Morgunblaðið - 21.10.1997, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1997 31
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁRANGURSER
ÞÖRFí KYOTO
SENNILEGT er að á ráðstefnu aðildarríkja Rammasamnings
Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar, sem haldin
verður í japönsku borginni Kyoto í desember, verði samþykktar
bindandi takmarkanir á útstreymi svokallaðra gróðurhúsaloftteg-
unda í iðnríkjunum. Enn er óvíst hver niðurstaðan verður í Ky-
oto en líklegt má telja að samstaða geti náðst um að stefna að
því á fyrsta áratug nýrrar aldar að minnka útblástur koltvísýr-
ings og annarra gróðurhúsalofttegunda þannig að hann verði
sá sami og árið 1990 eða heldur minni.
Útblástur gróðurhúsalofttegunda hefur vaxið í réttu hlutfalli
við hagvöxt í ríkjum heims. Aukin umsvif í efnahagslífi hafa
nær alltaf í för með sér meiri útblástur verksmiðja, orkuvera,
bíla, flugvéla og skipa. Erfiðlega hefur gengið að finna hag-
kvæma orkugjafa í stað jarðefnaeldsneytis, sem enn er brennt
í miklum mæli og á stærstan þátt í útstreymi gróðurhúsaloftteg-
undanna. Það er því augljóst að þær takmarkanir, sem iðnríkin
kunna að undirgangast í Kyoto, munu hafa í för með sér umtals-
verðan efnahagslegan kostnað.
En um leið fer ekki á milli mála að það er afar brýnt að ríki
heims nái samstöðu um bindandi útblástursmörk og grípi til
árangursríkra aðgerða til að draga úr losun gróðurhúsaloftteg-
unda. Vísindamenn spá því að haldi fram sem horfir geti loftslag
á jörðinni hlýnað verulega vegna áhrifa þessara lofttegunda á
lofthjúpinn. Slíkt gæti orðið til þess að sjávarstaða hækkaði,
láglend svæði sykkju í sæ og veður versnuðu. Talað er um mestu
loftslagsbreytingu síðan á ísöld. Það, sem að íslendingum snýr
í þessu efni, er ekki sízt hugsanleg áhrif á hafstrauma, þar með
talinn Golfstrauminn, sem á stóran þátt í að ísland er byggilegt.
Ríki heims standa nú að mörgu leyti í svipuðum sporum og
íslendingar gerðu fyrir nokkrum árum, þegar niðurstöður vísinda-
manna bentu til þess að þorskstofninn myndi hrynja, yrði ekki
gripið til róttækra og sársaukafullra aðgerða. Þær spár vísinda-
manna voru umdeildar, rétt eins og spár þeirra, sem segja að
áframhaldandi vöxtur gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu
muni hafa skelfilegar afleiðingar. En við höfum ekki efni á því
nú, frekar en þegar hruni þorskstofnsins var spáð, að taka ekki
mark á vísindunum. Það á jafnt við um ástand þorskstofnsins
við ísland og ástand lofthjúpsins um jörðina að ef menn draga
aðgerðir á langinn þangað til það liggur fyrir hvort vísindamenn-
irnir hafa rétt fyrir sér getur orðið of seint að grípa til að-
gerða, sem snúa þróuninni við.
Það getur orðið erfitt fyrir ísland, rétt eins og önnur iðnríki,
að standa við skuldbindingar sínar samkvæmt þeirri bókun, sem
að öllum líkindum verður undirrituð í Kyoto, eins og fram kom
í fréttaskýringu í sunnudagsblaði Morgunblaðsins. Samkvæmt
spá Hollustuverndar um útblástur gróðurhúsalofttegunda hér á
landi næstu áratugi mun hann verða langt yfir þeim mörkum,
sem líklegt er að samið verði um í Kyoto, verði ekkert að gert.
íslendingar geta þurft að færa fórnir eins og aðrar iðnvæddar
þjóðir til að standa við þær skuldbindingar, sem verða samþykkt-
ar í Kyoto. Við getum ekki áfram ráðizt í uppbyggingu nýrrar
atvinnustarfsemi eða aukið neyzlu okkar án tillits til loftmengun-
ar. Við verðum að gera okkar ýtrasta til að spara eldsneyti og
nota endurnýjanlega orkugjafa í enn meira mæli. Við þurfum
að stuðla að því að fiskveiðiauðlindin sé nýtt með sem hagkvæm-
ustum hætti og með sem minnstri sókn, enda er útblástur frá
fiskiskipum nærri þriðjungur alls útblásturs gróðurhúsaloftteg-
unda hér á landi. Jafnframt kemur vel til greina að leggja á
mengunarskatta, sem stuðla að því að draga úr mengun, og
kæmu að einhveiju leyti í stað núverandi tekju- og eignaskatta.
Þótt aðgerðir af þessu tagi kunni að verða dýrar hafa Islend-
ingar enn síður efni á að standa utan þeirrar samþykktar, sem
að öllum líkindum verður gerð í Kyoto. Slíkt hefði slæm áhrif á
ímynd þjóðar, sem hefur gjarnan viljað vera í fararbroddi I
umhverfismálum og byggir lífsafkomu sína að verulegu leyti á
þeirri ímynd. Við getum barizt fyrir því á ráðstefnunni að tekið
verði tillit til sérstöðu okkar, til dæmis hvað það varðar að ís-
land getur boðið „hreina“ orku fyrir stóriðjuver og þannig stuðl-
að að því að draga úr heildarútblæstri gróðurhúsalofttegunda í
iðnríkjunum, þótt hún aukist hér á landi. En við getum ekki
hlaupizt undan þeirri ábyrgð, sem jarðarbúar allir bera á fram-
tíð hnattarins.
Það á auðvitað við um öll ríki og þjóðir. Kröfur um að þróunar-
ríkin taki á sig hluta byrðanna, eins og t.d. Bandaríkin vilja,
eru skiljanlegar. Hagvöxtur er nú einna hraðastur í heiminum
í ýmsum Qölmennum þróunarríkjum á borð við Kína, Indland
og Indónesíu. Þess vegna er sennilegt að stór hluti þeirrar aukn-
ingar, sem verður á útblæstri gróðurhúsalofttegunda á næstu
árum, eigi sér stað einmitt þar. Enginn vill setja þróunarríkjun-
um svo þröngar skorður í þessu efni að það hefti möguleika
þeirra til hagvaxtar og aukinnar velsældar. En það er hægt að
reyna að stuðla að því að þau geri ekki sömu mistök og iðnrík-
in hafa gert. Til þess að þróunarlöndin fallist á slíkt verða þau
hins vegar að sannfærast um að iðnríkin vilji taka myndarlega
til hendinni í eigin ranni. Meðal annars þess vegna er svo mikil-
vægt að áþreifanlegur árangur náist á ráðstefnunni í Kyoto.
FYRIRSPURNIR UM ISLAND
Farþegar á leið yfir hafið styðja vetrarflugið
New York
Kalifornía
Flórída
Massachusetts
New Jersey
Pennsylvanía
lllinois
Texas
Michigan
Virginía
16,1%
10,0%
Hlutfall (%) fyrirspurna
þeirra tíu ríkja sem
mest spurðu
Gjaldeyristekjur af
. 0 ferðaþjónustu
árin 1993-1996
Færri og stærri fyrirtæki eru
ferðaþjónustunni lífsnauðsyn
Þótt tekjur af erlendum
ferðamönnum hafi auk-
ist um 31% á fjórum
árum er óvíst að Adam
verði mikið lengur í
Paradís, skrifar Helga
Kristín Einarsdóttir.
Fyrirtæki í ferðaþjón-
ustu standa ekki bara
frammi fyrir vísbending-
um um minni hluteild á
mörkuðum, lélegri af-
komu o g skorti á fjár-
magni til vöruþróunar og
markaðsstarfs, heldur
samþjöppun milliliða í
ferðaþjónustu erlendis.
FÆRRI og stærri fyrirtæki
eru lífsnauðsynleg fyrir
vöxt og viðgang ferðaþjón-
ustunnar. Nær öll fyrirtæki
atvinnugreinarinnar eru lítil nema
Flugleiðir og fæst með nokkuð eigið
fé til uppbyggingar. Magnús Oddsson
ferðamálastjóri telur óhjákvæmilegt
að framtíðin beri annað í skauti sér
en færri og stærri einingar í takti
við þróun í öðrum atvinnugreinum.
Telur hann reyndar að hagkvæmni
stærðarinnar sé lífsnauðsynleg til
þess að ná áframhaldandi árangri á
næstu áratugum.
Fyrirtæki í ferðaþjónustu hafa ít-
rekað bent á þörfina fyrir aukið fjár-
magn svo atvinnugreinin fái vaxið
og segir Magnús Oddsson að stærri
og opnari fyrirtæki hijóti að vera leið-
in til þess. „Flugleiðir og nú nýverið
Samvinnuferðir/Landsýn eru einu
ferðaþjónustufyrirtækin sem virk eru
á opnum hlutabréfamark- ------------
aði hérlendis. Þeir sem vilja
íjárfesta í ferðaþjónustu
hafa aðallega þrjá. mögu-
leika; að fjárfesta í fyrr-
greindum hlutafélögum,
kaupa starfandi fyrirtæki
eða hefja eigin atvinnu-
rekstur. Margir velja síð-
asta kostinn og því fjölgar fyrirtækj-
um í ferðaþjónustu ört. Á síðasta ári
voru til dæmis gefin út 27 ný leyfi
til reksturs ferðaskrifstofa, sem flest-
ar eru ennþá lítil fyrirtæki."
Þess má geta að í handbók Ferða-
málaráðs eru um 700 aðilar skráðir
í rekstri tengdum ferðaþjónustunni;
afþreyingu, gistingu og flutningum.
Ferðaþjónustan er næst stærsta
atvinnugrein íslendinga hvað gjald-
eyrisöflun varðar og gerði Þorleifur
Þór Jónsson viðskiptafræðingur lága
arðsemi greinarinnar að umtalsefni á
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
EKKI eru allir ferðalangar jafn kampakátir yfir íslandsdvöl. Milli 60-70% eru hissa á verðlagi matar, drykkjar, gistingar og bílaleigubíla.
Sneið ís-
lensku ferða-
þjónustunnar
af ferðamark-
aði á heims-
vísu er 0,05%
nýlokinni ferðamálaráðstefnu á
Blönduósi. Dæmi voru tekin af rekstri
hópbifreiða en afkoma í þeirri grein
hefur farið versnandi ár frá ári. End-
urnýjun bíla er hverfandi, svo sem
kunnugt er, nýir bílar fátíðir og meg-
inhluti þeirra sem koma í annarra
stað 5-10 ára gamlir bílar frá Evrópu.
„Fjöldi smærri rekstraraðila er í
þeirri stöðu nú að verða að halda
áfram að reka sinn bíl án vonar um
endumýjun og þegar að því kemur
að bíllinn gefur upp öndina
er ekkert annað að gera en
að fara með hann í Endur-
vinnsluna og hirða skila-
gjaldið, einu eftirstöðvarn-
ar eftir 10-15 ára starf,“
segir hann.
Þorleifur nefnir líka hag-
könnun Sambands veitinga-
og gistihúsaeigenda og víkur að stöðu
stærri hótela á höfuðborgarsvæðinu.
„Rekstrarafkoma fyrir afskriftir, leigu
og fjármagnskostnað er upp á rúm
30%. Á landsbyggðinni er þetta hlut-
fall hinsvegar tæp 9%, sem ekki stend-
ur undir nema litlum hluta fasts kostn-
aðar. Tap á starfseminni árið 1995
var því um 8,5%,“ segir hann.
Þorleifur segir að því miður liggi
slíkar upplýsingar ekki fyrir um at-
vinnugreinina í heild sinni. „Sam-
kvæmt þeim upplýsingum sem ég hef
hefur ástandið á landsbyggðinni síst
batnað og staðan á höfuðborg-
arsvæðinu færst til hins verra með
enn meiri aukningu gistirýmis. Á
landsbyggðinni er verið að éta upp
eigið fé eigendanna í stórum stíl, auk
þess sem sveitarfélögin hafa í fjöl-
mörgum tilfellum sett umtalsverða
fjármuni í það að styrkja reksturinn."
Stærstir og minnstir
Sneið íslensku ferðaþjónustunnar
af ferðamarkaði á heimsvísu er
0,05%, og hefur tæplega þrefaldast
að vöxtum á rúmum áratug, að sögn
Jóns Karls Ólafssonar svæðisstjóra
Flugleiða í Þýskalandi. „Áður en ég
flutti til Þýskalands vann ég hjá einu
stærsta einkafyrirtæki á íslandi. Hér
ytra vinn ég hjá einu minnsta flugfé-
lagi í heimi,“ segir Jón Karl.
Athugasemdin er sett fram í
gamni, en ekki alvörulaust, og lýsir
reyndar í hnotskum tvíbentu viðhorfi
ferðaþjónustunnar, þar sem önnur
fyrirtæki verða treysta á samstarf
við Flugleiðir til þess að eiga mögu-
leika á alþjóðamarkaði, en keppa við
þá heima fyrir og óttast afleiðingar
aukinna umsvifa. Forsvarsmenn
Flugleiða telja síðan nauðsynlegt að
færa út kvíarnar svo reksturinn megi
halda velli og reiða sig á ferðaþjón-
ustuna í því sambandi.
Einar Sigurðsson aðstoðarmaður
forstjóra Flugleiða leggur áherslu á
það sameiginlega markmið fyrirtæk-
isins og annarra í ferðaþjónustu, að
jafna viðskiptin yfír árið. Flugleiðir
flytja hér um bil ijórum sinnum fleiri
farþega í drýgstu viku sumarsins en
lökustu vetrarvikunni og árstíða-
sveifla í fjölda ferðamanna til íslands
er enn meiri að hans sögn. „Þess
vegna er mikil áhersla lögð á að selja
ferðir til íslands utan háannatímans.
Sem dæmi má nefna að í áætlunum
Flugleiða á Bandaríkjamarkaði fyrir
næsta ár er gert ráð fyrir því að um
63% sölu félagsins á ferðum til ís-
lands verði utan háannar.“
Einar segir að þótt fyrirtækið skil-
greini sig sem alhliða ferðaþjónustu-
fyrirtæki sé flugreksturinn lang-
veigamesta einingin í rekstrinum.
Fyrirtækið telji mikilvægt að stækka
til þess að ná hagkvæmni stærðar í
flugstarfseminni og því hafi leiða-
kerfi í millilandaflugi verið byggt upp
og markaðsstarfsemi á alþjóðlega
vísu aukin jafnt og þétt undanfarin
ár. „Þessi uppbygging er mikilvæg
fyrir ferðaþjónustuna og stóraukið
flug vetur, vor og haust auðveldar
markaðsstarf ferðaþjónustunnar á
þessum árstímum."
Hann segir það í sjálfu sér ekki
markmið Flugleiða að auka eigin
þátttöku í öðrum greinum ferða-
þjónustunnar sem nemur tilteknu
hlutfalli, hins vegar skipti íslensk
ferðaþjónusta flugreksturinn miklu
máli, hún laði ferðamenn til lands-
ins og styrki þar með uppbyggingu
leiðakerfisins. Fyrirtækið hafi því
lagt í ákveðnar fjárfestingar til þess
að tryggja viðunandi uppbyggingu
og þróun lykilþátta ferðaþjón-
ustunnar.
Þá segir hann að Flugleiðir hafi
keypt Ferðaskrifstofu íslands með það
í huga fyrst og fremst að tryggja við-
unandi uppbyggingu og þróun í hótel-
rekstri úti um land. „Unnið hefur
verið að styrkingu Eddu-hótelkeðju
Ferðaskrifstofu íslands ------------
með stefnumótun og Ijár-
festingu þar sem þurfi. Til
dæmis er búið að fjárfesta
í og gera endurbætur á
hóteli á Höfn í Hornafírði
og bygging nýs hótels á
Egilsstöðum er langt kom-
in,“ segir Einar.
Þess má geta að samkvæmt nýrri
heilsárskönnun Ferðamálaráðs vill
85,1% gesta koma aftur að sumar-
lagi, 15,8% myndu vilja koma um
haust og 15,7% um vetur. Spurt var
á hvaða árstíma viðkomandi hefði
áhuga á að koma aftur.
3,5 milljónir gesta á 50 árum
Á síðustu 50 árum hafa 3,5 millj-
ónir erlendra gesta heimsótt ísland,
þar af um 1.600 þúsund síðustu tíu
árin segir Magnús Oddsson. Á liðnu
ári komu 200.835 ferðalangar til
landsins, 5,8% fleiri en árið 1995.
Þjóðveijar voru .fjölmennastir sem
fyrr, eða 34.430, Bandaríkjamenn
30.697 og Bretar 22.618. Fjöldi Ijóð-
veija sem kom hingað til lands í fyrra
dróst hins vegar saman um 6,5%
milli ára, miðað við árið 1995, og
frekari samdráttur hefur orðið á
þessu ári.
Fyrstu átta mánuði ársins jókst
fjöldi ferðamanna til landsins um
2,4% að sögn Magnúsar en aukning-
in yfír sumarið var engin. „Þjóðverj-
um fækkaði um 8% yfir sumarmán-
uðina, Frökkum um 16% og Bretum
um 6%. Það sem jafnar þetta út er
að Norðurlandabúum fjölgaði um 9%,
Bandaríkjamönnum um 6% og Itölum
um 9%,“ segir Magnús.
Dieter Wendler Jóhannsson for-
stöðumaður skrifstofu Ferðamála-
ráðs í Frankfurt segir að 1.000 fyrir-
spurnir hafí borist um íslandsferðir
á Netinu í september, meira en
nokkru sinni fyrr, á sama tíma og
þýskum heimsóknum til íslands fer
stöðugt fækkandi. Hann hefur eftir
framkvæmdastjóra þýska ferðaskrif-
stofusambandsins að ferðalöngun
Þjóðveija sé enn mjög mikil, þrátt
fyrir ótryggt efnahags- og stjórn-
málaástand. Þeir fari hins vegar
styttri vegalengdir, á ódýrari staði
og þangað þar sem þeir fá mest fyr-
ir þýska markið.
Dieter segir ferðamenn sem hann
hitti á liðnu sumri einkum hafa kvart-
að undan verðlagi, enda leiðir heiis-
árskönnun Ferðamálaráðs í ljós að
rúmlega 70% ferðalanga kemur
kostnaður við drykki og bílaleigubíla
á óvart. Könnunin var gerð á 3.000
manna úrtaki frá 1. júní til 31. ág-
úst við brottför úr landi og er frek-
ari niðurstaðna með túlkunum að
vænta, að sögn Oddnýjar Þ. Óladótt-
ur verkefnisstjóra.
Fullvinnsla og vöruþróun
Dýrtíðin er ekki það eina sem
hamlar árangri því fulltrúar Ferða-
málaráðs og Flugleiða erlendis kvarta
undan skorti á upplýsingum um af-
þreyingu fyrir ferðalanginn og tilvilj-
anakenndum skilaboðum út á mark-
aðinn um það sem við teljum okkur
vera að selja. Jón Karl Ólafsson telur
vöruþróun í ferðaþjónustunni of
hæga og ómarkvissa, upplýsingar
sem blasi við ferðamönnum séu sund-
urleitar og að við þurfum að stað-
setja okkur betur á markaðinum fyr-
ir ferðamenn í Evrópu.
Einar Gústavsson, forstöðumað-
ur Ferðamálaráðs í New York, seg-
ir að þótt boðið sé upp á marga
ferðamöguleika fyrir þá sem sækja
ísland heim sé breytinga þörf. „Mik-
ið af þeirri vöru er orðin gömul og
greinilegra þreytumerkja vart.
Samkeppni og markaður kalla á
stöðuga endurnýjun og þróun vör-
unnar og ísland er að dragast aftur
úr á því sviði.“
Einar segir að markaðssetning ís-
landsferða frá Bandaríkjunum hafi
verið byggð upp á skipulegan hátt
og spjótum þeint að vel menntuðu
efnafólki. „Ég vil hvetja íslenska
ferðasala til þess að kynna sér þessa
þróun betur og leita eftir nýjungum
sem falla að markaðinum. Þeir dagar
eru líklega taldir að við getum sett
upp nokkra túra og selt þá óbreytta
á alla markaðina í kringum okkur.
Þróunin er mjög misjöfn og eftir-
spurn breytist misjafnlega hratt
þannig að hver markaður hefur sínar
þarfír og einkenni. Við þurfum að
laga okkur að þessum sérþörfum í
stað þess að reyna að selja
öllum sömu vöruna,“ segir
hann.
Hann nefnir kostnað við
markaðssetningu, harða
samkeppni, skort á góðum
hótelum og verslunum
meðal helstu veikleika ís-
lenska markaðarins.
Um 700 aðilar
eru á lista yfir
ýmsan rekst-
ur tengdan
ferðaþjón-
ustunni
Dieter Jóhannsson nefr.ir ennfrem-
ur að upplýsingar um afþreyingu
þegar til Islands er komið skorti á
skrifstofum ytra. „Sumar greinar
ferðaþjónustunnar fá ekki nægilega
mikla kynningu í bæklingum ferða-
heildsala, svo sem silungs- og sjó-
stangaveiði, hestamennska og alvöru
gönguferðir upp í óbyggðir. Sorglegt
var að sjá í sumar bíla fara með 3-5
manns í stórkostlegar ferðir með
góðri leiðsögn í Laka eða Lónsöræfi.
Hvar eru
pening-
arnir?
TEKJUR af ferðaþjónustu í fyrra
voru tæplega 21 milljarður, sam-
kvæmt upplýsingum Seðlabank-
ans, sem er 31% aukning frá 1993,
og 4,2% meira en árið áður. Magn-
ús Oddsson ferðamálastjóri vekur
athygli á því að aukningin í fyrra
er öll til komin vegna fargjalda-
tekna því á sama tíma er um að
ræða 2% samdrátt í eyðslu ferða-
manna i landinu.
Gjaldeyristekjunum er skipt í
tvo meginflokka, fargjaldatekjur
og áætlaðan ferðakostnað, og
aukast fargjaldatekjur úr 7.911
milljónum árið 1995 í 9.033 millj-
ónir 1996. Á sama tíma dregst
ferðakostnaður saman úr 12.004
milljónum í 11.722 milljónir.
Magnús segir erfitt að skýra
samdráttinn til fulls þvi nokkurt
samræmi sé á milli fjölgunar gisti-
nátta og komu erlendra gesta, eða
6-7% í báðum tilfellum milli ára.
„ Að vísu eru gildandi lög um
gjaldeyristekjur atvinnugrein-
anna með þeim hætti að ekki er
sjálfgefið að þær tekjur skili sér
allar inn í bankakerfið. Og þá
þarf ekki að vera óeðlilegt þegar
litið er til eðlis ferðaþjónustunn-
ar, að sú spurning vakni hvort
svört atvinnustarfsemi sé í ein-
hverjum mæli til staðar.
Ég hef auðvitað engar sannanir
í höndunum en það væri óraunsæi
að gera ráð fyrir því að þetta
vandamál sé ekki til staðar á ís-
landi þegar það verður sífellt
stærra í nágrannalöndunum, sér-
staklega í skattaumhverfi eins og
við búum við.“
Magnús segir ennfremur að
misræmi milli gjaldeyristekna af
sölu fargjalda og eyðslu hafi hald-
ið áfram að aukast fyrstu sex
mánuði þessa árs. „Gjaldeyris-
aukningin er 800 milljónir á því
tímabili, þar af sexhundruð millj-
ónir í tekjur af fargjöldum, en 200
eru ferðakostnaður. Þarna er
eyðslan i landinu ekki heldur í
samræmi við aukningu á fjölda
gesta, líkt og sést á síðasta ári,“
segir hann.
Ég notaði öll tækifæri sem ég
hafði til þess að spyija ferðamenn
hvers vegna þeir færu ekki í þessar
ferðir. Flestir báru því við að þeir
hefðu ekki vitað um þær og væru
því ekki undirbúnir. Ég trúði þeim
því landkynningarskrifstofan í
Þýskalandi fær sjaldan upplýsingar
um möguleika sem landsvæðin hafa
upp á að bjóða,“ segir hann.
Ferðaþjónustunni stendur ógn af
fleiru því Einar Gústavsson bendir á
aukna samþjöppun fyrirtækja á
markaðinum vestra. „í Bandaríkjun-
um eru 40.000 ferðaskrifstofur og
5.000 í Kanada. Miklar breytingar
eru að eiga sér stað, risastórar keðj-
ur að myndast á markaðinum, sumar
í einkaeign og aðrar í formi markaðs-
bandalaga. Fyrir litlar ferðaskrifstof-
ur er ekki um annað að ræða en að
hrökkva eða stökkva til þátttöku,
annars er voðinn vís.
Öll stærri flugfélög á markaðinum
tryggja sér aðstöðu, annað hvort í
samningsformi eða með beinni eign-
araðild í samsteypunum. Af tuttugu
stærstu ferðaskrifstofum sem selja
Evrópuferðir eru að minnsta kosti sjö
nú í eigu flugfélaga. Ef svo heldur
fram sem horfir getur markaðsdreif-
ing íslandsferða orðið erfiðari í fram-
tíðinni," segir hann.
Einar Sigurðsson tekur í sama
streng. „Flugleiðir hafa reynt að
bregðast við þessari þróun í Þýska-
landi, Hollandi og Sviss með því að
byggja upp heildsöluna ísland Tours,
og sett upp fyrirtæki í Noregi og
Danmörku í sama tilgangi. í Bret-
landi og Bandaríkjunum höfum við
notað skrifstofur okkar. Air Tours í
*
Bretlandi er til dæmis með undir sín-
um verndarvæng tvö stór flugfélög,
keðjur ferðaskrifstofa og hótela,
skemmtiferðaskip og fleira," segir
hann.
írar eyða 150 milljörðuin
En hvað er til ráða eigi rödd ís~
lands ekki að verða að mjóróma tísti
á alþjóðlegum vettvangi fyrir ferða-
langa? Þegar kemur að bolmagni til
markaðssetningar virðast önnur
ferðaþjónustulönd ríða mun feitari
hestum en íslendingar frá viðureign-
um sínum við stjórnvöld, sjóði og fjár-
festa.
Á fjárlögum fyrir árið 1998 eru
68 milljónir ætlaðar til verkefna
Ferðamálaráðs í heild og 30 milljónir
eymamerktar í þágu umhverfismála
og smærri verkefna í markaðssetn-
ingu. Markaðshópur í tengslum við
stefnumótun í ferðamálum hefur lagt
til að 300 milljónir þurfi árlega til
markaðssetningar í ferðaþjónustunni
ög hugsunin sú að helmingurinn komi
frá fyrirtækjum í atvinnugreininni
sjálfri og afgangurinn frá ríkinu.
Upphæðin þykir hins vegar ganga
skammt og vera svo lítilfjörleg, að
dómi sumra forsvarsmanna ferða-
þjónustunnar, að vera betur varið í
þágu málefnis þar sem hún kemur
raunverulega að gagni.
Magnús Oddsson segir stóraukna
þörf á fjármagni til markaðssetning-
ar í ljósi aukinnar samkeppni og að
vísbendingar séu um að við séum að
missa hlutdeild á mikilvægum mörk-
uðum.
Helgi Pétursson fulltrúi Reykjavík-
urborgar í Ferðamálaráði nefnir sem
dæmi að þing frænda vorra og for-
feðra, íra, hafi gert áætlun um að
markaðssetja írland sem ferða-
mannaland og afráðið að veija til
þess 150 milljörðum króna á tíu ára
tímabili, frá 1989 til 1999.
Helmingur þess fjár kemur frá
írska ríkinu, að hans sögn, og af-
gangurinn frá fjárfestum og úr djúp-
um vösum Evrópusambandsins. Ætla
þeir lika í kjölfarið að búa til 129.000
ný störf.
Dieter Jóhannsson segir að nor-
rænu landkynningarskrifstofurnar
áætli að eyða fímm milljónum marka,
eða 200 milljónum íslenskra króna,
í þriggja ára landkynningarherferð
1998-2000. Hann segir ennfremur
að landkynningarskrifstofa Svíþjóðar
hafí sótt sér aukið auglýsingafé, eða
360 milljónir króna, til kynningar í
Þýskalandi, og Noregur 420 millj-
ónir. Á sama tíma hafí landkynnning-
arskrifstofa íslands 24 milljónir til
kynningar á öllu meginlandinu.
„Norðurlöndin eru ekki þau einu sem
við keppum við og ætti öllum að vera
ljóst að við gætum gleymst og horfíð
af þýska markaðinum ef við tökum
ekki þátt í baráttunni um þýsk-s
ferðamanninn," segir hann.
En hvaðan eiga peningarnir að
koma þegar talið er að yfír 90% fyrir-
tækja í ferðaþjónustu hafí ekki fjár-
hagslegt bolmagn til vöruþróunar-,
kynningar- og markaðsstarfs? Einar
Sigurðsson segir að Flugleiðir haldi
úti öflugu sölu- og markaðsstarfí í
tengslum við leiðanetið sem kostar
1,3 milljarða á ári. „Við erum með
stóra og öfluga markaðsvél á íslensk-
an mælikvarða, samstarf þessa sölu-
nets við ferðaheildsölur erlendis er
nokkuð öflugt fyrir ferðaþjónustuna
í heild. Þessa þekkingu væri hægt
að nýta mikið betur.“
Magnús Oddsson segir að ferða-
þjónustan muni ávallt þurfa á svO-
kölluðum einheijafyrirtækjum að
halda þar sem tónninn er settur með
hugmyndaflugi og áræði. „Með
auknu frelsi eru stöðugt fleiri mögu-
leikar að opnast fyrir samstarfí á
erlendum mörkuðum. íslensk ferða-
þjónustufyrirtæki eiga því möguleika
á að hasla sér völl á mörkuðum með
hundruðum milljóna íbúa; fyrirtæki
sem hafa nægilega fjárhagslega getu
til þess að standa að vöruþróun og
markaðssetningu á þann hátt sem
samkeppni í alþjóðaviðskiptum næstu
áratuga krefst. Við munum ekki ná
til erlendra fjárfesta fyrr en við o(m-
um fyrirtækin enn frekar og gerum
þau aðgengilegri. Það hefur sýnt sig
í öðrum atvinnurekstri að fólk er til-
búið að leggja áhættufjármagn í fyr-
irtæki þegar það fær tækifæri til
þess, til dæmis á hlutabréfamark-
aði,“ segir ferðamálastjóri loks.