Morgunblaðið - 13.07.1997, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Jim Smart
MAGNUS Jónsson veðurstofusljóri. „Evrópusambandið hefur nú nýlega samþykkt að lögmál hins frjálsa markaðar um óhefta sam-
keppni eigi ekki að gilda að öllu leyti um grundvallarþjónustu veðurstofa. Bent er á að menn myndu hneigjast til að reyna að halda
upplýsingum fyrir sig, loka sig af og þetta myndi draga úr gæðum spánna hjá öllum, minnka öryggi og verða öllum til tjóns.“
Xröíur um úheftan aögang
andspænis gjaldtöku
Veðurstofa íslands hefur veríð fastur punkt-
ur í umhleypingasamri tilveru landsmanna
frá 1920. Nú er ný tækni að breyta mörgum
forsendum í starfínu, spámar eru gerðar í
tölvu og alnetið gæti orðið helsti miðill veður-
upplýsinga. Krístján Jónsson ræddi við
Magnús Jónsson veðurstofustjóra.
ALLIR hafa orðið fyrir því
að treysta um of á veð-
urspá sem ekki rættist.
Þegar búið er að syrgja
ferðina sem aldrei var
farin eða skríða í skjól
fyrir hríðarhrag-
landanum tölum við ilia
um Veðurstofuna,
spyrjum hvaða gagn sé eiginlega
að þessu fólki. En fer þeim eitthvað
fram?
„Það fer ekki milli mála að
spárnar eru orðnar traustari og
mestu munar um langtímaspár-
nar,“ segir Magnús Jónsson veður-
stofustjóri. „Evrópska veðurspám-
iðstöðin, ECMWF, sem við höfum
samstarf við, er í Reading í Eng-
landi og í eigu 17 Evrópuríkja. Við
sömdum á sínum tíma við stöðina
um samstarf og fáum öll gögn sem
þar eru búin til, hvort sem það eru
veðurspár, ölduspár eða eitthvað
annað. Við greiðum um milljón á
ári fyrir þjónustuna, dýrasti þáttur-
inn er gagnaflutningurinn milli
landanna.
í Reading er safnað saman og
unnið úr upplýsingum frá öllum
heiminum. Gerðar eru tölvu-
reiknaðar veðurspár fyrir lönd í
öllum heimshlutum, m.a. notuðu
Everestfararnir íslensku sér þjón-
ustu bresku veðurstofunnar sem
fær gögn frá ECMWF.
Viðurkennt er að stöðin er sú
besta í heimi, línurit yfír árangur-
inn í spám hennar síðustu 17 árin
sýnir stöðugar framfarir en miðað
er við að veðurspár séu gagnlegar
þegar þær rætast í 60% tilvika eða
oftar. Er þá miðað við sjö daga
spár en áreiðanleikinn vex að sjálf-
sögðu eftir því sem spátíminn er
skemmri. Fjögurra daga spáin er
t.d. rétt í um 80% tilvika."
- Hvað viltu segja um veðurfréttir
í útvarpi og breytingar á tilhögun
þeirra?
„Veðurfregnir í útvarpi eru alltaf
að batna, ekki síst vegna áreiðan-
legri veðurspáa. Flestar útvarps-
stöðvar eru með veðurfregnir oft á
dag. ítarlegu veðurfréttirnar í Rík-
isútvarpinu eru oftast tengdar
fréttum, oftar en áður á samtengd-
um rásum og veðurfréttir eru inni
í helstu fréttatímum. Þá var spánni
skipt upp í landsspá og sjóveð-
ursspá þannig að reynt er að greina
milli helstu notendahópanna. Spáin
nær einnig til lengri tíma eða allt
að sex daga fram í tímann.
Hins vegar er ég ósáttur við þá
ákvörðun Ríkissjónvarpsins að hafa
ítarlegustu veðurfréttirnar á undan
aðalfréttatímanum og á einum
besta útsendingartíma keppinaut-
arins á Stöð 2. Kannanir sýna einn-
ig að áhorfíð hefur minnkað mikið
og meirihluti fólks er afar óánægð-
ur með tímasetningu veðurfrétt-
anna í sjónvarpinu."
Vlndrassar á norðurhveli
- En dugar ekki flestum að fá
stutta lýsingu á horfunum sem er
flutt í lok sjónvarpsfréttatímans? Á
undan honum eru ítarlegar fréttir
fyrir þá sem þurfa verulega á slíku
að halda.
„Það má kannski segja það en
ég held að á íslandi séu aðstæður
nokkuð öðruvísi en í Bandaríkjun-
um eða á meginlandi Evrópu.
Áhuginn á veðri og einfaldlega
þörf fyrir veðurupplýsingar er
miklu meiri hér en í flestum öðrum
löndum, vegna legu landsins, at-
vinnuveganna og daglegs lífs.
Hér eru meiri umhleypingar en
víðast hvar á byggðu bóli í heimin-
um, ísland er annar af tveim mestu
vindrössum á norðurhveli jarðar,
hinn er Aleúta-eyjar suðvestur af
Alaska. Ég tel að fólk hér þurfí
ítarlegri upplýsingar um veður en
annars staðar. Auðvitað má alltaf
deila um það hversu ítarlegar frétt-
irnar þurfa að vera.“
- Eruð þið treg til að leyfa aI-
menningi að nálgast upplýsingar
frá athugunarstöðvum á alnetinu?
„Inn á heimasíðu okkar á alnet-
inu koma nú stöðugt upplýsingar
frá flestum veðurathuganastöðv-
um okkar. Við ákváðum nýlega á
grundvelli ákvarðana sem teknar
voru í stjórnkerfinu að setja inn
mun víðtækari upplýsingar en við
höfðum fyrst í hyggju að gera.
Ástæðan fyrir því að við höfum
ekki gert þetta fyrr er sú að stjórn-
völd hafa krafíst þess að Veðurstof-
an aflaði sértekna fyrir upplýsingar
um veður, fyrir spár og aðra þjón-
ustu sem stofnunin veitir. Það er
mjög erfitt að láta það fara saman
að veita mikið og fullt aðgengi í
textavarpi eða alneti en ætla sér
jafnframt að afla tugmilljóna króna
í greiðslur fyrir þjónustuna.
Aðstæður eru gerbreyttar frá því
sem var fyrir nokkrum áratugum.
í fyrsta lagi er Ríkisútvarpið ekki
lengur jafnsjálfgefínn upplýs-
ingamiðill fyrir veðurþjónustu og
það var. Við erum núna með fleiri
útvarpsstöðvar, sjónvarp, texta-
varp, alnet og símsvaraþjónustu
svo það helsta sé nefnt. Það getur
verið að ýmsir aðrir miðlar og þá
einkum alnetið eða önnur tölvu-
miðlun séu orðin heppilegri til að
koma á framfæri ítarlegum, sér-
hæfðum upplýsingum um veður en
útvarpið.
Það er þrátt fyrir allt takmarkað
sem hægt er að gera í venjulegu
útvarpi, hægt að segja með orðum.
Þar er t.d. ekki hægt að ætlast til
að skýrt sé frá veðri á hundrað
stöðum á íslandi á klukkustundar-
fresti. Það yrði þá að vera útvarps-
rás sem gerði ekkert annað.
í öðru lagi hefur athugunarkerf-
ið tekið algerum stakkaskiptum.
Nú er ekki eingöngu stuðst við
athuganir sem gerðar eru á þriggja
stunda fresti. Auk hefðbundinna,
mannaðra stöðva erum við nú með
yfír 50 sjálfvirkar stöðvar sem
senda upplýsingar á klukkutíma
fresti. Við fáum því mun tíðari
upplýsingar um ýmsa þætti en fyrr.
I þriðja lagi eru spár núna þann-
ig að þar er fyrst og fremst tekið
mið af tölvureiknuðum grunnspám
þar sem notuð eru reiknilíkön.
Þessar grunnspár eru gerðar tvisv-
ar á sólarhring. Eðlilegast er að
koma niðurstöðunni áleiðis til not-
enda eins fljótt og þær liggja fyrir.
Spárnar tvær eru ekki endilega
í tengslum við einhvern fastan veð-
urathuganatíma, niðurstaðan ligg-
ur fyrir á tímabilinu þrjú til fimm
á daginn eða nóttunni. Þær eru
grundvöllur allrar veðurspár hjá
okkur. Inn í tölvulíkanið eru settar
alls konar athuganir sem ekki eru
endilega gerðar samtímis. Þá á ég
við gervihnattamyndir og önnur
gögn frá bandarískum og evrópsk-
um gervihnöttum, athuganir víðs
vegar á höfunum sem geta verið
frá baujum eða skipum, fengnar
með margs konar tækni.“
Aðgangur
og tekjuöflun
Tilhögun á rekstri veðurstofa er
víðast hvar sú að þær eru ríkisrekn-
ar, að sögn Magnúsar. Bandaríska
veðurstofan gefur aðeins út viðvar-
anir og almennar spár sem eru öll-