Morgunblaðið - 30.05.1998, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 30. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Náttúru-
verndarhroka
- Nei, takk
ÁRNI Bragason rit-
ar í Morgunblaðið 8.
maí sl. og er grein hans
svar við áður birtri
grein Sigurjóns Bene-
diktssonar tannlæknis
á Húsavík. Þar sakar
hann Sigurjón um
rangfærslur og útúr-
snúninga, og því kom
það mér á óvart að í
þeim þremur setning-
um sem Árni víkur að
golfi, gerir hann sig
einmitt sekan um um
það sem hann ásakar
Sigurjón um, rang-
færslur og útúrsnún-
inga.
Eg læt Sigurjóni eftir að svara
fyrir sig að öðru _ leyti en því sem
lýtur að golfinu. Áðurnefndar setn-
ingar Árna hljóða svo: „Golfáhuga-
menn hafa ekki verið reknir úr Ás-
byrgi. Þeim var tjáð að 20 ha golf-
völlur sem lokar mynni Ásbyrgis
væri ekki ásættanlegur til framtíð-
ar. Golfvöllurinn heftir umferð
gangandi og ríðandi fólks og tak-
markar þannig möguleika þjóð-
garðsins til að taka sómasamlega á
móti gestum sínum.“ Hvergi minnt-
ist Sigurjón á að golfmenn hefðu
verið reknir úr Ásbyrgi, heldur
nefnir hann það að þeim hafi verið
bannað „að nýta sér tún í nágrenni
Ásbyrgis" og á þar að sjálfsögðu við
Ás í Kelduhverfí. Mér vitanlega hef-
ur ekki verið óskað eftir því að loka
mynni Ásbyrgis með 20 ha golfvelli.
Þá er mér ekki kunnugt um reið-
leiðir eða fyrirhugaðar reiðleiðir á
þessum stað, og aldrei hefur staðið
til að hefta gönguleiðir vegna golf-
vallar. Þar sem Árni virðist ekki
þekkja vel sögu þessa golfvallar-
máls ætla ég að rekja hana hér í ör-
stuttu máli. Það var árið 1991 eða 2
að ákveðið var að leggja af allan bú-
skap í Ási í Kelduhverfi. Þá komst
sú hugmynd á flot að þar væri
snjallt að nýta hluta túna undir golf-
völl, enda landið frábært til þess
arna. Myndarlegur
birkiskógur er um-
hverfis og inn á milli
túna, landslag mátu-
lega mishæðótt og síð-
ast en ekki síst stað-
setningin, rétt austan
við mynni Ásbyrgis,
þar sem tugþúsundir
gesta koma sumar
hvert. Voru heima-
menn farnir að finna
fyrir mjög vaxandi
kröfum um afþreyingu
fyrir ferðamenn og þá
ekki síst golfvöll. Því
fékk þessi hugmynd
óðara mikinn hljóm-
grunn meðal héraðs-
búa, sem leiddi til stofnunar Golf-
klúbbsins Gljúíra vorið 1993. Raun-
ar hafði undirritaður ári fyrr ritað
Náttúruverndarráði bréf um hug-
myndina, en það þótti ekki svara-
vert! Var nú á ný leitað til eiganda
jarðarinnar, Náttúruverndarráðs,
með málið.
Þrátt fyrir öflugan stuðning
heimafólks, sveitarstjórna Keldu-
hverfis og Öxarfjarðar, þingmanna
og ráðherra, þá mætti okkur hjá
Náttúruverndarráði ekkert nema
hroki, fordómar og jafnvel bein
ósannindi! Þetta er ótrúlegt en satt,
og bar þar langhæst Sigrúnu
Helgadóttur, sem á þó að kallast al-
varlegur vísindamaður. Sigrún
sagði t.d. aðeins vera einn golfvöll í
þjóðgarði í heiminum og hann væri í
Ástralíu! Ekki þarf þó að leita langt,
í þjóðgörðum í Kanada eru golfvell-
ir, t.d. í Prince Edward Island
National Park og í Terra Nova
National Park á Nýfundnalandi!
Náttúra hefur óvíða varðveist betur
en einmitt á golfvöllum, enda þar
lagt kapp á náttúruvemd og frið-
sælt og fagurt umhvei’fi. Mikið var
gert úr hættu af völdum golfs, talið
að það myndi valda ónæði, vitnað í
strangar reglur um þjóðgarða, og
sagt að með golfvelli yrði land af-
hent fámennum sérhagsmunahópi
Þröstur
Friðfinnsson
TÚNIN í Ási sem golfmenn vildu nýta en fengu ekki. Myndin er tekin eftir að landið var orðið innan þjóð-
garðs, þar sem beit hrossa var bönnuð með reglugerð, og tveim árum eftir að félagar Gljúfra buðu fyrst fram
aðstoð við hreinsun svæðisins.
og þar með lokað öðrum, en þjóð-
garðar skulu jú öllum opnir. í ljósi
þessa er fróðlegt að fara yfir fram-
vindu mála.
Ekki hefur enn fengist að slá
golfbolta 1 Ási, en fyrir velvilja
Skógræktar ríkisinshefur golf verið
leikið á túnum í Ásbyrgi síðan í
ágúst 1993. Þessi bráðabirgðavöllur
hefur þegar sannað gildi sitt og
jafnframt afsannað ýmsar fullyrð-
Þar sem Arni Bragason
virðist ekki þekkja vel
sögu þessa golfvallar-
máls ætlar Þröstur
Friðfínnsson að rekja
hana hér.
ingar Sigrúnar og félaga, því hann
er fast við tjaldsvæði Náttúru-
vemdarráðs, en starfsemin hefur
mér vitanlega engan truflað, né
skapað hættu. Sigrún taldi raunar
tjaldbúum stafa bráð hætta af velli
sem væri í Ási í kílómetra fjarlægð!
Eg vildi snemma kynna mér þær
reglur sem giltu um þjóðgarðinn,
enda hefur ekki staðið annað til en
að virða þær í hvívetna. Eg varð því
heldur undrandi að komast að því
að Ás var langt utan þjóðgarðs.
Náttúruvemdarráðsfólk varð raun-
ar að viðurkenna það, en benti á
reglugerð sem var þá í smíðum.
Hún tók síðan gildi haustið 1994 að
mig minnir, og er Ás síðan í útjaðri
þjóðgarðsins, en í Ásbyrgi er golf
leikið utan þjóðgarðs. Hvergi í
reglugerðinni er þess getið að
óheimilt sé að leika golf í þjóðgarð-
inum. Þar er þess hins vegar getið
að beit hrossa sé bönnuð. Þó lét
Náttúruvemdarráð sig hafa það að
leyfa útigang hrossa nákvæmlega á
því svæði sem mjög kröftuglega
hafði verið hafnað fyrir golf. Þar
völsuðu þau um tún og skóg, eftir að
landið var orðið þjóðgarður!
Þetta svæði hefur á liðnum áram
verið lýti á þjóðgarðinum, ýmist
staðið í sinu eða verið leigt bændum
til nytja og þar með komið í mót-
sögn við áður boðaða friðun tún-
anna. Fáir fara þar um, og þykir
víst betra að enginn njóti, en að þar
sé leikin svo vinsæl íþrótt sem golf
er, en nú er Golfsamband Islands
orðið næst fjölmennasta sérsam-
band ÍSÍ. Að lokum þetta; í Ási í
Kelduhverfi er mjög auðvelt að gera
golfvöll sem ætti ekki sinn líka á ís-
landi, þar sem gestir nytu náttúr-
unnar, útsýnis inn yfir Ásbyrgi og
út yfir Öxarfjörð og Kelduhverfí,
skjólsins af skóginum, ilmsins, frið-
sældar og fuglasöngs. Eftirfarandi
forsendur era sjálfgefnar og hafa
verið frá upphafi: Aðeins yrðu notuð
gamalgróin tún, en náttúru ekki
spillt. Skipulagðar gönguleiðir yrðu
greiðar um svæðið fyrir alla gesti
þjóðgarðsins. Ekki yrði þrengt að
annarri starfsemi eða búsetu í Ási,
enda nefnt svæði nokkurn veginn að
öllu leyti í hvarfi frá húsum þar.
Hægt er að hafa aðkomu, þjón-
ustu og jafnvel hluta vallarins í
mynni Ásbyrgis nærri versluninni
sem þar er. Með þessu móti fullyrði
ég að allt svæðið fengi mjög aukið
gildi og golfstarfsemin þyrfti ekki
að trafla eða vera fyrir nokkram
manni, og sátt gæti náðst milli
Náttúravemdar ríkisins og íbúa
svæðisins. Það sæmdi ríkisstofnun-
inni betur að vinna með heimafólki
að náttúravernd en að halda áfram
þeim hroka sem einkennt hefur
Náttúravemdarráð og hvet ég Árna
Bragason og Náttúruvernd ríkisins
til allra góðra verka Islandi og Is-
lendingum öllum til heilla.
Höfundu r er lítíbiísst/o'rí Lands-
bankans á Sauðárkróki, og var upp-
bafsmaður að golfi í Ásbyrgi og for-
maður Golfklúbbsins Gljúfra 1993-
1996.
Svæðisskipulag
TRAUSTI Valsson
skipulagsfræðingur er
maður fylginn sér og
duglegur að koma sjón-
armiðum sínum á fram-
færi. Undir öllum
venjulegum kringum-
stæðum ber að virða
slíkan dugnað. Trausti
hefur vakið máls á ýms-
um athyglisverðum
málefnum og af og til
tekist að koma af stað
umræðum. Það var-
hugaverða við aðferðir
hans til að vekja athygli
er, að það er eins og
honum sé svo mikið í
mun að eftir honum sé
tekið og Alþingi og ríkisstjórn fari
að ráðum hans, að minna máli skipti
hversu réttar fullyrðingar hans eru.
Hann tínir til þau atriði sem honum
finnst henta hverju sinni til að rök-
styðja skoðanir sínar og notar þau
vægast sagt frjálslega til fylla upp í
eyður í kenningum sínum.
I grein sinni í Morgunblaðinu 17.
maí kynnti Trausti skoðanir sínar á
svæðisskipulagi sem hann telur vera
í grundvallaratriðum gallað skipu-
lagsstig. Þrátt fyrir ærna ástæðu
var Trausta ekki svarað, svo hann
bætti um betur og skrifaði aðra
grein sem birtist í Morgunblaðinu
24. maí eftir að hafa rætt við skipu:
lagsstjóra ríkisins í síma 20. maí. I
greinni segist Trausti hafa rætt við
skipulagsstjóra „og er hann að
mestu sammála um
grandvallargalla svæð-
isskipulagsstigsins og
kallaði það bastarð".
Trausti varpar síðan
fram þeirri spurningu
hvað þetta þýði fyrir þá
hugmynd Álþingis að
svæðisskipulag sé
töfralausn til að
tryggja heildarhugsun í
skipulagi miðhálendis-
ins og kemst að þeirri
niðurstöðu að finna
verði aðra lausn sem
felist í því í aðalatriðum
að sveitarstjórnir komi
ekki nálægt skipulagi
miðhálendisins.
Frá því að ég tók við embætti
skipulagsstjóra árið 1985 hef ég í
mínu starfi eindregið hvatt sveitar-
stjórnir til að ráðast í gerð svæðis-
skipulags með það að markmiði að
marka sameiginlega stefnu í land-
notkun á stóram svæðum ekki síst í
strjálbýli. Sveitarstjómir um allt
land hafa séð sér hag í því að nota
svæðisskipulag sem stjórntæki og
komið þannig á markvissari upp-
byggingu sumarbústaðasvæða og
stefnu í vatnsvernd, náttúravernd
og sameiginlegri þjónustu ýmiss
konar. Nýlega hefur t.d. verið hafist
handa við svæðisskipulags fyrir höf-
uðborgarsvæðið. Þá tel ég að þátt-
taka sveitarfélaga í svæðisskipu-
lagsgerð og sú umræða sem vaknað
hefur í því sambandi hafi haft mjög
jákvæð áhrif á sameiningu sveitarfé-
laga. Eg lít svo á að svæðisskipu-
lagsstigið hafi og eigi eftir að hafa
mikla þýðingu í umhverfis- og
byggðamálum á Islandi. Eg lít ekki
á svæðisskipulagsstigið sem
bastarð, hvorki á hálendi eða lág-
lendi. Það sem ég sagði við Trausta
var að þegar sveitarfélögunum hefði
fækkað í um 40 væri það mín skoðun
að huga bæri að því að leggja niður
svæðisskipulagsstigið og leggja
áherslu á landsskipulagsstigið
þannig að samræmi væri komið á
/
Eg lít ekki á svæðis-
skipulag sem bastarð,
segir Stefán Thors.
Hvorki á hálendi né
láglendi.
við stjórnsýslustigin tvö í landinu.
Aðalskipulagsáætlanir nýju stóra
sveitarfélaganna væru þá ekki
ósvipaðar svæðisskipulagsáætlunum
eins og þær era í dag. Öllu landinu
væri skipt í 40 sveitarfélög sem
hvert fyrir sig hefði sitt aðalskipulag
en til að gæta þjóðarhagsmuna,
samræmingar og öryggis væri til
landsskipulag, sem eðli málsins
samkvæmt næði til alls landsins og
þar sem mörkuð væri meginstefna.
Trausti spurði mig þá hvort hann
mætti hafa þetta eftir mér í grein
Stefán
Thors
sinni og endurtók ég þá nákvæm-
lega þetta og sagði hann mega gera
það.
Varðandi ábyrgð á tillögu að upp-
skiptingu miðhálendisins í sveitarfé-
lög sem Trausti gerir líka að um-
ræðuefni í grein sinni þá er það rétt
sem þar kemur fram að embætti
skipulagsstjóra hafði ákveðið frum-
kvæði að þeirri vinnu í framhaldi af
ósk Náttúruvemdarráðs árið 1988
sem benti á að erfiðleikum væri
bundið að fjalla um byggingar fjalla-
skála og mörk friðlýstra svæða á há-
lendinu á meðan óvissa væri um
hvaða sveitarstjórn ætti að fjalla um
málið, en engum öðram aðila er
heimilt að veita byggingarleyfí. Árið
1989 stóð félagsmálaráðuneytið fyrir
könnun meðal allra sveitarstjórna á
stöðu afréttarmála en samkvæmt
sveitarstjórnarlögum frá 1986 skal
afréttur sem ekki hefur verið skipað
innan staðarmarka sveitarfélags, en
íbúar eiga upprekstrarrétt í, teljast
til þess sveitarfélags. Embætti
skipulagsstjóra vann síðan ásamt
Landmælingum íslands úr upplýs-
ingum félagsmálaráðuneytisins og
sendi ráðuneytinu skýrslu um málið
árið 1991 ásamt tillögu að skiptingu
landsins í sveitarfélög. Trausti hefur
það eftir Júlíusi Sólnes, fyrrverandi
umhverfisráðherra, að hann hefði
rekið augun í þetta kort í fyrstu
heimsókn sinni til skipulagsstjóra og
hefði hann á stundinni bannað vinnu
við kortið. Ekki er mér kunnugt um
hvort eða hverjum Júlíus Sólnes
bannaði vinnu við kortið, enda var
það komið á borð félagsmálaráð-
herra, sem fór með skipulags- og
byggingarmál til 1. janúar 1991 þeg-
ar umhverfisráðuneytið var stofnað
og skipulags- og byggingarmál flutt-
ust til þess. Félagsmálaráðuneytið
fer eins og kunnugt er áfram með
málefni sveitarfélaga.
Varðandi meinta ólöglega gjörn-
inga umhverfisráðheiTa í staðfest-
ingu aðalskipulagsáætlana þá ráð-
legg ég Trausta Valssyni að kynna
sér þau mál svolítið betur áður en
hann veður meiri reyk. í auglýsingu
um staðfestingu á aðalskipulagi
Svínavatnshrepps 1992-2012 sem
birtist í Stjórnartíðindum 25. októ-
ber 1993 og er undirrituð af Össuri
Skarphéðinssyni segir m.a.: „Einnig
nær staðfestingin ekki til marka
sveitarfélags í óbyggðum." Ekki veit
ég hvaðan Trausti hefur upplýsingar
um mörk aðalskipulags Gnúpverja-
hrepps sem staðfest var árið 1995.
Samkvæmt þeim uppdrætti sem
varðveittur er á Skipulagsstofnun
eru mörkin nokkuð ofan við Búr-
fellsvirkjanir en ekki á vatnaskilum
á miðhálendinu.
Ekki er mér ljóst hvað Trausti
eigi við með allri þeirri skipulags-
vinnu sem umhverfisráðherra hefur
„sett af stað“. Samkvæmt skipulags-
lögum sem voru í gildi til síðustu
áramóta voru öll sveitarfélög skipu-
lagsskyld. Ekki er mér kunnugt um
að umhverfisráðherra hafi sett af
stað aðra skipulagsvinnu en á mið-
hálendinu og var það gert með
breytingu á skipulagslögum árið
1993.
Náttúruauðlindir landsins og
skipulagsmál á miðhálendinu eru
stórmál sem krefjast vandaðra
vinnubragða.
Höfundur er skipulagsstjóri
ríkisins.