evrópskt efnahags-
svæði stórt skref í átt til þess að gera ísland hluta af hinni
landamæralausu Evrópu framtíðarinnar, með því að afnema
skorður við frjálsu flæði fólks, fjármagns, vöru og þjónustu
á milli Evrópuríkja. Aðild að Schengen er annað skref á
þessari leið; með henni er íslenzkum ríkisborgurum tryggð
frjáls för, án vegabréfsskoðunar og þeirra óþæginda, sem
henni fylgja, um flestöll ríki EES. Með stækkun Evrópusam-
bandsins á næstu árum mun hið sameinaða vegabréfssvæði
að öllum líkindum taka til æ fleiri ríkjA.
í þriðja lagi tryggir Schengen-aðild íslendingum þátttöku
í evrópsku samstarfi í lögreglumálum, sem beinist meðal
annars gegn fíkniefnasmygli og öðrum glæpum. Um leið
taka íslendingar að sér gæzlu ytri landamæra hins sameigin-
lega vegabréfssvæðis.
í fjórða lagi felst ávinningurinn af Schengen-aðild ekki
sízt í því að með henni er ísland með vissum hætti komið
inn fyrir huglæg landamæri Evrópu; sá kostur að geta ferð-
azt án vegabréfs til íslands hlýtur að gera það meira aðlað-
andi í augum ferðamanna frá öðrum Evrópuríkjum og koma
ferðaþjónustu hér á landi til góða.
Engu af þessu má stefna í voða, þótt menn hafi mismun-
andi skoðanir á því fyrir hvaða peninga eigi að stækka Leifs-
stöð eða hvernig viðbyggingin eigi að líta út.
HÁSKÓLAR OG
ATVINNA
*
Iathyglisverðu samtali við Stefán Ólafsson, prófessor í
félagsvísindadeiid Háskóla íslands, sem birtist í Morgun-
blaðinu í fyrradag kemur fram, að háskólamenntað fólk vinn-
ur að langmestu leyti hjá hinu opinbera, en að miklum minni-
hluta við framleiðslu- og útflutningsstörf. Segir prófessor-
inn, að hlutfall langskólagenginna hjá hinu opinbera á ís-
landi sé öfugt miðað við helztu iðnríki heims.
Stefán Ólafsson vill efla virðingu starfsnáms með því að
gera það allt að stúdentsnámi. Þannig verði menn stúdentar
á starfsmenntabraut, matvælabraut, ferðaþjónustubraut og
viðskiptabraut. Með því fáist allt önnur viðhorf í þjóðfélagið
og fleiri fari í starfsnám.
Þrjár af hveijum fjórum háskólamenntuðum konum vinna
hjá hinu opinbera, en þær eru í meirihluta þeirra sem stunda
háskólanám. Konur fara frekar í BA-próf en BS-próf, en
hið fyrrnefnda veitir yfirleitt lægri laun en hið síðarnefnda.
Hér er meginskýringin á því, hvers vegna háskólamenntun
skilar konum lægri launum en körlum.
í öllu því umtali, sem verið hefur í þjóðfélaginu undanfar-
ið um menntun og menntakerfi þjóðarinnar er framlag Stef-
áns Ólafssonar afar athygiisvert, og ástæða til að staldra
við þau sjónarmið, sem hann lýsir.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
SMÁM saman er verið að sameina starfsemi Akranesveitu að Dalbraut 8, þar sem Rafveita Akraness var
áður ein til húsa. Hér standa Magnús Oddsson veitustjóri og Gunnar Sigurðsson, forseti bæjarstjórnar og
formaður stjórnar Akranesveitu, framan við höfuðstöðvar fyrirtækisins.
Akurnesingar
eigin herrar
í orkumálum
í kjölfar uppstokkunar á orkumálum í Borgarfirði
tóku Akurnesingar yfir sinn hluta dreifikerfis Hita-
veitu Akraness og Borgarfjarðar og sameinuðu öll
veitufyrirtæki bæjarins, áhaldahús ogtæknideild í
eina stofnun, Akranesveitu. Jafnframt varð bærinn
einkaeigandi Andakílsárvirkjunar. í grein Helga
Bjarnasonar kemur fram að forráðamenn orku-
mála á Akranesi stefna nú að því að halda Reykja-
víkurverði á rafmagni og lækka heita vatnið á sama
hátt til að bærinn verði samkeppnisfær við höfuð-
borgarsvæðið þegar Hvalíjarðargöng opnast.
Á NÆSTA ári verður hálf öld liðin frá því hafin var framleiðsla
rafmagns í Andakílsárvirkjun.
EFTIR langar og erfiðar samninga-
viðræður tók gildi um síðustu
áramót nýtt skipulag orkumála í
Borgarfirði, meðal annars með því að
Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar
var skipt upp. Bæjarstjóm Akraness
ákvað að sameina öll veitufyrirtækin
ásamt tæknideild og áhaldahúsi bæjar-
ins í eina stofnun, Akranesveitu. Jafn-
framt keypti bærinn eignarhluti með-
eigenda sinna í Andakílsárvirkjun og
er nú einkaeigandi virkjunarinnar.
Fyrstu vísbendingar um árangurinn af
þessum skipulagsbreytingum eru að
koma í ljós og telur Gunnar Sigurðs-
son, forseti bæjarstjórnar Akraness og
formaður stjómar Akranesveitu, að
aðgerðirnar hafi heppnast.
Astæða breytinganna var erfið fjár-
hagsstaða Hitaveitu Akraness og Borg-
arfjarðar (HAB). Magnús Oddsson,
veitustjóri á Akranesi, segir að HAB
hafi verið rekin með 34 milljóna kr.
tapi síðasta rekstrarárið og 60 milljóna
kr. tapi árið á undan. Langtímaskuldir
vegna hitaveitunnar voru komnar í
tæpa 2,3 milljarða kr. og eigið fé var
neikvætt um liðlega 1,2 milljarða kr.
þegar saman eru lagðar skuldir HAB
og Undirbúningsfélags Orkubús Borg-
arfjarðar sem einnig era frá hitaveit-
unni komnar. Magnús segir að þrátt
fyrir hátt verð á heita vatninu hafí
menn ekki séð fram á að endar næðu
saman.
Hitaveitunni
skipt í þrennt
Gunnar Sigurðsson segir að við
myndun meirihluta Sjálfstæðisflokks
og Alþýðubandalags eftir síðustu bæj-
arstjómarkosningar hafi vandamál
hitaveitunnar verið eitt brýnasta við-
fangsefnið. „Við skipuðum nefnd til að
leita hagkvæmustu leiða í orkumálun-
um og var mikil vinna lögð í það verk.
Niðurstaðan varð sú að Hitaveitu Akra-
ness og Borgarfjarðar var skipt í
þrennt, Akranes og Borgarnes tóku við
sínum hlutum dreifikerfisins og þeim
skuldum sem þeim fylgja en HAB ann-
aðist áfram orkuvinnslu og heildsölu
ásamt smásölu í sveitum. Ríkið kom
inn í HAB sem eigandi með 180 millj-
óna kr. framlag," segir Gunnar. Þess
má geta að engir starfsmenn em nú
hjá HAB en bæjarfélögin tvö annast
rekstur hennar með sérstökum þjón-
ustusamningi.
Að sögn Magnúsar var eigirifjár-
staða HAB enn neikvæð um 411 millj-
ónir kr. að uppstokkun lokinni en að
loknu vönduðu mati á ástandi aðveit-
unnar og tilheyrandi mannvirkjum og
nokkuð breyttum afskriftarreglum hafi
fengist sú niðurstaða að eigið fé henn-
ar væri neikvætt um 63 milljónir. Seg-
ist Magnús vonast til að í það styttist
að aðveitufyrirtækið geti sýnt jákvæða
eiginfjárstöðu i reikningum sínum.
Skuldir að fjárhæð 1,1 milljarður kr.
urðu eftir hjá HAB en nú hefur tekist
að lækka þær um 100 milljónir kr.,
nokkru meira en gert var ráð fyrir, og
hefur hagstæð gengisþróun hjálpað til
við það.
Hagræðing og
samræmd vinnubrögð
Bæjarstjórn Akraness ákvað eins
og áður segir að sameina öll orkufyr-
irtæki sín undir eina stjóm í Akranes-
veitu. Yfirtók hún rekstur Rafveitu
Akraness, Akraneshluta hitaveitunn-
ar, Vatnsveitu Akraness og fráveit-
una. Einnig var ákveðið að fella
áhaldahús og tæknideild Akranesbæj-
ar undir Akranesveitu. Gunnar segir
að samreksturinn hafi fjölmarga kosti,
unnt sé að samnýta eignir og starfs-
fólk og ein stjóm sé yfir öllum þessum
þáttum. Sama stjórn er einnig yfir
Andakílsárvirkjun eftir að Akranes-
bær keypti hana.
Gunnar segir, þegar hann er spurð-
ur um hagkvæmni sameiningarinnar,
að umræddar fimm bæjarstofnanir
verði sameinaðar á einn stað, í hús-
næði Rafveitu Akraness á Dalbraut
8. Búið er að flytja þá starfsmenn sem
vinna við vatnsveituna og á tækni-
deildinni og hitaveitan fer þangað 1.
apríl. Er búið að selja húsnæði þess-
ara stofnana. Stefnt er að því að
áhaldahúsið flytji þangað síðar en áður
en af því verður þarf að byggja nýja
skemmu á Dalbrautinni. Gunnar segir
að starfsfólki muni fækka smám sam-
an. Ákveðið hafi verið að segja ekki
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1996 39
upp fóiki en ná hagræðingunni fram
á lengri tíma með því að ráða ekki
fólk í stað þess sem hættir. Gunnar
segir að af tæknilegum ástæðum hafi
sumt gengið hægar fyrir sig en hann
hefði viljað en allt væri á réttri leið.
Til dæmis væri nú farið að senda út
sameiginlega orkureikninga og það
muni spara póstburðargjöld.
Það er athyglisverð nýjung á Akra-
nesi að taka áhaldahús og tæknideild
inn í veitustofnun. Gunnar segir að
við sameiningu veitustofnana hafi ver-
ið leitað eftir hugmyndum hjá Vest-
mannaeyjabæ. Þar er áhaldahús og
tæknideild ekki inni í veitustofnuninni
en Gunnar segir að Eyjamenn hafi séð
eftir því að stíga skrefið ekki til fulls.
„Þetta er mjög skyld starfsemi, meðal
annars menn í útivinnu hjá áhaldahúsi
og veitum. Með sameiningu á að vera
hægt að samnýta mannskap og tæki
og samræma vinnubrögð. Við viljum
koma í veg fyrir að menn séu að
moka upp úr skurðunum hver á eftir
öðrum,“ segir Gunnar.
Stefnt að 5% verðlækkun
Fjárhagsstaða Akranesveitu er erfíð
vegna þeirra miklu skulda sem hún tók
yfír en hún hefur þó batnað talsvert á
árinu, að sögn Magnúsar Oddssonar.
Akranesveita og Andakílsárvirkjun
tóku við skuldum og bættu við sig
nýjum lánum, samtals að fj'árhæð 827
milljónir kr. en Akranesbær eignaðist
jafnhliða virkjunina. Skuldimar hafa
lækkað um 50 milljónir kr. og nema
nú um 775 milljónum kr. Hefur tekist
að ná skuldunum nokkru meira niður
en útlit var fyrir í upphafí árs. Akranes-
veita tók við talsverðum eignum, eink-
um frá Rafveitu Akraness, og sam-
kvæmt samstæðureikningi Akranes-
veitu og Andakílsárvirkjunar er eigið
fé jákvætt um liðlega 300 milljónir kr.
„Þessar aðgerðir miða allar að því
að lækka orkuverð til viðskiptavina
okkar. Á Akranesi lækkaði gjaldskrá
hitaveitunnar um 10% um leið og Akra-
nesveita tók til starfa,“ segir Magnús.
Heita vatnið hækkaði aftur hjá HAB
og Akranesveitu um 2,8% í haust, til
samræmis við verðlagsbreytingar.
Magnús segir að á síðustu áram hafí
vatnið lækkað um 17% að raungildi.
Hann segir að ef gjaldskráin hefði fýlgt
vísitölu byggingarkostnaðar, eins og
hjá HAB um langt árabil, ætti verðið
í dag að vera 105,30 kr. á hvem rúm-
metra vatns en er nú 87,40 kr. á Akra-
nesi.
Stefnt er að 5% lækkun gjaldskrár
hitaveitunnar eftir rúmt ár, eða 1. jan-
úar 1998, en Gunnar Sigurðsson telur
að það geti jafnvel gerst fyrr.
Skagamenn stoltir
af Andakílsárvirkjun
Akraneskaupstaður tók þátt í því á
sínum tíma með sýslunefndum Mýra-
og Borgarfjarðarsýslu að virkja Anda-
kílsárfossa. Sameignarfélagið Anda-
kílsárvirkjun var stofnað 1. nóvember
1941 og rekstur virkjunarinnar hófst
í lok október 1947. Þegar sýslunefnd-
irnar vora lagðar niður færðist eignin
yfír á sveitarfélögin og var virkjunin
eftir það í eigu allra sveitarfélaganna
í Borgarfjarðarhéraði að Akraneskaup-
stað meðtöldum.
I þeirri uppstokkun orkumála sem
fram fór á síðasta ári skildi leiðir að
mestu með Akurnesingum og Borgnes-
ingum í orkumálum. Þessir bæir voru
stærstu eigendur Andakílsárvirkjunar
og höfðu staðið saman að uppbyggingu
Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar.
Borgamesbær ákvað að selja Raf-
magnsveitum ríkisins rafveitu sína og
vildi í kjölfar þess selja hlut sinn í
Andakílsárvirkjun til RARIK. Akumes-
ingar hafa haft eitt lægsta raforkuverð
á landinu, svipað og í Reykjavík til
dæmis, og vildu halda þeirri stöðu.
„Það var til lítils að lækka heita vatnið
um nokkur prósent en lenda svo í því
að hækka rafmagnsverðið um á annan
tug prósenta en það hefðum við þurft
að gera ef RARIK hefði eignast virkj-
unina. Við urðum því að kaupa virkjun-
ina til að veija rafmagnsverðið hér á
Akranesi," segir Gunnar Sigurðsson.
Hann segir að Akumesingar hafí
alltaf verið svolítið stoltir af því að eiga
hlut í virkjuninni og telur að almenn
ánægja sé á Skaganum með þá ráðstöf-
un að kaupa virkjunina. Heildarverð-
mæti hennar er talið 450 milljónir kr.,
ef miðað er við það verð sem Akranes-
bær greiddi sveitahreppunum fyrir
þeirra eignarhluti.
Aðeins tveir menn höfðu gegnt for-
mennsku í stjóm Andakílsárvirkjunar
áður en Gunnar varð formaður við eig-
endaskiptin, báðir Skagamenn eins og
Gunnar. Haraldur Böðvarsson útgerð-
armaður var fyrsti formaður stjómar
og síðan tók Magnús Guðmundsson
fulltrúi við. Framkvæmdastjórar hafa
einnig verið tveir, Óskar Eggertsson
og Ásgeir Sæmundsson, en sá síðar-
nefndi lætur af störfum um áramót og
mun Magnús Oddsson hafa yfírumsjón
með rekstrinum eftir það. Ekki hefur
verið tekin ákvörðun um rekstrarlega
tengingu virkjunar og veitustofnunar í
framtíðinni. Rætt er um nána samvinnu
og jafnvel sameiningu en til hins síðar-
nefnda þarf samþykki Alþingis. Magn-
ús segir að rekstur Andakílsárvirkjunar
hafi alltaf verið til fyrirmyndar og telur
að varla verði betur gert, þegar hann
er spurður að því hvort hagkvæmni
aukist við nánari samvinnu þessara
stofnana. Ávallt hefur verið góður
hagnaður af rekstri virkjunarinnar og
sem dæmi má nefna að fyrstu átta
mánuði þessa árs nam hagnaðurinn
um 30 milljónum kr.
Samrekstur með RARIK
Andakílsárvirkjun seldi Rafveitu
Akraness allt það rafmagn sem notað
var á Akranesi og keypti það sem hún
þurfti umfram eigin framleiðslu af
Rafmagnsveitum ríkisins. Virkjunin er
tengd inn á landskerfíð þannig að eðlis-
fræðilega séð hefur Akranes verið að
fá meginhluta síns rafmagns frá virkj-
unum á Suðurlandi en rafmagnið frá
Andakíl hefur meira farið í Borgarfjörð
og vestur á Snæfellsnes. Andakílsár-
virkjun framleiðir að meðaltali 33
gigawattstundir á ári en Akranes þarf
37-38 GWst. Akranesveita sá því fram
á að þurfa að kaupa viðbótarrafmagn
af RARIK og meira en þessum mismun
nemur vegna sveiflna í notkun og fram-
leiðslu. Stundum er notkunin minni en
nemur framleiðslu virkjunarinnar og
sú umframframleiðsla hefði farið fyrir
lítið ef ekki væri um samrekstur að
ræða. Til viðbótar þessu má nefna að
háspennulínan milli Akraness og Anda-
kílsárvirkjunar er komin til ára sinna
eins og sæstrengur um Hvalfjörð og
háspennulína sem tengir Akranes við
Korpustöð við Reykjavík. Ekki er leng-
ur á þessar tengingar að treysta, að
sögn veitustjórans. Akranesveita og
Andakílsárvirkjun leituðu því eftir sam-
starfí við Rafmagnsveitur ríkisins og
nýlega var skrifað undir samninga þess
efnis.
Samningamir felast í því að RARIK
kaupir alla framleiðslu Andakílsárvirkj-
unar á Landsvirkjunarverði og
Akranesveita kaupir alla sína raforku
af RARIK, einnig á heildsöluverði.
Jafnframt er sú stefna mörkuð að
Akranes fái sitt rafmagn í framtíðinni
með jarðstreng frá Brennimel sem er
skammt frá Grandartanga en ekki um
línurnar yfír Hvalfjörð og frá Anda-
kílsárvirkjun. Einnig eru fýrirtækin
sammála um að stefna að gerð þjón-
ustusamnings þar sem RARIK taki að
sér rekstur og viðhald á háspennulínum
Andakílsárvirkjunar. Verðmæti við-
skiptanna er metið á 200 milljónir kr.
á ári. Magnús telur að þetta fyrirkomu-
lag sé hagkvæmt fyrir báða aðila og
kemur sú skoðun einnig fram í fréttatil-
kynningu sem RARIK sendi frá sér um
samkomulagið.
Mikið framfaraspor
Rætt er um að í framtíðinni muni
samkeppni í orkuöflun og dreifíngu
aukast. Gunnar og Magnús segja að
yfírtaka Akranesbæjar á Andakílsár-
virkjun stuðli ekki að aukinni sam-
keppni. Þessi starfsemi hafí verið fyrir
og framleiðslan sé svo lítil að ekki sé
hægt að tala um samkeppni við Lands-
virkjun í því sambandi. Þá sé unnið í
náinni samvinnu við Rafmagnsveitur
ríkisins. Gunnar telur þó mikils um
vert að Akumesingar séu nú eigin herr-
ar í orkuöflun og dreifíngu.
„Eg tel að með þessum ráðstöfunum
hafí verið stigið mikið framfaraspor
fyrir byggðina hér á Akranesi," segir
Magnús Oddsson. Hann segir að þótt
heita vatnið sé enn dýrara á Akranesi
en í Reykjavík sé rafmagnsverðið
ámóta, reyndar aðeins lægra því sem
munar. „Höfuðmarkmið Akranesveitu
er að lækka skuldir fyrirtækisins og í
framhaldi af því verður reynt að lækka
gjaldskrána," segir hann. Gunnar segir
að markmiðið bæjaryfírvalda með ráð-
stöfunum í orkumálum sé að að tryggja
að búsetuskilyrði verði sem líkust því
sem er á höfuðborgarsvæðinu og því
sé markmiðið að lækka heita vatnið
áður en Hvalfjarðargöng verða opnuð
þannig að fólksstraumurinn geti legið
í báðar áttir en ekki bara suður.
LANGMESTUR tilflutningur var á þorskkvóta á síðasta fiskveiðiári.
Fiskveiðistj órnun
Tilfærslur afla-
heimilda sívaxandi
Tveir þingmenn Sjálfstæðisflokks vilja
banna fénýtingu kvótans
Tilfærslur á aflaheimildum og viðskipti með
þær hafa verið að færast æ meir í aukana á síðast-
liðnum árum. Þetta er ein þeirra niðurstaðna
sem Guðjón Guðmundsson alþingismaður
les út úr skýrslum um málið.
Guðjón Guðmundur
Guðmundsson Hallvarðsson
LAGAFRUMVARP
Guðjóns Guðmundsson-
ar og Guðmundar Hall-
varðssonar, sem miðar
að því að afnema að
mestu leyti heimildir til
framsals fiskveiðikvóta,
var á dagskrá Alþingis
í gær.
Guðjón hefur lagt
sams konar fyrirspurn
fyrir ráðherra á hveiju
hausti undanfarin ár.
Þegar svarinu um síð-
astliðið fiskveiðiár var
útbýtt til þingmanna í
síðasta mánuði sá þing-
forseti, Ólafur G. Ein-
arsson, ástæðu til að
átelja þetta fyrirkomulag upplýs-
ingamiðlunar. Svarið er 248 prentað-
ar blaðsíður. Til útskýringar segist
Guðjón ekki þekkja aðra færa leið
til að fá þessar upplýsingar með
góðu móti nema í formi svars við
fyrirspurn. Fiskistofa gefi þær ekki
út.
„Það sem ég er að leita eftir,“
segir Guðjón í samtali við Morgun-
blaðið, „er í fyrsta lagi að sjá hvern-
ig einstaka útgerðir nýta kerfið, í
öðru lagi hvernig tilfærslur eru til
og frá einstökum verstöðvum, sem
er mjög fróðlegt, og í þriðja lagi
umfang þessara tilfærslna. Á síðasta
fiskveiðiári voru 335.792 tonn flutt
á milli aðila, sem er reiknað í þorsk-
ígildi 204.000 tonn rúm, sem er tölu-
verð aukning frá árinu á undan.“
Langmesta aukningin á tilfærslum
segir Guðjón hafa verið á þorskveiði-
heimildum, eða úr 36.000 tonnum í
42.000 tonn. Þetta sýni að þessi við-
skipti séu alltaf að aukast. Reiknað
með tilliti til meðalgangverðs á
leigukvóta þýði þetta viðskipti upp á
meira en tíu milljarða króna á árinu.
Þrír milljarðar í
beinar greiðslur
Stærstan hluta viðskiptanna segir
Guðjón vera annars vegar vegna
skipta á veiðiheimildum mismun-
andi fisktegunda og hins vegar
færsla á milli skipa sömu útgerðar.
„En menn hafa verið að gizka á að
u.þ.b. 25-30% séu bein peningavið-
skipti,“ segir Guðjón, sem þýði að
um þrír milljarðar kr. fari í beinar
greiðslur á aflaheimildum. Erfitt er
að henda nákvæmar reiður á um-
fangi þessara peningaviðskipta, sem
ekki er hægt að lesa upplýsingar
um út úr umræddu svari sjávarút-
vegsráðherra.
Guðjón segir engan hafa séð
þessa fénýtingu kvótans fyrir, þegar
kvótakerfinu var komið á fyrir tólf
árum. Hugmyndin hafi verið að
menn nýttu framsalsmöguleikann
til að hagræða innan útgerðarinnar
með því t.d. að láta þorskkvóta fyr-
ir rækju- eða ýsukvóta o.s.frv., eftir
því sem bezt hentaði viðkomandi
útgerð á hveijum tíma.
Braskið verði bannað
Til að bregðast við hinu vaxandi
umfangi fénýtingar kvótans, „kvóta-
brasksins“ svokallaða, sem almenn-
ingsálitið sé mjög andsnúið, hefur
Guðjón ásamt Guðmundi Hallvarðs-
syni lagt fram frumvarp til laga á
Alþingi, þar sem þeir leggja til að
fiskveiðistjórnunarlögunum verði
breytt þannig, að fénýting kvótans
verði bönnuð.
í frumvarpinu er gert ráð fyrir
að veiðiheimildum, sem ekki veiðast
á fiskveiðiárinu, verði skilað til Fiski-
stofu og þeim síðan úthlutað til ann-
arra skipa gegn umsýslugjaldi. Lagt
er til, að þetta umsýslugjald nemi
5% af meðalverði viðkomandi teg-
undar á fiskmörkuðum innanlands.
Jafnframt er gert ráð fyrir að veiði-
heimildum, sem ónýttar séu í lok
fiskveiðiárs, verði úthlutað á því
næsta gegn umsýslugjaldi. Guðjón
og Guðmundur segja markmið frum-
varpsins vera að einfalda og auka
skilvirkni gildandi kerfís um stjórn
fiskveiða, „og renna þannig stoðum
undir almennari þjóðarsátt þar um.“
„Upprunalegur andi laganna"
Guðjón segir tilgang frumvarpsins "
í raun vera þann, að styrkja uppruna-
legan anda fískveiðistjórnunarlag-
anna, sem hafi verið sá að menn
skiluðu úthlutuðum aflaheimildum
sem þeir nýttu ekki og þeim yrði
endurúthlutað. „Þessar fénýtingar-
leiðir voru aldrei inni í myndinni í
upphafi," segir Guðjón og vísar því
til sönnunar t.d. til umræðna sem
fram fóru á Alþingi á sínum tíma.
Guðjón segist ekki hafa fengið
jafnjákvæð viðbrögð við nokkru öðru
þingmáli um árabil. Þeir Guðmundur
finndu mikinn stuðning við það með-
al sjómanna og segir Guðjón að jafn-
vel hafi nokkrir mætir útgerðarmenn
haft samband við sig og lýst sig^,
fylgjandi breytingum í þessa veru,
„til að vernda kerfið“, sem muni til
lengri tíma litið leiða til betri hag-
ræðingar.
Framsókn sagði „pass“
Aðspurður um þær hugmyndir
sem Halldór Ásgrímsson viðraði um
umbætur á kerfinu í ræðu sinni á
flokksþingi Framsóknarflokksins,
segir Guðjón að sér þyki þær „af-
skaplega óljósar", og þær hafi verið
„reknar ofan í hann“. Að hans mati
hafi niðurstaða flokksþingsins verið
að segja „pass“ í málinu.
En bæði Guðjón og Guðmundur
telja sig hafa vissu fyrir því, að tillög-
ur frumvarpsins falli að skoðunum
fleiri þingmanna í báðum stjórnar-
flokkunum, og búast við talsverðurr
umræðum um frumvarpið þegar þac
kemst á dagskrá þingsins, en reiknac'
er með að það verði á mánudaginrv