Morgunblaðið - 09.03.1997, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 9. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Samþykkti ættieiðingu dóttur sinnar af fúsum og fijálsum vilja samkvæmt bandarískum málsgögnum
Afsalaði sér
öllum rétti
en kvaðst
blekkt
Dómsmálaráðuneytið hefur að tilhlutan for-
sætisráðherra veitt Hanes-hjónunum heim-
ild til að dveljast hérlendis mánuði lengur
en gert var ráð fyrir í samkomulagi þeirra
við Útlendingaeftirlitið. Sindri Freysson
og Karl Blöndal kynntu sér bakgrunn
málsins í Bandaríkjunum, ættleiðingu hjón-
anna á barnabarni Connie Hanes og riftun
hennar, auk þess að skoða hvernig þessum
málum er háttað hér á landi.
KELLY Jean Helton mætti
fyrir dómara í fjórða
umdæmisrétti Utah-ríkis
í borginni Provo 18. nóv-
ember árið 1992 til að ganga frá
ættleiðingu dóttur sinnar. E. Craig
McAllister, lögmaður móður Kelly
Jean, Connie Jean Miller Hanes, og
manns hennar, Donalds Hanes, sem
hugðust ættleiða barnið, bar fram
spurningarnar:
„Þú gerir þér grein fyrir því að
með því að samþykkja þessa ættleið-
ingu ert þú að binda enda á um alla
framtíð öll réttindi foreldris, sem þú
kannt að hafa gagnvart þessu bami.
Skilur þú það?“ Svar móðurinnar var
stutt: „Já, ég geri það.“
Afsalaði sér öllum rétti
Sama dag undirritaði hún skjal
þar sem hún lýsir yfir samþykki sínu
við að Connie Jean og Donald Hanes
ættleiði Zenith Elaine Helton. Þar
sagði enn fremur: „ ... hér með af-
sala [ég mérj að eilífu öllum mínum
réttindum og skyldum gagnvart
umræddu barni. Ég afsala mér einn-
ig ... rétti mínum til að koma fram
í frekari vitnaleiðslum eða athöfnum
í þessu máli.“
Rúmum tveimur árum síðar, í jan-
úar 1995, var mál Zenith Eiaine
Helton enn til umfjöllunar í fjórða
umdæmisrétti í Provo. Að þessu
sinni var dæmt að móðirin skyldi fá
umsjón yfir dóttur sinni. Yfirlýsing-
in, sem Kelly Jean Helton hafði und-
irritað, var ekki talin skipta máli
þegar ákveðið var að hag barnsins
yrði best borgið í umsjá móðurinnar.
Þessi niðurstaða átti eftir leiða til
eltingaleiks, sem barst alla leið til
íslands, þar sem Connie og Donald
Hanes settust að með Zenith litlu
og tókst að koma sér fyrir, þar til
umfjöllun í bandarískum sjónvarps-
þætti um sönn sakamál kom móður-
inni á sporið. íslensk yfirvöld blönd-
uðust í málið, barnið var tekið af
barnaheimili í Kópavogi og síðar
fært til móðurinnar í bandaríska
sendiráðinu við Laufásveg og nokkr-
um klukkustundum síðar voru mæð-
gurnar komnar um borð í flugvél til
Bandaríkjanna.
Þegar gengið var frá ættleiðing-
unni upphaflega virðist Kelly Helton
ekki hafa verið í nokkrum vafa um
hug sinn. Zenith Jean hafði fæðst
mánuði fyrr, 20. október, í Arizona.
Kelly var nýorðin þrítug og bjó ekki
með föður bamsins, Timothy Allan
Hoyle. Hún var þráspurð hvort það
væri ásetningur hennar að móðir
hennar ættleiddi dótturina.
Barninu fyrir bestu
í vitnaleiðslunni svarar Kelly Jean
því játandi að hún hafi komið Zenith
fyrir hjá móður sinni og manni henn-
ar „í því skyni að hún verði ættleidd“.
„Hvers vegna gerðir þú það?“
spurði McAllister, lögfræðingur Ha-
nes-hjónanna.
„Mér fannst að það væri sjálfri
Morgunblaðið/Kristinn
KELLY Jean Helton með Zenith, dóttur sinni, i bandaríska sendiráðinu við Laufásveg í Reykjavík.
Morgunblaðið/Ásdís
KELLY Jean Helton ræðir við blaðamenn á Keflavíkurflugvelli
fyrir brottför til Bandaríkjanna í lok janúar. I fanginu heldur
hún á dóttur sinni, Zenith.
mér og barninu fyrir bestu að alast
upp í fjölskyldu, sem er heil, þar sem
eru bæði móðir og faðir og einnig
þau siðferðisgildi, sem foreldrar mín-
ir geta veitt,“ svaraði Connie Jean.
Þegar hún var spurð hvort hún
teldi að það væri hagsmunum barns-
ins fyrir bestu að hljóta uppeldi
„móður þinnar og manns hennar“
svaraði hún afdráttarlaust: „Já.“
Hún kvaðst gera sér grein fyrir
því að þessi ákvörðun gæfi Hanes-
hjónunum lagalegan rétt til að banna
henni að hitta barnið eða heimsækja
og svipti hana réttinum til að erfa
af dóttur sinni hveijar þær eignum,
sem dóttirin kynni að eignast.
„Hefur einhver gefið þér ákveðin
loforð til að hvetja þig til að sam-
þykkja þessa ættleiðingu, lofað þér
fé eða öðrum bótum, þvingað eða
haft í hótunum um meiðingar ef þú
samþykktir ekki þessa ættleiðingu?"
spurði þá McAllister.
„Nei, alls ekki,“ var svarið.
„Hefur þú tekið eiturlyf eða lækn-
islyf nýverið, sem myndu hafa áhrif
á færni þína til að taka þessa ákvörð-
un í dag?“ var næsta spurning.
„Nei,“ svaraði Kelly Jean.
Eftir að hún hafði svarað því ját-
andi að hún væri fús til að undirrita
skjalið um ættleiðinguna vitandi af
öllum þeim afleiðingum, sem það
hefði, spurði Boyd L. Park dómari
nokkurra spurninga, hvort hún fengi
borgað fyrir að láta ættleiða dóttur
sína, væri í meðferð hjá geðiækni
og væri sannfærð um að ættleiðing-
in væri barninu fyrir bestu. Svörin
við fyrstu tveimur spurningunum
voru neitandi, en við þeirri þriðju
játandi.
Tveimur vikum síðar, 4. desem-
ber, mætti Timothy Alan Hoyle, fað-
ir Zenith Elaine, fyrir réttinn og
undirritaði yfírlýsingu um að hann
samþykkti ættleiðinguna og afsalaði
sér ölium réttindum og forræði
gagnvart barninu.
Kelly taldi sig blekkta
Þær yfírlýsingar, sem foreldrarnir
höfðu undirritað virtust endanlegt
afsal tilkalls til forræðis yfir stúlk-
unni. Hálfu ári síðar var málið hins
vegar komið fyrir dómstólinn að
nýju og Kelly krafðist þess að fá
forræði dóttur sinnar.
í dómskjali sagði að ástæðan fyr-
ir því að Kelly Jean vildi hnekkja
samþykki sínu væri sú að hún hefði
verið blekkt.
Hún hefði haldið að hún væri að
gefa samþykki sitt fyrir því að hafið
yrði sex mánaða ferli, sem mundi
lykta með ættleiðingu, en þar tii því
lyki gætu hvort heldur sem er móðir-
in eða væntanlegir stjúpforeldrar
stöðvað ferlið og ættleiðinguna. Hélt
Kelly Jean því fram að hún hefði
dregið samþykki sitt til baka innan
sex mánaða og jafnframt hefði móð-
ir hennar „með gerðum sínum og
yfirlýsingum“ innan þessara sex
mánaða horfið frá því að viija ætt-
leiða barnið.
Næsta skref í dómskerfmu var
1. september 1993 þegar Hanes-
hjónin kröfðust þess að Kelly Jean
yrði bannað að koma nálægt barninu
í kjölfar þess að hún vildi fá barnið
í sínar hendur. Rétturinn reyndist
þá hliðhollur Hanes-hjónunum þar
sem þau hefðu forræði yfir barninu
samkvæmt lögum Utah-ríkis um að
umsókn um ættleiðingu liggi fyrir,
náttúrulegir foreldrar hafí samþykkt
hana og viðkomandi barni stafi eng-
in hætta af því að vera í umsjá fóst-
urforeldranna.
Betra að ættleiða óskylt barn
Þar var fyrirskipað að Zenith yrði
áfram í vörslu Hanes-hjónanna þar
til niðurstaða fengist, en móðirin
gæti heimsótt barnið reglulega að
viðstöddum Hanes-hjónunum eða
fulltrúa þeirra. Einnig ætti að leyfa
dóttur og móður að ræðast við í síma,
innan skynsamlegra marka þó.
Voru báðir aðilar beðnir að leggja
fram gögn um það hvort samþykki
ættleiðingarinnar væri gilt og
meinta ákvörðun Hanes-hjónanna
um að falla frá því að ættleiða barn-
ið.
í kjölfarið voru sál- og félagsfræð-
ingar látnir rannsaka málið og gefa
álit sitt á því hvað væri Zenith fyrir
bestu. í nóvember 1994 barst álit
frá R. Jay Thomas, sálfræðingi, sem
sagði að Hanes-hjónin státuðu af
ýmsu, sem kæmi sér vel í fjölskyldu,
sem ætlaði að ættleiða barn. Hann
gæti mælt með því að þau ættleiddu
barn, sem væri þeim óskylt, en það
flækti málið að fósturforeldrarnir
væru foreldrar, það er móðir og
stjúpi, kynmóður barnsins og hún
vildi ekki að ættleiðingin ætti sér
stað. Því væri ekkert því til stuðn-
ings að ættleiðingin væri barninu
fyrir bestu.
„Frá sjónarmiði andlegs heilbrigð-
is, þar á meðal út frá þroska, sál-
fræðilega þættinum og samskiptum
Hefðu Hanes-hjómn
fengið að ættleiða á íslandi?
ÓVÍST er að íslenskir þegnar sem
svipað væri ástatt um og hjá Hanes-
hjónunum, hefðu fengið að ættieiða
bam hérlendis, samkvæmt þeim
viðmiðunum og kröfum sem gerðar
eru vegna ættleiðinga hériendis.
Umsækjendur um ættleiðingu hér-
lendis þurfa að framvísa margvís-
legum upplýsingum um einkahagi
sína og gangast undir nákvæma
könnun barnavemdamefnda.
{ riti dómsmálaráðuneytisins til
leiðbeiningar barnavemdarnefndum
varðandi umsagnir í ættleiðingar-
málum, er meðal annars bent á að
tryggja beri kjörbömum sem eðli-
legust uppvaxtarskilyrði og miða
því við að kjörforeldrar séu á þeim
aldri sem algengast er að fóik eign-
ist börn á.
Ekki eldri en 45 ára
Því er það eitt skilyrða að
væntaniegir kjörforeldrar séu ekki
eldri en 45 ára þegar barnið kemur
til þeirra. Hanes-hjónin voru á
mörkunum þegar Kelly Helton sam-
þykkti ættleiðingu, en hún var sam-
þykkt tveimur dögum eftir 47 ára
afmælisdag Connie Jean Hanes árið
1992. Þá var Donald maður hennar
42 ára gamall.
Ekki er gerð fortakslaus krafa
um hreint sakavottorð hérlendis
þegar ættleiðing er metin og er
meginreglan sú að meta hvert tilvik
fyrir sig með hliðsjón af eðli afbrots
og hversu langt er síðan það var
framið. Ljóst er þó að alvarleg af-
brot, svo sem líkamsmeiðingar og
skírlífisbrot, geta alfarið komið í veg
fyrir að viðkomandi verði talinn
hæfur ættleiðandi.
Donald Hanes hafði hlotið dóm
í Bandaríkjunum, að eigin sögn
fyrir ölvunarakstur, og sat í fang-
elsi.
Þegar úrskurðað var um forræði

Morgunblaðið/Kristinn (
HJÓNIN Connie Jean Miller Hanes og Donald Hanes á heimili
sínu á íslandi eftir að Zenith hafði verið tekin af þeim.