Morgunblaðið - 10.12.1996, Page 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Yeiðileyfagjald?
ÞAÐ hefur verið mikil
umræða um það í þjóð-
félaginu sl. misseri að
sjávarútvegurinn greiði
veiðileyfagjald. Að
mínu mati er þessi
umræða aðallega til-
komin vegna þess að
afkoma greinarinnar
hefur verið betri sl. 2-3
ár, en mörg ár þar á
undan.
Núllstefna
I gegnum árin var
opinber stefna sú að
sjávarútvegur skyldi
rekinn sem næst núlli.
Svokölluð núllstefna.
Þetta gerði það að
verkum að mörg fyrirtæki í grein-
inni voru rekin með umtalsverðu
tapi. Aðallega voru þetta fyrirtæki
sem voru með blandaða vinnsiu. Til
þess að halda þeim gangandi var
veitt fé úr ýmsum sjóðum og nýir
sjóðir voru stofnaðir. Auk þess lögðu
mörg sveitarfélög umtalsvert fé til
þessara fyrirtækja. Eftir sem áður
stóðu fyrirtækin á brauðfótum,
sveitarfélögin fjárvana og atvinnu-
ástandið var ótryggt.
Stefnubreyting
Fyrir um fimm árum varð stefnu-
breyting af hálfu ríkisvaldsins varð-
andi aðstoð við fyrirtæki. Hinum
ýmsu gjöldum var létt af sjávarút-
veginum og skapaðist þar með betri
rekstrargrundvöllur. Jafnframt því
urðu fyrirtæki að standa á eigin
fótum með sinn rekstur. í framhaldi
af þessu fóru mörg sjávarútvegsfyr-
irtæki á hausinn. Samruni fyrir-
tækja varð að veruleika og mikil
'-jhagræðing og endurskipulagning fór
af stað. Segja má að sjávarútvegur-
inn hafi gengið i gegnum algjöra
uppstokkun.
Framsalsrétturinn
í þessari uppstokkun
skipti framsalsréttur á
kvóta miklu máli, það
er að segja að geta skipt
á aflaheimildum. Þeir
sem fengu úthlutað
aflaheimildum, gátu
skipt á fisktegundum
innbyrðis, þannig að
með framsalsréttinum
var hægt að ná meiri
hagræðingu í vinnslu og
veiðum. Til dæmis getur
þú skipt út þorskkvótan-
um þínum fyrir síld ef
það hentar betur.
Betri afkoma
Öll þessi endurskipulagning hefur
gert það að verkum að fleiri fyrir-
tæki í sjávarútveginum skila hagn-
aði, heldur en áður. Staða þjóðarbús-
ins hefur ekki um langan tíma verið
betri. Atvinnuleysi hefur minnkað
verulega, og frá landsbyggðinni
heyrist aldrei þessu vant ekkert
nema gott. Þjónustufyrirtæki
blómstra. Skipasmíðaiðnaður sem
nánast var aflagður fyrir nokkrum
árum virðist vera á uppleið. Fyrir-
tæki, einstaklingar og sveitarfélög,
sem í gegnum árin lögðu fram hlut-
afé í sjávarútveginn, nauðug viljug,
mörg hver, sjá nú loksins arð af sínu
fé.
Skattlagning
En hvað gerist þá? Stjórnmála-
menn, forystumenn í stéttarfélögum
og hin ýmsu samtök, eru æfír yfir
þeim óskapa peningum sem eru í
sjávarútveginum. Mat þeirra er að
lengra veðri ekki gengið í því mis-
rétti sem þar viðgengst og skatt-
leggja verði greinina með því að
leggja á hana „svokallað" veiðile}rfa-
gjald.
Sj ávarútvegurinn,
segir Olafur Ragnars-
son, er stóriðja okkar
íslendinga.
Stóriðja landsmanna
Eðlilegt hlýtur að teljast að sjáv-
arútvegur greiði gjöld eins og aðrar
greinar atvinnulífsins. Jafnframt
hlýtur það að vera réttlætiskrafa að
sjávarútvegurinn sitji við sama borð
og önnur stóriðja varðandi t.d. verð
á raforku. Við sem eigum allt okkar
undir sjávarútveginum, skiljum illa
það skilningsleyi sem virðist vera
ríkjandi meðal margra áhrifamanna
í þjóðfélaginu gagnvart mikilvægi
sjávarútvegsins. Sjávarútvegurinn
er stóriðja okkar íslendinga.
Ofgalaus
endurskoðun
Eðlilegt er að sjávarútvegsstefnan
sé í reglulegri endurskoðun. Mikil-
vægd er þó að sú endurskoðun fari
fram með öfgalausum hætti. Skoða
mætti t.d. hvort eðlilegt sé að þeir
sem ekki nýta sér þann veiðirétt sem
þeir fá úhlutað, án þess að fá aðrar
aflaheimildir á móti, á kvótaárinu,
hafi ekki þar með fyrirgert rétti sín-
um til að fá úthlutað aflaheimildum.
Verði það niðurstaðan að lagður
verði auiðlindaskattur á þessa grein,
eins og mikið er talað um, þá er það
mitt mat að það þróunarstarf sem
hafið er í sjávarútvegi, verði að engu.
Hefðbundin fiskvinnsla leggist af og
eftir stöndum við með atvinnuleysi
og verri kjör þjóðarinnar.
Höfundur er sveitarstjóri á
Djúpa vogi og er í stjórn
Búlandstinds hf.
Ólafur
Ragnarssoi.
Islenskum sjúklingum
mismunað á Islandi
í LÖGUM um al-
mannatryggingar (1.
nr. 117/1993), sem
7 tóku gildi 1. janúar
1994, er að finna eft-
irfarandi ákvæði í 32.
gr.:
„Sá sem átt hefur
lögheimiii í iandinu í
sex mánuði, sbr. 1.
gr. laga um lögheim-
ili, nr. 21/1990, og
1. mgr. 5. gr. laga
um tilkynningar að-
seturskipta, nr.
73/1952, með síðari
breytingu, telst
sjúkratryggður,
nema annað leiði af
milliríkjasamningum. Heimilt er að
greiða nauðsynlega þjónustu í
■ skyndilegum sjúkdómstilvikum þótt
biðtíminn sé ekki liðinn.“
í upphaflegu frumvarpi var gert
ráð fyrir að biðtíminn væri eitt ár.
En ástæða fyrir því að þetta ákvæði
var sett í lögin var sú að koma í
veg fyrir að Islendingar búsettir
erlendis kæmu til landsins í læknis-
aðgerð eða flyttu tímabundið heim
til þess að gangast undir aðgerð á
kostnað íslenska ríkisins.
Var talið að 6 mánaða
biðtími væri nægjanlega
langur til þess að girða
fyrir misnotkun.
Ástæður þessarar
breytingar eru ekki til
komnar vegna krafna frá
hinum Norðurlöndunum
eða að þess sé krafist í
EES-samningnum. Hér
er eingöngu litið svo á
að verið sé að stemma
stigu við ákveðnu mis-
ferli sem menn töldu að
hefði viðgengist um ára-
bil. Ekki iiggur fyrir svo
vitað sé nokkuð mat eða
úttekt á þessu meinta
misferli.
Reglur um sex mánaða biðtíma
hafa hins vegar valdið mikilli óvissu
um stöðu íslenskra ríkisborgara við
flutning til landsins. Margir hverjir,
ef ekki flestir, hafa verið alveg
ómeðvitaðir um að þeir væru ekki
sjúratryggðir fyrstu sex mánuðina,
hvorki á Islandi eða í því landi sem
þeir fluttu frá. í sumum tilvikum
þar sem fólk hefur orðið fyrir slys-
um, áföllum eða fengið sjúkdóma
og lent á sjúkrahúsi, hefur það
þurft að borga háar upphæðir
vegna meðferðar og vistunar. Jafn-
vel eru dæmi þess að fjársjúku fólki
hafi verið synjað um þjónustu hér
á landi vegna þess að það hafði
ekki sjúkratrygginguna í lagi. Þá
hafa viðkomandi einstaklingar oft-
ast ekki átt í önnur hús að venda
en að halda úr landi á ný án þess
þó að hafa nokkra tryggingu fyrir
að fá viðeigandi þjónustu erlendis.
Þess ber einnig að geta að veitt-
ar hafa verið undanþágur frá skil-
yrðinu um 6 mánaða lögheimili,
Þessum geðþóttalögum
verður að breyta, segir
--*------7-------------
Olafur Olafsson, og
það sem allra fyrst.
sbr. reglugerð nr. 261 frá 21. apríl
1996 um undanþágur frá lögheimil-
isskilyrði almannatrygginga. Ná
þær undanþágur einkum til náms-
manna og þeirra sem búið hafa stutt
erlendis.
Ennfremur hafa þeir, sem við
flutning til landsins hafa haft með-
ferðis svokailað vottorð E 104 fyrir
sjúkratryggingar, sem gildir innan
EES-svæðisins, fengið aðgang að
sjúkratryggingum hér án tafar.
Þessi vottorð eru til komin vegna
aðgerða til þess að tryggja rétt
launþega og sjálfstætt starfandi
manna á EES-svæðinu, sem búa
og starfa í öðru jandi en þeirra eig-
in heimalandi. í raun og veru er
hér aðeins um að ræða vottorð um
samanlögð trygginga-, starfs- og
búsetutímabil í viðkomandi löndum.
Á Islandi virðast þau hafa fengið
víðtækari notkun en annars staðar
og eru nú notuð af einstaklingum
bæði við flutning til og frá landinu.
Þetta er skrifað meðal annars
vegna þess að hér á landi er iila
haldinn íslenskur sjúklingur í með-
ferð sem eins er ástatt fyrir. Erfitt
reynist fyrir lækna að halda sjúkl-
ingi á sjúkrahúsi en hann hefur
ekki í önnur hús að venda. Þessum
geðþóttalögum sem sett voru 1993
þrátt fyrir mótmæli fagaðila verður
að breyta hið bráðasta.
Höfundur cr landlæknir.
Ólafur
Ólafsson
Skattar-
skerðingar-
jaðarskattar
SKATTUR er orð
sem fer illa í munni,
en öll höfum við búið
við það frá því fyrst
við fórum að vinna
fyrir launum og mátt
skila hluta þeirra tii
samfélagsins. Skattar
eru í aðalatriðum
tvenns konar:
1) Frá fjármála-
ráðuneytinu sem hlut-
fall er stjórnvöld hvers
tíma ákveða.
2) Sveitarfélög um
land allt ákveða
hversu mörg prósent
af tekjum er greitt af
hverjum einstaklingi.
í okkar þjóðfélagi eru um 26
þúsund eldri borgarar og á milli 8
og 9 þúsund öryrkjar, en af þess-
um hópi hafa yfir 20 þúsund ein-
hveija tekjutryggingu eða aðrar
bætur frá Tryggingastofnun ríkis-
ins. Allir þessir aðilar hafa unnið
fyrir launum, mismunandi lengi
eftir aðstæðum. (Vil meina að
heimavinnandi húsmæður séu í
þeim hópi.) Ekki er of mikið að
áætla að meðaltali á milli 40 og
50 ár, það er að segja auðvitað
þeir sem í dag eru enn lifandi!
Elli- og
örorkulífeyrisþegar
Samkvæmt reynslu síðastlið-
inna 2-3 ára er þetta að verða
nokkuð erfiður hópur! Miðað við
aðgerðir ríkisstjórna er eins og
þetta fólk sé fólkið með „breiðu
bökin“, því látlaust eru búnar til
af ríkisstjórnum og ráðuneytum
reglugerðir, sem eru til þess að
skerða afkomu þessa fólks hér og
þar, og tekjutengja þetta og hitt
þannig, að flestir geta ekki fram-
fleytt sér frá mánuði til mánaðar.
Samkvæmt útreikningi frá ijár-
málaráðuneytinu greiða þeir sem
eru 67 ára og eldri 4,5% af skött-
um einstaklinga í landinu. Eftir
1. sept ’96 verður aukning á þess-
um skattgreiðslum, þar sem frá
þeim degi var lagður fjármagns-
tekjuskattur á alla elli- og örorku-
lífeyrisþega, - 4 mánuðum á und-
an „hinu“ fólkinu í landinu.
Eldri borgarar búa
við a.m.k. 4 skattkerfi
• 1. Skattar frá fjármálaráðu-
neytinu.
• 2. Skattar frá heilbrigðis- og
tryggingaráðuneytinu. Reglugerð-
ir hafa komið þaðan á færibandi
sl. 2-3 ár, sem hefur verið beint
að elii- og örorkulífeyrisþegum í
formi skerðingar bóta frá Trygg-
ingastofnun ríkisins, lækkun
tekjutryggingar, lækkun heimilis-
uppbótar, skerðing sérstakrar
heimilisuppbótar, krónu fyrir
krónu, fái viðkomandi félagslega
aðstoð. Þessu næst kom reglugerð
sem gekk í giidi 1. maí 96, tveim
mánuðum áður en fólk gat lagt
reikninga inn til endurgreiðslu í
lyfjadeild TR vegna lyfja og lækn-
iskostnaðar. Með reglugerðinni
var felld niður öll endurgreiðsla á
verkja-, róandi- og svefnlyfjum.
Reglugerð nr. 59/1996 er mjög
athyglisverð, þar eru ákvæði um
75.000 kr. brúttótekjur á mánuði
og/eða 2 'h. milljón í banka eða í
verðbréfum skerða elli- og örorku-
lífeyri um allt að 10.000, kr. =
120.000 á ári. Við þetta bætist
niðurfelling á afslætti af síma og
sjónvarpi. Það er of langt tnál að
fara dýpra í þetta í stuttri grein,
en tímabært að einhver færi í út-
reikning á afieiðingum þessarar
reglugerðar. - Sjötíu
og fimm þúsund krónu
viðmiðunin er fyrir
skatta! Lífeyrisþegar
eru búnir að vinna sér
inn lífeyrisréttindi
samkvæmt kjara-
samningum í gegnum
mörg ár og hafa lífeyr-
isréttindin farið eftir
launum fólks á hvetj-
um tíma. Þarna er
verið að fara aftan að
fólki sem hefur unnið
í 40-50 ár og greitt
allan tímann sín 4% í
lífeyrissjóð.
• 3. Jaðarskattar
gagnvart öldruðum og
öryrkjum er að meðaltali 77%, en
geta orðið yfi 100%.
4. Fjármagnsskattur er flatur
10% skattur á ávöxtun inneignar
í banka eða í verðbréfum. Ef eldri
Miðað við aðgerðir ríkis-
stjórna, segir Guðrún
Einarsdóttir, mætti
ætla að elli- og örorku-
lífeyrisþegar væri fólkið
með breiðu bökin.
borgari eða öryrki er svo „lánsam-
ur“ að eiga, - þ.e. í flestum tilfell-
um að hafa sparað og eiga í banka
peninga eða verðbréf, (hvað með
ríkisverðbréf?) þá er flatur 10%
fjármagnsskattur - og takið eftir,
skerðing á tekjutryggingu hjá
Tryggingastofnun ríkisins og nið-
ur felldur afsláttur af síma og sjón-
varpi. Þannig er þetta ekki bara
„flatur" skattur vegna elli- og
örorkulífeyrisþega, - þetta er bara
„plat“.
Hneykslanleg
reglugerð
Svo kom aðalhneykslið 28. des.
95, þegar út kom reglugerð með
stoð í 65. gr., sbr. 66. gr. laga
nr. 117/1993 um almannatrygg-
ingar, með síðari breytingum og
13. gr. laga nr.l 18/1993 um fé-
lagslega aðstoð, með síðari breyt-
ingum. Þessi reglugerð er nr. 678,
28. desember um hækkun bóta
almannatrygginga og er eftirfar-
andi orðrétt upp úr henni: „Fjár-
hæðir eftirtalinna bótaflokka,
samkvæmt lögum um almanna-
tryggingar nr. 117/1993 og lögum
um félagslega aðstoð nr.
118/1993, skulu hækkafrá 1. jan-
úar 1996 að telja um 3,5% frá því
sem var 1. nóvember 1995.“ -
Upptalið er: a) ellilífeyrir, b) ör-
orkulífeyrir, c) fæðingarstyrkur og
fæðingardagpeningar, d) sjúkra-
dagpeningar, e) tekjutrygging og
f) heimilisuppbót.
Til fróðleiks má geta þess að
almennir launþegar fengu 5%
kauphækkun frá kjarasamning-
unum sem gerðir voru í febr.
1995, _en „erfiði hópurinn" fékk
3,5%. Öryrkjar fengu eingreiðslu
3,5%.
Á sama tíma, eða 28. des. 1995,
var samþykkt í svokölluðum
„bandormi“ að elli- og örorkulíf-
eyrir myndi ekki fylgja almennum
kauphækkunum, heldur færi eftir
ákvörðun fjárlaga á hveiju ári.
í fjárlagafrumvarpi fyrir 1997
er 2% hækkun til þessa fólks.
Höfundur erf.v. iðnrekandi.
Guðrún
Einarsdóttir