Morgunblaðið - 09.03.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
SUNNUDAGUR 9. MARZ 1997 31
hvert skuli stefna. Ég er ekki þar
með að segja að þá hafí ungt fólk
staðið mun betur gagnvart náms-
og starfsvali en fyrir tilviljun var
um „starfsfræðslu" að ræða.
Félagslegur hreyfanleiki?
Ekki veit ég hvort til eru nýjar,
íslenskar kannanir um félagslegan
hreyfanleika eins og það er kallað
af félagsfræðingum þegar afkom-
endur velja önnur störf en forfeður
og formæður. Mig grunar þó að
það sé einmitt að gerast nú að sí-
fellt fleiri ungmenni velji sömu eða
skyld störf og foreldrar þeirra
vegna ókunnugleika um aðra
möguleika. Menn geta spáð í þá
nýju eða á ég kannski að segja
gömlu stéttskiptingu sem af því
hlýst. Börn lækna verða læknar,
börn kennara kennarar o.s.frv.
Verða börn atvinnulausra þá at-
vinnulaus?
Starfsfræðsla og þátttaka í at-
vinnulífmu, eykur víðsýni nemenda,
eykur skilning þeirra á mikilvægi
allra starfa, eflir sjálfsvitund nem-
enda, auðveldar frekara náms- og
starfsval og gerir atvinnulífið virk-
ara í að skilgreina sig sjálft og
draga athygli nemenda að mik-
ilvægi og sérstöðu hvers starfssviðs
fyrir sig. Þannig mætti lengi telja.
Skólakerfið og samfélagið í heild
sinni skuldar þessu unga fólki
fræðslu um störf og starfsmögu-
leika. Að hafa þekkingu og skilning
á samfélaginu sem nemendur búa
í og eygja möguleika á störfum og
námi við hæfi, er grundvallaratriði
í baráttunni gegn atvinnuleysi nú-
timans.
íhaldssemi ofaná?
íhaldssemi í menntamálum virð-
ist ofaná í þjóðfélaginu í dag. Ekk-
ert frekar meðal svo kallaðra hægri
manna heldur gætir hennar einnig
hjá allri hinni stjórnmálalegu hreyf-
ingu og líklega er fjöldi skólamanna
hlynntur íhaldssemi í menntamál-
um. í skjóli þessarar íhaldssemi
sem nú er í tísku urðu nýju grunn-
skólalögin til og reyndar einnig
framhaldsskólalögin. Menn virðast
trúa því að í landinu sé skóli fyrir
alla en því miður er sú ekki raunin.
Nú er það svo að fræðimenn
margir telja að ríkjandi stjómmála-
viðhorf í samfélaginu ráði fram-
kvæmd menntunar. Við þekkjum
þá umræðu þar sem „ný-íhalds-
stefna" (neoconservatism) dregur
hvort tveggja í efa að skóli skuli
vera fyrir allan almenning og að
gert skuli ráð fyrir ólíkum einstakl-
ingum sem þurfi á ólíkri þjónustu
að halda. Standist nemendur ekki
kröfur yfírvalda um lágmarksár-
angur í samræmdum prófum, þá
verða þeir að bjarga sér sjálfir.
Krafan um meiri gæði og að allir
menn skuli mældir með sömu
mælistikunni, kallar á samræm-
ingu og miðstýringu þrátt fyrir
áherslur sömu afla á frelsi, aðallega
í viðskiptum, afnám ríkisafskipta
o.s.frv. Því verða svokölluð íhalds-
öfl eitthvert mesta miðstýringarafl
sem hugsast getur í réttu hlutfalli
við þá skoðun sem þar er ríkjandi
að til sé ein þekking, ein menning
og að sveitarfélög sem þó reka
skólana skuli reka skólastefnu sem
mótuð er af menntamálaráðuneyti.
Umræða annarra afla hefur m.a.
verið um rétt allra til fjölbreyttrar
menntunar, um að skólastarf skuli
efla skapandi hugsun og að það
skuli viðurkennt að einstaklingarn-
ir séu ólíkir og hljóti því að vera
ótækt að nota á þá sömu mælistik-
una.
Þrátt fyrir þessa einföldu og
e.t.v. klisjukenndu fullyrðingu er
auðvitað ljóst að það er íhalds-
semi, hvar í flokki sem hún birtist
og ræður ríkjum, sem hefur mest
áhrif á skólastarf.
íhaldsmenn í öllum flokkum og
utan flokka trúa því að þeirra lífs-
sýn hljóti að vera góð fyrir alla,
að þeirra trú sé best, að til séu ein
sannindi sem allir hljóti að þurfa
að læra, að til sé menning, þeirra
menning, sem sé annarri menningu
æðri, að lífið sé einfalt og auðvelt
sé að mæla þekkingu fólks og færni
með sömu mælistikunni.
Öllum hættir til, og mér líka, að
setja upp einfaldar myndir til að
reyna að varpa ljósi á um hvað
verið sé að fjalla. Íhaldsskoðunin
lítur á nemendur sem ker eða ílát
þar sem auðveldlega megi hella í
„þekkingunni og færniþáttunum“
og mæla hreyfmgu yfírborðsins,
hvort hækkar eða lækkar. Ef við
bjóðum þessum sömu íhaldsöflum
að líta á nemandann öðrum augum
t.d. sem jurt, lenda þau í vanda.
Vandinn er sá að það þarf að fylgj-
ast með jurtinni, finna styrkleika
hennar; hvaða þarfír hún hefur og
eiginleika; hvemig jarðveg hún
þolir best. Getur hún lagað sig að
þeim jarðvegi sem fyrir er eða þarf
að skipta um mold? Hér má miðla
mun og styrkja fjölbreytni. Það
verður erfítt að mæla samræmt
alla hluti í fari jurtarinnar en sumt
má mæla en annað ekki. Jurtin
sýnir okkur hvort hún dafnar eða
fölnar.
Ég er ekki á móti samræmdum
prófum eða aðalnámskrá fyrir alla
landsmenn nema þegar prófin og
námskráin eru notuð til að telja
mönnum trú um að þessi skoðun
íhaldsmanna, sem ég taldi að fram-
an, sé rétt.
Eitt skref í átt
til valddreifingar
Margt bendir til að með flutningi
skólareksturs grunnskóla frá ríki
til sveitarfélaga hafí aðeins verið
stigið eitt skref í átt til valddreif-
ingar, því sveitarfélögum sé erfítt
um vik að móta fjölhæfa skóla-
stefnu sem henti þörfum íbúa
þeirra á hverjum tíma. Eins og
segir hér að framan fer fram-
kvæmdavaldið með þann þátt er
snýr að eftirliti með framkvæmd
skólastefnunnar. Námskrárgerðin
og mælitækin eru í höndum ríkj-
andi afla í stjómarráðinu á hveijum
tíma og mín skoðun er sú að þar
hafi verið ríkjandi íhaldssöm öfl í
nokkuð langan tíma en ekki síður
á meðal okkar skólamanna. Miðað
við stöðuna í dag, þar sem sveitar-
félög hafa tekið við rekstri grunn-
skóla, verður að huga að því að
sveitarfélögin í samvinnu við for-
eldra og skólamenn, semji hvert
sína aðalnámskrá svo að hugmynd-
inni um valddreifíngu sé haldið til
haga.
Möguleikar grunnskólans til að
efla starfsfræðslu „strax í dag“ eru
þeir helstir að heimilt er skv. lögum
að veija allt að þriðjungi náms-
tímans í 9. og 10. bekk í valgrein-
ar og að heimilt er að meta tíma-
bundna þátttöku í atvinnulífi sem
nám, enda sé það skipulagt í sam-
ráði við skólann. Það er því hægt
að efla starfsfræðslu verulega sé
til þess tekinn tími frá öðrum val-
greinum og opin er sú leið að gefa
nemendum kost á tímabundinni
atvinnuþátttöku.
Mér hefur orðið tíðrætt um
starfsfræðslu í grunnskólum og
skyldu sveitarfélagsins til að móta
um hana stefnu. Hin hliðin á mál-
inu er auðvitað skylda ríkisvaldsins
til að gera slíkt hið sama í fram-
haldsskólum og það væri gæfa
samfélagsins ef um samstarf gæti
verið að ræða á milli þessara skóla-
stiga sem og stjómsýslustiga.
Það er auðvitað ótækt að skóla-
stjórnendur framhaldsskóla skuli
geta hafnað nemendum sem ekki
hafa náð tilskildum árangri í fjórum
samræmdum námsgreinum grunn-
skóla. Auðvitað verður framhalds-
skólinn að sníða skólastarfið að
þörfum nemenda rétt eins og
grunnskólinn hefur átt og reynt
að gera.
Annars fer enn verr en nú er
þegar orðið og framtíðarspá Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur, borg-
arstjóra, getur því miður orðið að
veruleika:
„En ýmislegt bendir til að at-
vinnuleysi meðal ungs fólks verði
viðvarandi ef ekki er tekið á því í
skólakerfínu". (Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, Mbl. 27. júlí 1996.)
Höfundur er grunnskólakennari.
NewLifeNails
Þegar aSeins þaö besta kemur til greina

Vömrnar tem faqlðlkió maplir r
Leiðbeiningarbæklingar fáanlegir á útsölustöi
VERÐLAUNUÐ
NSX-V800
fermingartilboð kr.
NSX-V900
fermingartilboð kr.
Verð áður
tílllUQ
DSP hljómkerfi
Tónjafnari m/Rock-Popp-Classic
BBE hljómkerfi
Tvö hljóðnematengi
Tvöfalt segulband
Segulvarðir hátalarar
3 diska geislaspilari
DSP hljómkerfi
BBE hljómkerfi
Tengi fyrir auka bassahátalara
Tvö hljóðnematengi
Tvöfalt segulband
Segulvarðir hátalarar
100+100W RMS Surroundmagnari
Front 180° hátalarakerfi
SUPER T-Bass
Tónjafnari m/Rock-Popp-Classic
Fullkomið Karaoke kerfi
Stafrænt útvarp m/32 stöðva
Fullkomin fjarstýring
RADIOBJ
Arrm/fs 38 • Simí 553

60+60W RMS Surroundmagnari
3 diska geislaspilari
Tengi fyrir auka bassahátalara
Fullkomið Karaoke kerfi
Stafrænt útvarp m/32 stöðva
Fullkomin fjarstýring
(ií