Morgunblaðið - 13.07.1997, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 1997 19
„En það er ekki nóg að varð-
veita þá uppi á þurru landi,“ bætir
Hörður við. „Það verður að varð-
veita þekkinguna á viðhaldi og
smíði þessara skipa, þannig að það
sé hægt að byggja þau aftur. Við
eigum að laða að smíði
fiskiskipa hingað til
lands, vegna þess að
það er ekki nokkur
vafi að okkar skipa-
smiðir voru með þeim
bestu sem þekktust.
Með réttu viðhaldi og
meðferð geta trébátar
enst lengur en önnur
skip. Elstu skip í
heiminum eru tréskip.
Það er líka alltaf hægt að skipta
um planka í þeim ef eitthvað kemur
fyrir.“
Nær eingöngu eikarbátar
En voru þetta allt eikarskip?
„Hér á Islandi voru nær ein-
göngu smíðaðir eikarbátar. Þetta
var eini staðurinn í veröldinni sem
setti það sem reglu og kannski eru
þeir þess vegna ennþá dýrmætari.“
Hvers vegna voru þær reglur
settar?
„Það hefur líklega verið vegna
lélegrar hafnaraðstöðu í landinu og
eikarskipin eru einfaldlega sterk-
ari. Þau þola meira hnjask og eru
þar af leiðandi mun meiri mann-
virki.“
Eru þau þá ekki dýr?
„Jú, en þau geta enst í hundrað
ár og þá eru þau ekki lengur dýr.
Þegar verið er að fá fyrsta flokks
handverksmenn til að smíða, er
alltaf notað besta fáanlegt hráefni
og ekkert annað. Þegar verið var
að smíða bátana hér, var hugtakið
„að spara" ekki til. Þessir bátar
hefðu feikilega afkastagetu, ef þeir
mættu veiða. Út frá umhverfissjón-
armiðum eru þeir langheppilegasti
kosturinn. Þeir eyða lítilli orku og
koma með ferskt hráefni að landi.
Það eru fáeinir trillukarlar ennþá
á litlum trébátum, en þeir eru nán-
ast verkefnalausir og liggja við
bryggju næstum allt árið. Trilluút-
gerðin er að leggjast af.“
En hvers vegna er þetta ykkur
svona mikið hjartans mál?
„Við erum aldir upp við sjó-
mennsku. Faðir okkar var skip-
stjóri og sótti á svona bátum. Þar
kynntumst við þeirn," segir Árni
og bætir því við að í dag stýri
faðir þeirra öðrum Knerrinum.
„Svo er það fagurfræðilega
sjónarmiðið," bætir Hörður við.
„Ef ég á kost á að fara á fallegum
báti, eða ljótum - vel ég fallega
bátinn. Og ég held að ferðamenn
séu eins. Ef þú vilt njóta þess sem
þú ert að gera og vilt láta fara
vel um þig, velurðu bát sem hefur
þá mýkt sem trébátar hafa.“
„Það hafði afgerandi áhrif á
mig að búa_ í sjö ár i Noregi," seg-
ir Árni. „Ég hafði alist upp við
sjóinn en þar kynntist ég fyrst
strandmenningu og rótgróinni
virðingu fyrir, meðal annars, tré-
bátum. Svo kom ég heim og kynnt-
ist þessum algera „barbarisma".
Það tekur fimmtán menn heilt
ár að smíða svona
bát. Sem þýðir að það
eru fimmtán mannár
í byggingu þeirra,
fyrir utan sögu og
þekkingu. Og þessu
eigum við íslendingar
að eyða.“
Þeir Árni og Hörð-
ur hafa látið gera upp
sína báta hjá skipa-
smiðum á Akureyri,
en þeir eru Trausti
Adamsson og synir hans. „Trausti
er búinn að eyða öllu sínu lífi í
að læra að smíða trébáta vel,“
segja þeir. „Hann taldi sig þurfa
allt lífið til þess. Síðan var honum
boðið á nokkurra daga námskeið
til Reykjavíkur til þess að læra að
smíða plastbáta. Hann afþakkaði.
Hins vegar hafa menn farið á
slík námskeið og fengið réttindi
til að smíða plastbáta. Það var
skipt yfir í plastbátana á einu
augabragði og það fengust ekki
lengur peningar til trébátasmíði.
Það eru nánast ómenntaðir menn
að smiða plastbáta úti í bílskúrum.
Svo eru þessir bátar að fara niður
á örfáum mínútum. Það sama má
segja um nútíma stálbátana Æs-
una og nú síðast kúfiskbátinn á
Raufarhöfn. Ef við hefðum við-
haldið trébátasmíði, hefðum við
ekki misst svona
mörg mannslíf í sjó-
inn á seinustu árum.
Það er hins vegar
ekki til neins að gráta
öll þau skip sem hafa
verið brennd eða sög-
uð í sundur hér. Við
eigum hins vegar enn-
þá kost á að varðveita
þekkinguna. Það hafa
aðrar þjóðir gert. í
Skotlandi ákváðu menn að halda
áfram að smíða tréskip, vegna
þess að þeir vildu viðhalda þekk-
ingu og vegna þess að þetta eru
einfaldlega góð skip.“
Auðlindir við ströndina
„Við Árni vorum vissir um að
það mætti finna þeim nýtt verk-
efni,“ segir Hörður, „vegna þess
að^ náttúran meðfram ströndunum
á íslandi er algerlega vannýtt auð-
lind. Hvar sem þú hefur í heimin-
um fugl, fisk, hval við ströndina
- að ekki sé talað um þann hrein-
leika sem við höfum, þá er það
auðlind sem ferðamenn hafa
áhuga á. Ég er búsettur í Mývatns-
sveit og hef í gegnum ári ferðast
mikið um hálendið, á skíðum og
vélsleðum um vetur og öðrum far-
artækjum á sumrin, bæði sem
ferðamaður og björgunarsveitar-
maður. En einn daginn var ég
búinn að fá alveg nóg. Mig lang-
aði að komast í snertingu við sjó-
inn.“
Nú hafið þið endumýjað bátana
algerlega að innan, en eru menn
ekkert tortryggnir? Er ekki verið
að fylgjast með því hvort þið séuð
að hala inn fisk?
„Nei, það er ekki hægt. Við
erum búnir að rífa lestina úr bát-
unum og innrétta þær sem far-
þegarými," segir Hörður og Árni
tekur við: „Þetta hefur verið geysi-
leg vinna, en við höfum fengið
mikinn stuðning. Við búum að
reynslu föður okkar sem vinnur
fyrir okkur og tengdafaðir minn
er verkfræðingur sem hefur átt
trébáta allt sitt líf. Við höfum
notið hans þekkingar. Það þurfti
mjög margt til þess að þetta gengi
upp og við höfum mætt miklum
skilningi, einkum og sér í lagi Sigl-
ingastofnun sem hefur verið okkur
mjög hjálpleg við lausn á tæknileg-
um hlutum. Við erum mjög ánægð-
ir með þau viðbrögð sem við höfum
fengið, bæði hjá einkaaðilum og
opinberum."
Og svo förum við og skoðum
Knörrinn í krók og kring.
„Skrokkarnir á þessum bátum
eru nákvæmlega eins og skrokk-
arnir voru á bátunum á söguöld,“
segir Árni. „Síðan notum við tjöru
sem er soðin úr fururótum. Hún
hefur ævintýralega mikla viðloðun
og hæfni til að ganga inn í viðinn.
Þetta efni, sem var notað á staf-
kirkjur og trébátana, er besta efni
sem hægt er að fá.
Það er talið að víking-
arnir hafi notað hana.
Við erum alltaf að
komast betur og bet-
ur að þvi að þessi
gamla þekking - hún
er sú besta.
Við látum eikina
vera ráðandi og erum
aðeins með mahóní í
innréttingum. Þessi
bátur er mjög efn-
ismikill og þykkur, hátt í fjörutíu
tonn á þyngd. Mesti afli sem veidd-
ur hefur verið í honum er 42 tonn.
Heildarafli hans á meðan hann
fiskaði var 9.000 tonn, þannig að
hann bar gríðarleg verðmæti að
landi. Það hafa tvær 200 hestafla
vélar verið keyrðar út í honum.
Það tók okkur marga mánuði að
rífa gömlu skipalestina úr Knerrin-
um. Við gerðum ekkert annað
fyrsta hálfa árið en að rífa og
hreinsa. Þetta er svo óheyrilega
rammgert. Síðan fór langur tími
í að velja bestu efnin og leiðina
til að gera hann upp, vegna þess
að það eru vissar reglur fyrir öllu
í byggingu trébáta; halla, þykkt á
þverbitum og stærð á kýraugum,
svo eitthvað sé nefnt. Tengdafaðir.
minn teiknaði þau fýrir okkur.
Síðan renndi skipasmiðurinn mótin
og síðan voru þau steypt í Hellu
í Hafnarfirði. Og það fóru 56 kíló
af bronsi í kýraugun. Það er ís-
lenskt lerki í gólfinu og eikar-
klæðningin í veggjunum er 60
millimetrar."
Silfuroturinn
Á einum veggnum hangir verð-
launaskjal og ég færi mig nær til
að skoða það betur.
Það er Silfuroturinn, bresk verð-
laun, sem þeir bræður hlutu í fyrra
frá „British Guild of Travel Writ-
ers,“ eða samtökum blaðamanna
sem sérhæfa sig í að skrifa um
ferðamannaiðnaðinn. Hvala-
skoðunarfyrirtæki þeirra Harðar
og Árna hlaut önnur verðlaun
1996, sem vænlegasta nýjungin í
ferðamannaþjónustu, en í keppn-
ina eru tilnefnd verkefni frá átta
löndum á hveiju ári. Ennfremur
fengu þeir umhverfisverðlaun
Ferðamálaráðs 1996 fyrir varð-
veislu á Knerrinum. Svo nú þurfa
menn að standa undir nafni.
„Þetta ber nú keim af því að
hafa verið rekið í hjáverkum hing-
að til,“ segir Árni, „en núna erum
við með tvo fasta starfsmenn og
Hörður er í nokkurra mánaða leyfi
frá Landsvirkjun til að sinna fyrir-
tækinu. Þetta útheimtir heilmikla
vinnu. Markaðsmálin eru eitt,
reksturinn annað. Þótt aðeins séu
tvö ár síðan við hófum þennan
rekstur, bjóðandi upp á hvalaskoð-
un, fuglaskoðun í Lundey og með-
fram ströndinni og sjóstangaveiði,
útheimtir reksturinn sífellt aukna
fagvinnu."
En heldurðu að það gengi ekki
eins vel þótt bátarnir væru ekki
úr eik?
„Nei, ekki fyrir okkur. Ef viður
er rétt meðhöndlaður, er hann
besta byggingarefni sem til er.“
Og mér verður hugsað til þess
sem segir í bókinni Kryddlegin
hjörtu, sem var eitthvað á þá leið
að ef maður eldi matinn af ást og
kærleika, þá smitist tilfinningarn-
ar í matinn. Það hlýtur að vera
þannig með þá bræðurna Hörð og
Árna Sigurbjarnarsyni. Ást þeirra
á trébátum er líklega ástæðan fyr-
ir því að það flæðir um mann hlýr
straumur, þar sem maður sest á
þilfarið og stefnir út á flóann til
að skoða hvali.
Það er ekki um að villast; bátn-
um fylgja hlýir straumar.
Kanaríveisla
22 október með
Sigurði Guðmundssyni
frá kr. 48.632
27 nætur
Heimsferðir kynna nú aftur haustferðir sínar til Kanaríeyja
þann 22. október með beinu flugi á þennan vinsælasta áfanga-
stað fslendinga í sólinni. Við kynnum nú glæsilega, nýja gisti-
staði með frábærri staðsetningu í hjarta ensku strandarinnar
og að sjálfsögðu njóta farþegar okkar rómaðrar þjónustu farar-
stjóra Heimsferða allan tímann. Sigurður Guðmundsson
verður með fjölbreytta skemmti- og íþróttadagskrá, leikfimi og
kvöldvökur til að tryggja það að þú fáir sem mest út úr fríinu.
Bókaðu strax og tryggðu þér bestu gistinguna.
Verð kr. 48.632 Verð kr. 66.460
M.v. hjón meö 2 börn, 2-11 ára, 22. okt., Tanife. M.v. 2 í íbúð, 27 nætur, 22. okt. Tanife.
Umboðsmenn Heimsferða:
Akureyri ..................sími 461 1099
Akranesi....................sími 431 2800
Borgarnes....................sími 4371055
Egilsstaðir.................sími 471 2078
Keflavík...................sími 4211518
Selfoss ...................sími 482 3444
á&’ f -b.
É/j zM
:
f
LHEI [MSFERE MRL
"=1 f—
Austurstræti 17,2. hæð Sími 5624600
Við keyptum
Knörrinn 1994 til
að bjarga honum
frá eyðileggingu
og til að bjarga
menningarverð-
mætum
Tjaran var notuð
á staf kirkjur og
trébáta, er besta
efni sem hægt er
að fá og talið að
víkingarnir hafi
notað hana.