Morgunblaðið - 30.10.1998, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Bleik og bústin bóla
GUÐMUNDUR Ólafsson, rithöf-
undur og leikari, hlaut nýlega Is-
iensku barnabókaverðlaunin fyrir
bók sína, Heljarstökk afturábak.
Sagan segir frá Jóni Guðmunds-
syni, sem er að hefja
nám við Menntaskól-
ann í Reykjavík og
verður gagntekinn af
ást sem honum reyn-
ist óhemjuerfitt að
koma á framfæri.
Þegar Guðmundur
tók við verðlaununum
í Þjóðarbókhlöðunni á
dögunum lét hann þau
orð falla að það væri
gaman að fá verðlaun
en hins vegar væri
það ekki alltaf jafn-
mikið gamanmál að
vera barna- og ung-
lingabókahöfundur á
íslandi. „Það sem ég
átti við er það að ég
hef á tilfinningunni að barna- og
unglingabókahöfundar séu
kannski ekki alveg gjaldgengir í
hópi rithöfunda. Eg benti til dæm-
is á að það væri mjög sjaldan sem
bama- og unglingabókahöfundar
væm fengnir í umræðuþætti um
bókmenntir, sem hlýtur að segja
manni að það er ekki litið á okkar
verk sem bókmenntir með stómm
staf,“ segir Guðmundur.
Þrátt fyrir þetta kveðst hann
hafa óskaplega gaman af að skrifa
fyrir börn og unglinga, en Heljar-
stökk afturábak er fimmta bók
hans. Árið 1986 varð hann raunar
lyrstur til að hljóta Islensku
barnabókaverðlaunin fyrir bók
sína Emil og Skunda.
„Ég á börn á aldrinum
frá 13 til 22 ára,
þannig að maður hef-
ur fylgst með því og
líka upplifað það sjálf-
ur að þetta era
skemmtilegir tímar.
Það er svo mikið að
gerast, sérstaklega á
unglingsáranum,“ seg-
ir hann.
En hver er hann
svo, þessi Jón Guð-
mundsson, aðalper-
sóna bókarinnar? „Ég
sé hann fyrir mér sem
ósköp venjulegan
strák, sem gerir mjög
mikið úr öllum
vanköntum í eigin útliti, án þess
að það sé eitthvað alvarlegt í
sjálfu sér. Eins og flestir ungling-
ar getur hann og kann miklu
meira en hann kannski álítur
sjálfur, og það er náttúralega
hluti af unglingsáranum að menn
fari að treysta því að þeir geti
eitthvað. Hann er bara svona
meðalunglingur og þess vegna læt
ég hann heita Jón Guðmundsson.
En það er líka í honum einhver
listræn taug og hann langar til að
láta að sér kveða á því sviði.
Það hafa allir gengið í gegnum
einhveija svona krísu á unglings-
áranum, að finnast þeir vera öm-
urlegir, hallærislegir og allt það.
Þetta er á margan hátt dálítið
fyndinn tími, þó að hann geti verið
viðkomandi erfiður. Þess vegna
held ég að það sé ekkert að því að
lýsa þessu á svolítið gamansaman
hátt,“ segir Guðmundur.
Nefið, já. Hann hallaði sér nær
speglinum til að skoða betur
þennan óskapnað, sem Guðný
hafði af elskusemi kallað vörtu. Sjitt!
Hvað var ekki að gægjast fram? Auð-
vitað! Menntaskólaballið var í kvöld
og fremst á nefbroddinum var að
brjótast fram í dagsljósið, eins og
laukur á vori, bleik og bústin bóla!
BÓLA!
Hann fann hvernig örvæntingin
greip hann heljartökum og hann
kiknaði í hnjánum. Hann vissi af bit-
urri reynslu hvernig þróunin yrði.
Ófétið myndi dafna og fitna á ör-
skömmum tíma eins og púkinn á fjós-
bitanum hjá Sæmundi forðum. Og
HUN hafði sama sem boðið honum
upp! Hann yrði félegur dansherra
með fjandans bóluna trónandi þama
fremst á nefinu eins og misheppnað
stafnlíkneski á aflóga seglskipi.
Nonni stundi þunglega og horfði á
spegilmynd sína. Þvílíkur lúser!
Úr bókinni Heljarstökk afturábak.
Guðmundur
Ólafsson
GUÐJÓN Stefán Ketilsson við eitt verka sinna.
Fjölþætt dagskrá í
Listasafni Arnesinga
í LISTASAFNI Árnesinga verður
opnuð sýning á höggmyndum
Guðjóns Stefáns Ketilssonar og
Adesign-hópurinn kynnir nýjung
í sölu handverks gegnum Netið,
laugardaginn 31. október kl. 14.
Þá munu afkomendur Vatns-
enda-Rósu kveða rímur og
sýnendur og aðstandendur
þeirra spila þjóðlög.
Guðjón Stefán Ketiisson lærði
höggmyndagerð hjá steinaristan-
um Gerhard Köning. Guðjón er
skrúðgarðyrkjumaður og hleður
mikið úr torfí og gijóti. A Víði-
staðatúni í Hafnarfirði er tréverk
eftir Guðjón.
Adesign-hópurinn, Ásdís Birg-
isdóttir, Katrín Andrésdóttir og
Margrét Linda Gunnlaugsdóttir,
halda kynningu og sýningu á efri
hæð safnsins á vörum net-sölu-
hópsins Adesign. Þær hafa feng-
ið til samstarfs marga af bestu
handverksmönnum landsins, seg-
ir í fréttatilkynningu, og verða
verk þeirra kynnt á sýningunni.
Listasafn Árnesinga er opið
alla daga, nema mánudagas, kl.
14-17.
ErkiTíð hyllir Atla
Heimi og Þorkel
V etrarmenning
í Snæfellsbæ
Lesið úr
verkum
Jóhanns
Jónssonar
Á VEGUM Lista- og menning-
arnefndar Snæfellsbæjar verð-
ur dagskrá um Jóhann Jónsson
skáld frá Ólafsvík, sunnudaginn
1. nóvember kl. 15.30 í félags-
heimilinu
Klifi í Ólafs-
vík.
Dagskráin
nefnist Jó-
hann Jónsson
skáld - Ólafs-
vík og hafið
og verður
upplestur úr
æskuverkum
Jóhanns. Það eru þau Egill
Þórðarson, Sveinn Elínbergs-
son, Jenný Guðmundsdóttir og
Friðrik J. Hjartarson. Umsjón
með dagskránni hefur Egill
Þórðarson. Nemendur úr Tón-
listarskóla Ólafsvíkur, Snæfells-
bæ, flytja tónlistaratriði.
Jóhann fæddist í Staðarstað í
Staðarsveit árið 1896 en fluttist
ungur til Ólafsvíkur. Foreldrar
hans voru Steinunn Kristjáns-
dóttir ættuð frá Skógarnesi í
Miklaholtshreppi og Jón Þor-
steinsson. Jóhann fór til Þýska-
lands haustið 1921 og las bók-
menntir við háskólann í Leipzig
og Berlín fjóra vetur, en hafðist
lengi við á heilsuhælum veikur
af tæringu. Jóhann þýddi
nokkrar af skáldsögum Gunn-
ars Gunnarssonar úr dönsku á
þýzka tungu. Hann orti mikið í
skóla, og kvæði hans Söknuður,
sem birtist í tímaritinu Vöku ár-
ið 1928, gerði hann þjóðkunnan
löngu áður en ljóðum hans var
safnað til bóka.
Eftir Jóhann liggur bókin
Kvæði og ritgerðir sem Halldór
Laxness gaf út og ritaði formála
að árið 1952. M.a. ritar Halldór
Laxness grein um Jóhann í rit-
inu Af skáldum árið 1972 og í
grein Jóhanns Hjálmarssonar,
Islenzkri nútímaljóðlist árið
1971, Fyrstu nútímaljóðin, fjall-
ar hann um nafna sinn Jónsson.
TÓNLISTARHÁTÍÐIN ErkiTíð
1998 verður haldin um helgina í
Tjarnarbíói, hefst á morgun ki. 16.00
og lýkur á margmiðlunartónleikum
sunnudagskvöld. Á hátíðinni verða
m.a. frumflutt sjö ný íslensk verk
eftir helstu raftón-
skáld Islands en efn-
iskráin er byggð upp
af verkum sem bæði
eni flutt af bandi,
myndbandi og með
flytjendum.
Kjartan Ólafsson
tónskáld var frum-
kvöðull að ErkiTíð á
sínum tíma og annast
um hana enn. Hann
segir að hátíðin hafi
upphaflega verið
haldin í tilefni lýð-
veldishátíðar 1994 og
annað hvert ár upp
frá því. Árið 1994
voru fluttar á hátíð-
inni allar helstu raf-
og tölvutónsmíðar ís-
lenskra tónskálda frá
upphafi. Heiðurstón-
skáld hátíðarinnar þá
var einn af frum-
kvöðlum raftónlistar
á Islandi, Magnús
Blöndal Jóhannsson.
ErkiTíð 1996 var tál-
einkuð ungum flytj-
endum og var hátíðin
haldin í samvinnu við
Tónlistarskólann í
Reykjavík. Á þeirri hátíð fluttu ungir
hljóðfæraleikarar samtímatónlist und-
ir leiðsögn kennara og í samstarfi við
CAPUT-hópinn. CAPUT-hópurinn
sér um hljóðfæraslátt á ErkiTíð 1998.
„í ár beinist athyglin að tveimur
af okkar fremstu tónskáldum; Atla
Heimi Sveinssyni og Þorkeli Sigur-
björnssyni. Þeir eiga það sameigin-
legt að vera meðal upphafsmanna
raftónlistar á íslandi og báðir urðu
þeir sextugir á árinu,“ segir Kjartan,
en aðrir sem eiga verk á hátíðinni
eru Atli Ingólfsson, Finnbogi Pét-
ursson, Hilmar Þórðarson, Kjartan
Ólafsson, Lárus H. Grímsson, Rík-
harður H. Friðriksson og Sveinn
Lúðvík Björnsson.
Stef hátíðarinnar er tvílist að sögn
Kjartans og nefnir að á sunnudags-
kvöld verði haidin sýning á mynd-
bandsverkum. Þar eigi þeir verk
Þorkell og Atli Heimir, en einnig
Finnbogi Pétursson myndlistarmað-
ur, sem er með vídeó-verk og tónlist
eftir sjálfan sig við, og Kjartan, sem
er með samantekt sína Þrír heimar í
einum og sýnir vídeó-verk við sem
hann gerði sjálfur. Einnig verður
sýnt myndband eftir ungt listafólk
sem það gerði við verk Magnúsar
Blöndal Jóhannssonar, sem er eitt
elsta raftónlistarverk íslendinga.
„Tímaperspektíf ‘ á Atla
Heiini og Þorkel
Kjartan segir að þeir Atli Heimir
og Þorkell hafi komið inn í íslenskt
tónlistarlíf á sjöunda áratugnum af
miklum krafti og fullt af nýjungum
með sér. Dæmi um tónsmíðar þeirra
á þessum tíma verða flutt á hátíðinni
í bland við ný verk eftir þá þar sem
þeir beita rafeindatækni og hefð-
bundum hljóðfærum, „þannig að við
fáum tímaperspektíf á þá“. Eins og
fram kemur er ErkiTíð haldin nú
meðai annars til að hylla þá Atla
Heimi og Þorkel, enda séu þeir
ásamt Magnúsi Blöndal Jóhannssyni
meðal helstu braut-
ryðjenda á þessu
sviði. Einnig verða
verk yngri manna
flutt á hátíðinni; verk
eftir Atla Sigurðsson,
Lárus Grímsson og
Svein Lúðvík Björns-
son. Kjartan segir að
yngri tónskáldin séu
hálfgildings nemend-
ur þeirra Atla Heimis
og Þorkels, „áður en
við gerðum okkar
uppreisn".
Kjartan segir að
þótt raftónlist sé í
dag metin eins og
hver önnur tónhst
eigi sérstök hátíð
henni helguð vissu-
lega rétt á sér, líkt og
hátíð með barokktón-
list eða kórtónlist.
„Þessi hátíð hefur
reyndar sprengt utan
af sér alla ramma
sem ég gerði ráð fyr-
ir í upphafi og það fer
ekki á milli mála að
áhuginn á svona tón-
list er er mjög mikill
og víðtækur, enda
eru raftónar orðnir hluti af umhverfi
okkar hvar sem við erum, í hvaða
tónlist sem er.“
Kjartan hefur áður haft erlenda
gesti á ErkiTíð en segir að enginn
slíkur sé á ferð núna, mönnum hafi
þótt rétt að beina sjónum að Atla
Heimi og Þorkeli. „Þótt þeir hafi
aldrei talið sig vera neina frum-
kvöðla raftónlistar þá eru þeir það,
hvort sem þeim líkar betur eða verr,
og það er ástæða til að heiðra þá.“
Sjö ný verk verða frumflutt á há-
tíðinni, þar af fimm sem ErkiTíð
pantar. Sent verður út beint frá tón-
leikum á hátíðinni á sunnudag, en
tónleikarnir verða allir hljóðritaðir
af Ríkisútvarpinu með útsendingu
síðar og hugsanlega útgáfu í huga.
Stýrimannaskólinn
í Reykjavík
Dagskrá til
heiðurs Þor-
steini Valdi-
marssyni
STARFSFÓLK Stýrimannaskólans
í Reykjavík ætlar, með stuðningi
velunnara, að minnast Þorsteins
Valdimarssonar, skálds og kennara
við skólann, á morgun, laugardag,
kl. 14 í hátíðarsal
Sjómannaskól-
ans. Þorsteinn
var kennari við
skólann til
margra ára og
lést í ágúst 1977.
Hann hefði orðið
áttræður 31.
október hefði
honum enst ald-
ur til.
Erindi um
skáldið flytur Eysteinn Þorvaldsson
prófessor. Sigríður Ella Magnús-
dóttir og Ólafur Vignir Albertsson
flytja lög úr söngleiknum Carmen,
flutt verða lög eftir skáldið, Gunnar
Stefánsson les úr ljóðum skáldsins
og Kári Valvesson flytur erindið
Kennarinn Þorsteinn Valdimarsson.
Þorsteinn var mikill náttúruunn-
andi og birtist það glögglega í
mörgum af ljóðum hans, segir í
fréttatilkynningu. Hann var einn af
frumkvöðlum limrunnar á íslensku.
Þorsteinn þýddi einnig talsvert og
má þar nefna texta við söngleikinn
Carmen sem sýndur var í Þjóðleik-
húsinu árið 1975. Þorsteinn var
einnig tónlistarmenntaður og samdi
tónlist.
Nú fyrir jólin er væntanleg bók
um Þorstein Valdimarsson hjá Há-
skólaútgáfunni.
---------------
Hádegistónleikar
í Dómkirkjunni
ORGELTÓNLEIKAR verða í
Dómkirkjunni í hádeginu laugar-
daginn 31. október. Marteinn H.
Friðriksson dómorganisti leikur
verk eftir J.S. Bach, F. Mendels-
sohn, C. Franck, Leif Þórarinsson
og Þorkel Sigurbjörnsson.
Jóhann Jónsson
Morgunblaðið/Golli
Á ERKITÍÐ ’98 verða þeir Atli Heimir Sveinsson og Þorkell
Sigurbjörnsson heiðraðir fyrir brautryðjandastörf sín í ís-
lenskri raftónlist.
Þorsteinn
Valdimarsson