Morgunblaðið - 13.07.1997, Blaðsíða 48

48 SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MYNDBÖND/KVIKMYNDIR/ÚTVARP-SJÓNVARP
„Pilsin taka völdin“ vakti mesta athygli
á kvikmyndahátíðinni í Búrkína Faso
Afrískar kvikmyndir eru að ryðja sér
til rúms á Vesturlöndum og víðar. Mikill
kraftur er í kvikmyndagerð og það má ekki
hvað síst þakka merkustu kvikmyndahátíð
álfunnar sem nýlega var haldin í einu
fátækasta Afríkulandinu, Búrkína Faso,
skrifar Jóhanna Kristjónsdóttir.
FIMMTÁNDA alþjóðlega kvik-
myndahátíðin sem efnt er til í
Búrkína Fasó í Vestur-Afríku var
haldin fyrir skömmu. Þessi kvik-
myndahátíð er sú merkasta í
þeirri álfu og hefur unnið sér
fastan sess og það svo að þangað
leita ekki aðeins afrískir leikstjór-
ar og kvikmyndagerðarmenn
heldur eru nokkrar Evrópuþjóðir
farnar að sækjast eftir að eiga
myndir á hátiðinni. Hátíðin nú
laðaði til sín fimm þúsund gesti
frá alls 79 löndum og hefur tekið
hressilegan kipp allra síðustu ár.
Fáir höfðu trú á því að unnt væri
að kynna Búrkína Fasó - eitt
snauðasta land í Afríku og þó víð-
ar væri leitað - sem miðstöð al-
þjóðlegrar kvikmyndahátíðar. En
greinilegt er að skipuleggjendur
hátíðarinnar vita hvað þeir syngja
eins og gestafjöldinn ber glögg-
lega með sér.
Hátíðin er kölluð Fespaco og
það hefur sýnt sig að myndir sem
kynntar eru þar eiga nú orðið
g^reiða leið á alþjóðlegar kvik-
myndahátíðir og óhætt að segja
að hún hafi orðið lyftistöng kvik-
myndagerð í svörtu Afríku.
Mikill metnaður einkennir
afríska kvikmyndagerð
Afrískir kvikmyndagerðar-
menn eru mjög metnaðarfullir og
telja að með því geti þeir ekki
aðeins vakið áhuga umheimsins á
Afríku heldur og spornað við
endalausum vestrænum kvik-
myndum og gervihnattasjónvarpi.
Skal getið hér nokkurra. Myndin
Buud Yam sem er i senn land-
kynningarmynd um Búrkína Fasó
og meistaralega unnin lýsing á
sögu og þjóðlífi þar í landi hefur
þegar verið keypt til sýninga í
Bandaríkjunum, Austurríki og
Frakklandi. Önnur mynd á
Fespaco „Barn allra“, sem er
fyrsta myndin sem svört Afríku-
kona, Tsitsi Dangaremba frá
Zimbabwe, stjórnar hefur þegar
verið pöntuð á allmargar hátíðir,
m.a. í Frakklandi og vann til
tvennra verðlauna í Ougadougou
í Búrkína Faso.
Það efni sem ungum vestur-
afrískum kvikmyndagerðum virð-
ist hvað hugleiknast um þessar
mundir er að gera myndir um
þeirra eigin samtíma í stað þess
að leita til fortíðar. Mannlífið er
í fyrirrúmi og svo stjórnmál í
Afríku. Einnig er áleitið myndefni
hjá nokkrum þessara listamanna
að segja frá afrískum innflytjend-
um til Evrópu og hvemig þeim
CHRIS Kabwato, framleið-
andi myndarinnar Barn allra,
með verðlaun sín á Fespaco.
ATRIÐI úr Taafe Fanga þar
sem karlmennirnir taka við
hlutverkum kvennanna og
bera vatnsker á höfði sér.
vegnar þar. Ein myndin sem hvað
mesta athygli vakti og er líkleg
til að fara víða að dómi fróðra
manna um kvikmyndir er Taafe
Fanga sem mætti snúa á íslensku
sem „Pilsin taka völdin" en þar
er hlutverkum kynjanna snúið
við, karlmennirnir klæðast pagne,
afríska pilsinu, og sækja vatn og
vinna önnur þau verk sem hingað
til hafa verið talin á verksviði
kvenna.
Samtök
kvikmyndagerðarmanna
í V-Afríku nýstofnuð
Meðal þeirra sem hvað mest
láta til sín taka um þessar mund-
ir eru Jean Pierre Bekolo, Jean
Morgunblaðið/Jóhanna Kristjónsdóttir
AMINATA Maiga (til hægri) vann verðlaun fyrir besta kvenhlut-
verk á hátíðinni. Áður var hún fisksölukona og hafði aldrei
leikið í kvikmynd og raunar aldrei séð kvikmynd.
Marie Teno og Bssek Ba Konhio,
allir frá Kamerún, Moussa Sene
Absa frá Senegai, Balufu Bakupa
Kanyinda frá Kongó (Zaire) að
ógleymdum Malíbúunum Adama
Drabo og Abdoulaye Ascofare.
Þá hefur einn Búrkíni getið sér
verulega gott orð sl. ár, Pierre
Yameogo. Allir þessir menn og
sjálfsagt fleiri gætu orðið at-
kvæðamiklir á alþjóðavettvangi á
næstu árum. Peningaskortur hef-
ur vitanlega staðið kvikmynda-
gerð í Afríku fyrir þrifum eins
og víðar. En á hátíðinni í Búrkína
Faso var mjög til umræðu hvern-
ig afrískir leikstjórar gætu fundið
sér fjármagn m.a í Bandaríkjun-
um, Japan og Evrópu og stofnað
hefur verið fyrir forgöngu Suley-
mane Cisse frá Malí samtök kvik-
myndagerðarmanna frá flestum
löndum Vestur-Afríku, CADO, til
að efla samstöðu manna. I flestum
þeirra er franska enn opinbert
tungumál og kennt í skólum þó
franska sé ekki alls staðar töluð
nema í stærri borgum. í þeim
löndum í Afríku þar sem enska
er töluð kemur annað vandamál
til sögunnar. Nefna má að Níger-
íumenn framleiða ókjör af kvik-
myndum en þeir hafa ekki komist
á alþjóðlegan markað. í Ghana
er ástandið hins vegar öðruvísi
en ekki skárra; eftir að 70% af
allri sjónvarps- og kvikmynda-
gerð var seld fyrirtæki í Malaysiu
á sl. ári hefur ríkt, alger stöðnun
í kvik- myndagerð þar.
Suður-Afríka
gangi í leikinn
Á Fespaco var mikið rætt um
nauðsyn þess að koma afrískum
kvikmyndum á framfæri vítt og
breitt um veröldina. Gaston Ka-
bore, einn af frumkvöðlum henn-
ar, sagði að slíkt mundi auðga
kvikmyndaheiminn og enda þætti
mörgum meira en nóg um það
flóð bandarískra mynda sem virt-
ust allt ætla að gleypa. „Það þarf
að vinna að því að útvega okkur
rými til að kynna afrískar mynd-
ir,“ sagði hann.
Vitanlega eru ýmsir listamenn
og fleiri áhugamenn um þessa list-
grein einmitt að vinna að því. Svo
virðist sem Frakkar sýni myndum
frá Vestur Afríku - þar sem
menn tala frönsku - til dæmis
langtum meiri áhuga en Bretar
og Bandaríkjamenn nígerískum
og ghanískum myndum.
Þá hafa þær raddir orðið æ
háværari að fá Suður-Afríku fyrir
alvöru með í leikinn. Menn gera
sér grein fyrir því að Suður-Afr-
íka á fyrir margar og augljósar
sakir greiðari aðgang að Evrópu
og Bandaríkjunum en flest önnur
Afríkulönd og því sé samvinna
við Suður-Afríkumenn, m.a. í
markaðssetningu og fjárfestingu,
það sem sé aðkallandi að koma á.
Merkis-
mynd
Ástríða Jóhönnu af Örk
La Passion de Jeanne
d’Arc - 1928
ÞESSI mynd er eftir danska
leikstjórann Carl Theodor
Dreyer. Hann er besti leik-
stjóri sem þeir frændur hafa
átt, og hafði áhrif á þróun
kvikmyndalistarinnar á al-
þjóða vísu.
Ástríða Jóhönnu af Örk er
ein af stóru klassísku myndum
þögla tímabilsins, og oft talin
með 10 bestu myndum sem
gerðar hafa verið.
Myndin snertir áhorfendur
djúpt með fallegum einfald-
leika sínum. Hún fjallar um
réttarhöldin yfir meynni frá
Orléans sem dæmd var til
dauða. Þetta er harmsaga
ungrar konu sem berst fyrir
lífí sínu og sálu í vondum
heimi. Kynmóðir Dreyers lést
er hún reyndi sjálf að eyða
fóstri sínu, og því kemur unga
þjáða konan oft fyrir í mynd-
um hans.
Dreyer vann við myndina í
18 mánuði. í alvöru áttu 29
yfirheyrslur sér stað, en hann
breytir þeim í eina langa yfir-
heyrslu. Staður og stund eru
samkvæmt heimildum; 30. maí
1431, seinasti dagurinn í
stuttu lífi Jóhönnu.
Dramatísk og sálfræðileg
spenna skiptir myndinni í tvær
senur. Fyrst þegar Jóhanna
brotnar niður andlega og játar
sekt sína til að bjarga lífi sínu.
Seinni áttar hún sig á því að
hún kemst ekki undan lífláti,
og dregur þá játningu sína til
baka til að bjarga sálu sinni.
Þar með hefur það fengist
í gegn sem Dreyer þótti mikil-
verðast; sigur sálarinnar yfir
lífinu. í myndum sínum reyndi
hann aldrei að sýna að lífið
væri dans á rósum. í þeim er
mikil þjáning, illkvittni, dauði
og pyntingar. Þær enda þó oft
á bjartsýnan hátt, með full-
vissunni um sigur andans yfír
efninu. Með dauðanum fæst
endanleg björgun, því hið illa
nær ekki svo langt.
Myndin er öll tekin í nær-
myndum, og þótti sá stíll held-
ur átakanlegur en Dreyer
sagði það ekki mögulegt að
kvikmynda réttarhöld þögul
öðruvísi. Hann sýnir munna,
augu, hendur. Eins og í öllum
myndum Dreyers varð stíllinn
til í þeim tilgangi að þjóna
sögunni. í Ástríðu Jóhönnu af
Örk notaði Dreyer eintómar
nærmyndir „til þess að áhorf-
endur myndu sjálfir finna fyrir
þeim þjáningum sem Jóhanna
þurfti að ganga í gegnum."
Sem ein af merkustu mynd-
um í heimi, hefur Ástríðan
verið grandskoðuð af fræðing-
um. Upphaflega eintakið af
myndinni brann í Berlín 1928,
og síðan hafa eintök af eintök-
um verið gerð. 1984 fannst
þó ágætis eintak af myndinni.
Það var á geðveikrahæli.
í DAQ LÝKUR VÍKINQAHÁTÍÐINNI MEÐ FJÖLBREYTTRI DAQSKRÁ OQ QLÆSILEQRI LOKAATHÖFN
Víkingahátíð í Hafnarfirði
13. júlí kl. 13.00
Ikl. 15.00
kl. 17.30
kl. 19.00
kl. 16.00
kl. 16.30
kl. 20.30
VÍÐISTAÐATÚN, víkingamarkaður, hestasýningar, handverksfólk, bardagamenn o.fl.
Keltnesk messa.
„Egill '97", val á skeggprúðasta manni hátíðarinnar.
Lokaathöfn hefst og m.a. verður „Víkingahöfðingi" brenndur í skipi sínu.
HVALEYRARHOLT, minnisvarði um Hrafna-Flóka afhjúpaður.
QOLFSKÁLI KEILIS, norsk myndlistarsýning um Hrafna-Flóka.
HAFNARBORQ, norskt menningarkvöld vegna Víkingasiglingar '97.
Landnám
INTERNATIONAL
VIKING FESTIVAL