Morgunblaðið - 21.08.1998, Qupperneq 20

20 FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 1998
MORGUNB LAÐIÐ
ERLENT
Quebec-fylki í Kanada
Aðskiln-
aður
ólöglegur
Ottawa. Reuters.
HÆSTIRÉTTUR í Kanada úrskurð-
aði í gær einróma að Quebec-fylki, þar
sem franska er móðurmál flestra íbúa,
hefði ekki lagalegan rétt til að lýsa
einhliða yfir aðskilnaði frá Kanada.
Rétturinn komst ennfremur að þeh-ri
niðurstöðu að kanadísk yfirvöld yi’ðu
að ganga til viðræðna við Quebec ef
aðskilnaður yrði samþykktur í al-
mennri atkvæðagreiðslu í fylkinu.
Alríkisstjómin lagði þrjár spurn-
ingar fyrir réttinn. I fyrsta lagi hvort
kanadísk lög heimiluðu Quebec að
segja sig einhliða úr sambandi við
Kanada; í öðru lagi hvort alþjóðleg
lög leyfðu slíkt; og í þriðja lagi, hvort
bæri yfirvöldum að fara að landslög-
um eða alþjóðalögum ef ósamræmi
væri á milli?
I úrskurði réttarins segir að
hvorki kanadíska stjórnarskráin né
alþjóðleg lög veiti Quebec rétt til ein-
hliða aðskilnaðar, en ef „afgerandi
meirihluti" íbúa fylkisins samþykkti
sjálfstæðisyfirlýsingu gætu hin fylk-
in og alríkisstjórnin ekki neitað fylk-
isstjóm Quebec um samningavið-
ræður um aðskilnað.
--------------
Heilsu Suu
Kyi hrakar
Rangún. Reuters.
HÓPUR stjórnarandstæðinga,
sem sneri úr pólitískri útlegð til
Búrma fyrr í vikunni, hvetur Aung
San Suu Kyi, leiðtoga Lýðræðis-
hreyfingarinnar (NLD), til þess að
sýna sveigjanleika í samskiptum
við herforingjastjórnina í Búrma.
Suu Kyi þraukar enn á 10. degi
mótmælasetu í bifreið sinni. For-
mælendur NLD greindu frá því í
gær að þeir hefðu áhyggjur af
bágri heilsu leiðtogans og kváðu
hana mundu hætta setunni ef heils-
an versnaði.
Fresturinn, sem NLD gaf stjóm-
völdum til þess að kalla saman þing
samkvæmt niðurstöðum kosninga
árið 1990, rennur út í dag. Stjórn-
völd boðuðu til blaðamannafundar í
gær með nokkrum stjórnarand-
stæðingum sem snem úr útlegð í
Japan fyiT í vikunni. Þeirra á meðal
var Win Naing sem sagðist hafa
snúið heim vegna breyttrar og
betri stefnu herforingjastjómar-
innar. Aðrir stjómarandstæðingar
hafa gagnrýnt heimkomu félaga
sinna sem lélegt bragð.
Reuters
Fórnar-
lömbunum
fjölgar
MINNINGARATHÖFN var
haldin í gær um þá sem létu
lífíð í sprengingunni í Na-
irobi fyrir tveimur vikum en
fórnarlömbum sprengingar-
innar hefur fjölgað úr 247 í
253 og tveir þeirra sem slös-
uðust eru enn í lífshættu. Þá
hafa að minnsta kosti fimm-
tíu manns misst sjdnina. Tíu
manns fórust í sprengingu
er varð á sama tíma í Dar es
Salaam í Tansaníu. Tveir
menn eru í haldi lögreglu
vegna tilræðisins þar.
Tvennum sögum fer af því
hversu mikilvæg sönnunar-
gögnin hafí verið, sem fund-
ust við rannsókn kenýsku og
bandarísku lögreglunnar á
lióteli í Nairobi í fyrradag.
Talið er að sprengjan kunni
að hafa verið sett saman á
hótelinu. Embættismenn
vilja hins vegar ekkert segja
annað en að Jórdaníumaður
að nafni Mohammed Saddiq
Odeh sé í haldi en að hann
neiti aðild að tilræðinu.
Reuters
Mótmæla
olíuleit
ÁTTA félagar í umhverfís-
verndarsamtökunum Green-
peace réðust í gær til uppgöngu
á olíuborpall um 120 km vestur
af Kristiansund í Noregi. Með
þessu vildi fólkið mótmæla leit
Norðmanna að nýjum olíu- og
gaslindum neðansjávar.
Leiðtogafund-
ur vegna átak-
anna í Kongó
Jdhannesarborg, Brazzaville, Kinshasa, París. Reuters.
NELSON Mandela, for-
seti Suður-Afríku, hvatti í
gær uppreisnarmenn og
stjórnarherinn í Lýðveld-
inu Kongó til þess að
leggja niður vopn. Mand-
ela hyggst kalla saman
fund leiðtoga í Suður- og
Mið-Afríku til þess að
ræða friðsamlega lausn
deilunnar. Robert Muga-
be, forseti Zimbabwe, gagnrýndi
hins vegar Mandela og friðarum-
leitanir hans harðlega á blaða-
mannafundi í gær og lagði til að
ríki í suðurhluta Afríku beittu her-
valdi til þess að binda enda á bar-
dagana í Lýðveldinu Kongó.
Utanríkisráðherra Frakklands,
Hubert Vedrine, vill að efnt verði
til alþjóðlegrar friðarráðstefnu um
ástandið í Mið-Afríku. „Uppreisnin
í Lýðveldinu Kongó varðar öll
löndin í Mið-Afríku og skilyrði
þeirra til friðsamlegra samskipta,"
sagði utanríkisráðherrann.
Ostaðfestar fréttir
herma að skæruliðar hafi
náð bænum Mbanza Ng-
unu, sem er í 120 km fjar-
lægð frá höfuðborginni
Kinshasa, á sitt vald og
ráði þar með veginum til
Kinshasa, en stjórnvöld
segja það af og frá. Sögu-
sagnir eru einnig á kreiki
um að Laurent Kabila forseti
hyggist kljúfa lýðveldið og lýsa yf-
ir sjálfstæði heimahéraðs síns,
Shaba, sem er miðstöð námaiðnað-
ar í landinu.
Rúmlega hundrað sjóliðar úr
breska hernum eru komnir til Ma-
ya-Maya flugvallarins í Brazzaville.
Þeim er ætlað að aðstoða breska
ríkisborgara við að komast frá
Kinshasa, en höfuðborgimar liggja
hvor sínum megin við Kongó-fljót.
250 franskir hermenn eru fyrir á
flugvellinum í Brazzaville.
Ósætti fyrir stofn-
un Norðurheim-
skautsráðsins
London. Reuters.
ÓSÆTTI er á milli nokkurra að-
ildarþjóða Norðm'heimskautsráðs-
ins en stofnsáttmála þess á að und-
irrita á fundi í Iqualuit 17.-18.
september nk. Enn liggja ekki fyr-
ir drög að sáttmálanum, þrátt fyrir
að aðeins sé tæpur mánuður til
stefnu. Ástæðan er sögð vera deila
tveggja stærstu stofnþjóðanna,
Bandaríkjanna og Kanada, um
hvort ráðinu beri að setja sér
skamm- eða langtímamarkmið til
að leysa vanda frumbyggjaþjóða,
svo sem inúíta og sama.
Undfrbúningsfundi fyrir stofn-
un ráðsins lauk í London í gær án
þess að samkomulag næðist um
þetta atriði. Embættismenn á
fundinum sögðu Kanadamenn
vilja setja ráðinu langtímamark-
mið en Bandaríkjamenn vildu að
ráðið einbeitti sér frekar að
skammtímalausnum. „Banda-
ríkjamenn vilja ekki undirrita
neitt sem kynni að hafa áhrif á
fullveldi þeirra og þeir hafa
áhyggjur af kostnaði við setningu
langtímamarkmiða, þar sem lík-
legt hlýtur að teljast að þeir yrðu
að greiða stóran hluta hans,“
sagði ónefndur embættismaður í
samtali við Reuters.
Auk Bandaríkjanna eiga Sví-
þjóð, Finnland, Noregur, ísland,
Rússland og Danmörk aðild að
ráðinu. Á meðal þess sem ráðinu
er ætlað að fjalla um, eru vanda-
mál íbúa á norðurslóðum, svo sem
mengun, ekki síst í sjó, og alvar-
leg félagsleg vandamál á borð við
áfengissýki. Þá á að reyna að ýta
undir viðskipti og samvinnu á
ýmsum sviðum á milli aðildar-
þjóðanna.
Rannsókn á fjáröflun fyrir bandarísku forsetakosningarnar
Minnisblað stang-
ast á við orð Gores
New York. Reuters.
BANDARÍSKA dómsmálaráðuneyt-
ið hefur komist yfir minnisblað úr
Hvíta húsinu, sem virðist stangast á
við lýsingu Als Gores varaforseta á
því hvernig staðið var að fjáröflun
fyrir síðustu forsetakosningar, að þvi
er segir í bandaríska stórblaðinu
The New York Times. Á blaðinu er
lýst umræðum hóps manna er stýrðu
kosningabaráttu demókrata um
hvernig beina megi háum framlögum
í kosningasjóð flokksins beint til
kosningabaráttu Bills Clintons
Bandaríkjaforseta og Gores.
Rannsókn á fjáröflun fyrir for-
setakosningarnar 1996 hefur staðið í
nokkurn tíma og hafa pólitískfr and-
stæðingar forsetans fullyrt að
hvorki hann né varaforsetinn hafi
farið að lögum. Hefur gagnrýnin
einkum beinst að Gore en meðal
þess sem fullyrt er, er að Gore hafi
hringt úr síma Hvíta hússins til að
biðja fjársterka stuðningsmenn
flokksins um fjárframlög til endur-
kjörs síns og forsetans. Hann segist
hins vegar hafa talið að framlögin
hafi átt að renna til demókrata-
flokksins.
Reno í vanda
Heimildarmenn blaðsins vildu
ekki sýna minnisblaðið, sem þeir
segja að ónafngreindur, háttsettur
aðstoðarmaður vai-aforetans hafi
skrifað. Þá vildu þeir ekki gera ná-
kvæmlega grein fyrir vitneskju Gor-
es um hvert framlögin áttu að renna.
Sögðu þeir blaðamönnum New York
Times að minnisblaðið væri ekki full-
nægjandi sönnun þess að Gore hafi
vitað um þessar tilfærslur á fjár-
munum milli kosningasjóða, þótt það
benti til þess.
Málið er afar snúið fyi'ir dóms-
málaráðheirann Janet Reno, sem
lýsti því yfir á síðasta ári að hefðu
Gore og Clinton beðið beint um
framlög til endurkjörsbaráttu sinn-
ar, úr símum embættanna, væri það
brot á alríkislögum. Ráðuneyti henn-
ar rannsakaði málið og í desember
sl. lýsti hún því yfir að Gore lægi
ekki lengur undir grun um misferli,
þar sem ekki hefðu fundist sönnun-
argögn til að styðja það.
Heimildarmenn NYT innan dóms-
málaráðuneytisins segja mjög skipt-
ar skoðanir um mikilvægi minnis-
blaðsins. Rannsókn á hringingum
Gores hefur verið tekin upp að nýju
og hefur Reno verið hvött til þess að
skipa óháðan saksóknara í málinu.
Hún hefur hins vegai' ekki enn tekið
ákvörðun um það.