Morgunblaðið - 31.05.1997, Qupperneq 40

40 LAUGARDAGUR 31. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Goð auðræðis
og æðsti prestur
UTVARPIÐ segir
klukkan rúmlega sjö
þriðjudagskvöldið 27.
maí frétt um það að
Pétur Sigurðsson, for-
ystumaður verkafólks-
samtaka á VestQörð-
um, beri Davíð Odds-
son, forsætisráðherra,
þeirri sök að hafa dreg-
ið í fjölmiðlum taum
annars beggja deiluað-
iljanna í vinnudeilun-
um hörðu á Vestfjörð-
um.
Getur það verið, að
forsætisráðherra hafi
farið þannig að ráði
sínu?, forsætisráðherra
okkar allra?
I sömu frétt eða að minnsta kosti
sama fréttatíma útvarpsins heyrum
við siðan Davíð Oddsson koma fram
og bregðast við þessari ásökun í
samtali við Ingimar Ingimarsson í
París. Hann segist skilja, að Pétur
Sigurðsson muni eiga við það að
hann (D.O.) hefði sagt, að ef vest-
'f firzkir atvinnurekendur stæðu bet-
ur fjárhagslega en aðrir atvinnurek-
endur í landinu, þá kynni ekki að
vera úr vegi að semja við þá um
Það er nú ætíð svo,
segir Davíð Erlingsson,
að ekki er hægt að
reiða sig á forsendur
né framtíð.
■ ----------------------------------
að greiða hærri laun en aðrir at-
vinnurekendur. En yfirleitt væru
vestfirzkir atvinnurekendur alls
ekki svo vel stæðir, heldur margir
mjög illa, þótt vissar undantekning-
ar væru frá þeim bágindum. Davíð
Oddsson vildi ekki kannast við að
það væri hægt, fyrir þetta, að saka
sig um að draga taum eða draga
fram hlut annars aðiljans í vinnu-
deilunum, því að þetta væri rétt,
sem hann hefði sagt.
Forsætisráðherrann okkar stóð
sem sé - og stendur líklega fram-
vegis eins og líka oft áður - á því
jafn fast eða fastar en fótum sínum
> að þetta mat á stöðu og greiðslu-
getu fyrirtækja sýni okkur bein-
harða staðreynd, efnislegan raun-
veruleika öllu óháðan og óumdeil-
anlegan, sem sé því í eðli sínu hlut-
laus og ófrávíkjanlegur grundvöllur
málsins, sá grundvöllur sem ekki
væri annar grundvöllur til.
Davíð Oddsson leyfir sér hér að
ganga hiklaust fram í trausti af
almennri og mikilli sigurgöngu
tækniveldisins í öldinni okkar; öld-
inni sem hefur gert hagfræðinga
að æðstuprestum og það sem þeir
boða í kenningarbotninn að æðstu-
sannindum - og heimsmyndarmót-
andi goðsögnum. Þessi öld lætur
engan mann í þjóðfélagi skipta neitt
ámóta miklu máli og tækniráðand-
ann (teknókratann, hagfræðinginn)
þennan. Þessi visindamaður sem
Davíð
Erlingsson
gengur sjálfur fram í
þeirri goðsögn að hag-
fræði og hagstjórnar-
fræði geti verið og séu
raunvísindi (þegar bezt
lætur, og áreiðanleg),
hann hefur látið okkur
vita að það sem allt
velti á í mannheimi sé
auðræðið, sem hann
sjálfur kunni einn allra
að reikna út eðlisfræði
þess og hreyfingar, og
að farsælast sé að auð-
ræðið fái sjálft að
stjórna heiminum sam-
kvæmt þessu eðli sínu,
sem tæknivaldinn skil-
ur. í þessum hugs-
Óskalisíi
brúðhjónanna
Gjafaþjónusta Jyrir
brúðkaupiö

SILFURBUÐIN
Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- Þarfœröu gjöfina -
unarhætti sem víst hefur gripið
feiknarlega um sig víða um mann-
heiminn á undanförnum áratugum
(- og er svo öflugur að jafnvel
félagshyggjuleiðtogar ýmsir og
-flokkar, líkt og nýaðkomni ríkis-
stjórnarflokkurinn í Bretlandi,
hneigja sig fyrir verulegum þáttum
í þessari grunnvizku auðræðisguð-
dómsins -) er það eðlilegt að hag-
rekstrarvísindi eins og útreikning-
ar á launagreiðslugetu fyrirtækja
- við einhverjar gefnar aðstæður
- hafa verið gerð að eins konar
náttúruvísindalegri undirstöðu alls
og haldin óyggjandi.
En vitanlega er þessi hugmynd
eins og aðrar hugmyndir, að því
leyti að hún er hugmynd: hugmynd
hafín í goðsagnarveldi til þess að
stjórna okkur.
Jafnvel þótt engin ástæða sé í
rauninni til að rengja útreikninga,
reista á gefnum forsendum og varð-
andi nokkurn part framtíðarinnar,
þá er það nú ætíð svo, að ekki er
hægt að reiða sig á forsendur né
framtíð. Það eru þættir í reikningn-
um sem ekki er hægt að reiða sig
á, t. d. ákvarðanir manna um það,
hvernig þeir neyti eða beiti fémun-
um sínum. Og þó að fyrirtæki ráði
ekki við launagreiðslur við gefnar
áætlaðar aðstæður, og líka vegna
þess að það er fleira sem kallar á
féð, hver (nema tæknipaurinn)
gæti verið að gefa sér að fyrirkomu-
lag lífsins í þjóðfélaginu eigi að
vera nokkurneginn óbreyti í sam-
ræmi við (ágizkaðar) forsendur út-
reikninganna? Hér er ekki um að
tala neinn hlutlausan, óháðan,
hreinvísindalegan grunn - og verð-
ur víst aldrei. Mikið af þeirri auð-
ræðisguðfræði sem tekizt hefur að
gera að sjálfsögðum hlutum og lífs-
ins grundvelli í hugum manna um
víða veröld er alls ekki sá fráleysti,
alls óháði botnsannleikur sem
tæknikratinn stóri vill hafa það -
ekki frekar en sagt verður að sið-
ferði og (svonefnd og títtnefnd)
mannréttindi séu slíkir annaðhvort-
eða “hornsteinar" tilverunnar. Eða
minnast menn nú ekki í þessu sam-
bandi deilunnar um það í miðlum
okkar þegar Vigdís forseti var í
Kína - og kvennaráðstefna mikil -
og Vigdís átti orðaskipti við ráða-
menn þar. Hún var þá (ranglega)
borin sök að hafa ekki haldið fram
mannréttindum sem kröfu sem eðli
máls samkvæmt væri ekki hægt á
að slaka, ef ég man rétt. En hún
benti þá (réttilega) á afstætt eðli
þeirra.
Jafn afstætt er það og mannrétt-
indi í Kína, hvað fyrirtæki eiga að
hafa efni á að greiða í laun. Enda
á verkafólkið ekki við fyrirtækin
ein að semja, heldur við þjóðfélagið
allt, hvað sem tilviljanlegt form
samninganna segir. - Enda fannst
mér í útvarpsviðræðu Davíðs Odds-
sonar við Ingimar Ingimarsson líkt
og forsætisráðherrann færi í miðju
talinu að heyra holhljóminn í eigin
mæli, og var sem hann brysti festu
sannfæringarinnar í milli orðanna.
Höfundur• kcnnir íslcnzku við
Háskóla íslands
SKOÐUN
INNFLUTNIN GUR BUVARA;
HEILBRIGÐISÁSTÆÐUR
EÐA HINDRANIR?
NOKKRUM dögum
fyrir þinglok svaraði
ég fyrirspurn frá
þremur þingmönnum
þingflokks jafnað-
armanna, þeim Sig-
hvati Björgvinssyni,
Ágústi Einarssyni og
Jóni Baldvin Hannib-
alssyni. Fyrirspurnin
fjallaði um bann við
innflutningi á til-
teknum landbúnaðar-
afurðum frá Dan-
mörku og skuldbind-
ingar okkar gagnvart
GATT-samningnum
svokallaða.
Hér er vissulega
fjallað um mikilvægt mál, sem ís-
lensk stjórnvöld hafa átt viðræður
um við fulltrúa danskra stjórn-
valda hér á landi. Það var því
ekki óeðlilegt að þessi fyrirspurn
kæmi fram á Alþingi og gaf mér
tækifæri til að skýra frá stöðu
þessa máls og ástæðum þess að
íslensk stjórnvöld vilji fara með
fyllstu gát gagnvart innflutningi
á vissum landbúnaðarafurðum,
einkum hráum eða lítt unnum kjöt-
vörum. Vegur þar þyngst að veija
einangraða og viðkvæma búfjár-
stofna okkar fyrir hættulegum og
alvarlegum sjúkdómum, sem heij-
að hafa í sumum nágrannalöndum
okkar, þar á meðal í Danmörku
og Bretlandi, og valdið gríðarlega
þungum búsifjum og fjárhagsleg-
um áföllum svo sem alþjóð er
kunnugt af fréttum.
Við þessa mikilvægu spurningu
sem að framan er greind bættu
þingmennirnir við spurningu, sem
sennilega hefur átt að vera fyndin
en missti marks, um aðferðir ráð-
herra við að vernda íslenska ferða-
menn eða íslenska ríkisborgara
búsetta í Danmörku fyrir þessum
„hættulegu" vörum.
Nú brá svo við að þeir fjölmiðl-
ar sem gerðu grein fyrir þessum
umræðum í þinginu komu lítt á
framfæri því sem ég taldi mikil-
vægast í þessari umræðu og ég
hef hér drepið á. Mig langar því
að biðja Morgunblaðið að birta
fyrirspurnirnar og svör mín við
þeim í heild, svo fleiri en þeir sem
fylgjast með sjónvarpi frá Alþingi
fái heildarmynd af umræðunni og
þeim sjónarmiðum sem þar komu
fram.
Fyrirspurnin hijóðar svo:
Sp. 1. Telur ráðherra að bann
við innflutningi á tilteknum land-
búnaðarafurðum frá Danmörku,
sem þó er heimill frá ýmsum öðr-
um löndum, standist GATT-samn-
inginn, sem bannar viðskipta-
hindranir og mismunun milli aðila
að honum, en samkvæmt ummæl-
um háttsettra starfsmanna í
stjórnsýslunni er þessi innflutning-
ur bannaður af heilbrigðisástæð-
um.
Svar: Við undirbúning og frá-
gang samningsins um stofnun
Alþjóða viðskiptastofnunarinnar
var lögð á það rík áhersla af þáver-
andi ríkisstjórn, sem háttvirtur
fyrirspyrjandi átti sæti í, að
strangar reglur um hollustuhætti
og heilbrigði dýra og plantna er
varða innflutning á lifandi dýrum
og tilteknum landbúnaðarvörum
til jslands, séu nauðsynlegar.
í samræmi við þessa afstöðu
voru síðan lögfest ákvæði vorið
1995, vegna aðildar
íslands að Alþjóða-
viðskiptastofnuninni,
er vörðuðu heilbrigði
dýra og hollustu land-
búnaðarafurða. Það
var gert með þeim
hætti að landbún-
aðarráðherra er
heimilað að leyfa inn-
flutning þessara vara
að fengnum meðmæl-
um yfirdýralæknis,
orðrétt úr lögum:
„enda þyki sannað að
ekki berist með þeim
smitefni er valda dý-
rasjúkdómum."
„Landbúnaðarráð-
herra er einnig heimilt að banna
innflutning á afurðum dýra og
plantna sem gefin hafa verið
vaxtaraukandi efni á framleiðslu-
skeiðinu eða kunna að fela í sér
leifar lyfja og annarra aðskota-
efna umfram það sem leyft er við
landbúnaðarframleiðslu hér á
landi og geta verið hættuleg
heilsu manna.“
Við framkvæmd samningsins
um Alþjóðaviðskiptastofnunina
hefur landbúnaðarráðuneytið sett
almennar reglur með reglugerðum
og auglýsingum. Þær eru hafðar
sem skýrastar um hvað sé heimilt
að flytja inn af landbúnaðarvörum,
hvaða reglur gildi um innflutning-
inn s.s. er varðar heilbrigðiskröfur
og vottorð með innflutningnum
svo og frá hvaða löndum innflutn-
ingur er tvímælalaust heimill. Þær
ákvarðanir hafa verið teknar að
undangenginni ítarlegri athugun
yfírdýralæknis á dýrasjúkdómum
og notkun vaxtaraukandi lyfja í
viðkomandi landi.
ísland er í hópi þeirra landa,
sem hafa haft strangt aðhald við
notkun vaxtaraukandi efna til bú-
vöruframleiðslu. Þar af leiðandi
hefur verið leyfður innflutningur
frá ríkjum sem framfylgja sömu
reglum og við. Það er stefna
stjórnvalda að nýta heimildir Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar til
hins ýtrasta en þau munu hér eft-
ir sem hingað til haga framkvæmd
þessara mála skv. samningsskuld-
bindingum stofnunarinnar.
Viðræður standa yfir við Dani
eða danska sendiherrann hér á
landi og nauðsynlegar kannanir
verða gerðar til að skilgreina hvort
danskar sláturafurðir uppfylli is-
lenskar heilbrigðiskröfur. Ef sýnt
verður fram á að danskar kjötaf-
urðir séu framleiddar án vaxtar-
aukandi efna og séu lausar við
smitsjúkdóma þá munu íslensk
stjórnvöld ekki standa gegn þeim
innflutningi. (Stefna stjórnvalda
er að leyfa innflutning landbúnað-
arafurða sem eru framleiddar
samkvæmt þeim skilyrðum og
reglum sem gilda hér á landi og
ekki er talin hætta á að valdi sjúk-
dómum í mönnum eða dýrum.
Rétt er að minna á vegna fyrir-
spurnarinnar að innflutningur til
annarra ríkja, þ.á m. til ESB-ríkj-
anna, er takmarkaður. Ekki er
leyfilegt að flytja inn til ESB land-
búnaðarafurðir, unnar sem óunn-
ar, nema frá þeim afurða- og
vinnslustöðvum sem ESB hefur
viðurkennt. Nærtækasta dæmið
er bann ESB-ríkja við að flytja
inn þorramat og jólahangikjöt til
íslendinga búsettra á svæðinu til
eigin neyslu. I löndum ESB er
Notkun fúkalyfja í fóður
getur verið hættuleg
heilsu manna og dýra,
segir Guðmundur
Bjarnason, hafi mynd-
ast ónæmi gegn fúkalyfi
þegar nota skal það
gegn sjúkdómum hjá
mönnum og dýrum.
öllum gert skylt að lúta stöngustu
reglum ESB um útbúnað og að-
stöðu við vinnslu afurðanna jafn-
vel þó að um vöru til eigin neyslu
sé að ræða. Þar er gengið skref-
inu lengra en við gerum því hér
á landi er innflutningur til eigin
nota ekki háður sömu skilmálum
um notkun vaxtaraukandi efna
og vara sem er ætluð til markaðs-
setningar.
Sp. 2. Ef svo er ekki, hvaða
tilvik benda til þess að danskar
landbúnaðarafurðir séu hættuleg-
ar íslenskum landbúnaði, íslend-
ingum eða neytendum af öðru
þjóðerni?
Svar: Lagst hefur verið gegn
innflutningi á ákveðnum landbún-
aðarafurðum vegna hættu á að
með þeim geti borist hingað til
landsins smitefni sem ekki hefur
fundist í íslenskum afurðum eða
hafi ónæmi gegn fúkalyfjum.
Innflutningur er bannaður frá
Danmörku á hráu svínakjöti þar
sem talið er að smitefni sjúkdóms-
ins bláeyra (PRRS, Porcine Resp-
iration and Reproductive Synd-
rome) gæti borist á þann hátt til
landsins. Þessi sjúkdómur kom
upp fyrir nokkrum árum í Evrópu
og barst þá til Danmerkur og hef-
ur breiðst þar út og valdið miklum
búsifjum í svínabúskap þar í landi.
Ekki hefur enn tekist að stöðva
útbreiðslu hans í Danmörku. Þessi
sjúkdómur finnst ekki hér á landi
og heldur ekki í Noregi, Svíþjóð
eða Finnlandi þaðan sem innflutn-
ingur á hráu svínakjöti hefur verið
leyfður. (Á hinn bóginn er ekki
talið að smitefnið berist með af-
urðum sem fengið hafa hitameð-
ferð. Því er leyfður innflutningur
frá Danmörku á svínakjöti sem
hefur verið hitameðhöndlað.)
Notkun fúkalyfja í fóður getur
verið hættuleg heilsu manna og
dýra, hafi myndast ónæmi gegn
fúkalyfi þegar nota skal það gegn
sjúkdómum hjá mönnum og dýr-
um.
Hér á landi hefur stefnan verið
að halda niðri notkun fúkalyfja
eftir mætti til að forðast margar
aukaverkanir sem sífellt eru að
koma í ljós erlendis þar sem reglur
eru rýmri um notkun vaxtarauk-
andi lyfja í fóður.
Sp. 3. Bendi svar ráðherra við
framangreindum spurningum til
þess að sérstakrar varúðar þurfi
að gæta við neyslu á dönskum
landbúnaðarafurðum, til hvaða
ráðstafana hyggst hann þá grípa
til að vernda íslenska ferðamenn
í Danmörku og þær þúsundir ís-
lenskra ríkisborgara sem þar eru
búsettir?
Svar: Með því að takmarka inn-
flutning er bæði verið að gæta
varúðar gagnvart dýrasjúkdóm-
Guðmundur
Bjarnason