Morgunblaðið - 30.10.1998, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ný skýrsla um samkeppni á íslenskum raforkumarkaði
Samkeppni verði um nýja
eftirspum eftir raforku
Raðgjafarfyrirtækið
Resource Strategies telur
að ávinningur sé af því að
koma á samkeppni á raforkumark-
aði á Islandi. Það telur þó að við-
halda eigi getu Landsvirkjunar til
að starfa á þessum markaði, en
bendir á þá leið að samkeppni verði
um nýja eftirspurn eftir raforku.
Skýrsla Resource Strategies var
unnin að beiðni Landsvirkjunar, en
Jóhannes Geir Sigurgeirsson,
stjómarformaður Landsvirlqunar,
segir að það vilji taka þátt í þeirri
umræðu sem nú eigi sér stað um
samkeppni á raforkumark-
aði. Stjóm Landsvirkjunar
hafí hins vegar ekki mótað
endanlega stefnu í þessum
málum, en unnið sé að því.
Skýrsla Resource Strategies
feli ekki í sér skoðanir
Landsvirlq'unar á þessum
málum.
Skýrsluhöfundar gefa
Landsvirkjun góða einkunn.
Vitnað er í skýrslu dr. Páls
Harðarsonar hagfræðings,
en í henni er komist að þeirri
niðurstöðu að þjóðhagslegur
ávinningur af starfsemi
Landsvirkjunar frá
1966-1997 sé um 90 milljarð-
ar. Bent er á að án orkufreks
iðnaðar hefði raforkufram-
leiðsla þróast á allt annan
veg með minni orkuverum.
Stærðarhagkvæmni virkjana
gerði það hins vegar að
verkum að raforkuverð sé
mun lægra en ef markaður-
inn hefði byggst upp á mörg-
um smáum virkjunum.
Raforkuverð á íslandi hafí
lækkað til jafns við raforku-
verð í iðnríkjunum á undan-
fömum árum þrátt fyrir að
orkuver í iðnríkjunum hafí
notið lækkunar á jarðefna-
eldsneyti, sem eigi ekki við
um Island.
Skýrsluhöfundar segja í
skýrslunni að þeir geti ekki
fundið neitt gagnrýnisvert í
fjárfestingaröðun Lands-
virkjunar. Fjárfestingamar
hafi verið eins hagkvæmar
og gera megi ráð fyrir.
Sömuleiðis segja þeir að
rekstrarkostnaður virkjana
sé lágur og ekki sé að vænta
að samkeppni muni lækka
hann mikið frá því sem
hann er í dag. Þeir segja
um fjárhagsstöðu Lands-
virkjunar að hún sé í stómm drátt-
um sambærileg við fjárhagsstöðu
fyrsta flokks orkufyrirtækja í
Bandaríkjunum og það komi fram í
lánakjörum.
Stjórn Landsvirkjunar vlnnur nú að því að
móta stefnu varðandi hugsanlega sam-
7 —
keppni á raforkumarkaði. I nýrri skýrslu
frá alþjóðlegu ráðgjafarfyrirtæki, sem unn-
in var fyrir Landsvirkjun, er bent á leiðir
til að koma á samkeppni, en flest vestræn
ríki hafa stigið, eða eru að stíga, skref í átt
til aukinnar samkeppni í raforkumálum.

Morgunblaðið/Þorkell
JÓHANNES Geir Sigurgeirsson, stjórnarformaður Landsvirkjunar, og Halldór
Jónatansson forstjóri kynntu skýrsluna í gær.
Flest lönd stefna
að samkeppni
í skýrslunni er farið
yfir reynslu þjóða sem
innleitt hafa samkeppni í
raforkuvinnslu. Bæði í
Bandaríkjunum og
Ástralíu hafí samkeppnin
leitt til umtalsverðrar lækkunar á
raforkuverði. Þó verði að hafa í
huga að verð á jarðefnaeldsneyti
hafí lækkað verulega á undanföm-
um ámm og orkuver sem framleiði
rafmagn með kolum njóti þess. Það
sé því erfítt að meta hve sam-
keppnin ein og sér hafi skilað mik-
illi verðlækkun á raforkunni.
í Bretlandi var farin sú leið að
skipta stærsta raforkufyrirtækinu
í tvennt. Fyrirtækin tvö em ráð-
andi á markaðinum og þar hefur
ekki orðið marktæk lækkun á raf-
magnsverði á heildsölumarkaði.
Búið er að koma á samkeppni á
raforkumarkaði í Noregi og tengja
norska raforkukerfið við finnska og
sænska kerfíð. Of snemmt er að
meta áhrifin af þessu á verðþróun
m.a. vegna þess hvað markaðurinn
er nátengdur sveiflum í veðurfari.
Engu að síður telur Resource Stra-
tegies að markaðsvæðingin á
--------------- Norðurlöndum hafí orðið
Þjóðhagslegur til að auka áherslu á
ávinningur 90 gegnsæi og virkni á
milljarðar markaðinum milli raf-
veitna og það hafí gert
kaupendum kleift að
sniðganga dreifingaraðila og skipta
beint við framleiðendur.
Tilskipun ESB kallar
á breytingar
Á næsta ári tekur gildi í Evrópu-
sambandinu tilskipun um sam-
keppni á raforkumarkaði, en innan
ESB á sér stað þróun sem má segja
að feli í sér stigvaxandi mark-
aðsvæðingu. Tilskipunin gerir m.a.
ráð fyrir aðskilnaði milli orkuíram-
leiðslu, þ.e. virkjana, og dreifíngar á
rafmagni. Að lágmarki verður að-
skilnaðurinn að vera bókhaldslegur,
en Landsvirkjun hefur þegar aðskil-
ið í bókhaldi orkuöflun frá orku-
dreifingu.
Tilskipumn gerir sömuleiðis ráð
fyrir að ekki megi mismuna fyrir-
tækjum þegar farið er út í nýjar
virkjanir. Halldór Jónatansson, for-
stjóri Landsvirkjunar, segir að þetta
þýði að íslensk stjómvöld verði ann-
að hvort að bjóða út smíði
nýrra virkjana, og þá geti
bæði erlend og íslensk
raforkufyrirtæki boðið í,
eða ganga til samninga _____
við orkufyrirtæki sem
tryggi að allir sitji við sama borð.
Svigrúm til verðlækkunar lítið
Resource Strategies segir í um-
fjöllun sinni um íslenska raforku-
markaðinn að svigrúm tO verðlækk-
unar sé takmarkað. Reksturskostn-
aður vatnsaflsvirkjana sé lágur og
ekki að vænta að samkeppni breyti
þar miklu. Fjárfestingar Lands-
virkjunar hafi verið hagkvæmar og
möguleikar til að ná fram meiri hag-
kvæmni í fjárfestingum séu tak-
markaðir. Þó sé óraunhæft að halda
því fram að Landsvirkjun hafi í öll-
um tilvikum upp á að bjóða bestu
Talsverður
félagslegur
kostnaður
tækni- og viðskiptaúrlausnir íyiár
íslenskan orkuiðnað. Orkuverin á
Nesjavöllum og Suðumesjum sýni
að fleiri geti boðið snjallar lausnir
en Landsvirkjun.
í skýrslunni er bent á að sú kvöð
sem lögð er á Landsvirkjun að hafa
ávallt upp á að bjóða nægjanlega
orku á sama verði um allt land feh í
sér talsverðan félagslegan kostnað.
I dag sé þessi kostnaður ekki gegn-
sær. I þessu sambandi bendir Hall-
dór Jónatansson á að þessar skyld-
ur Landsvirkjunar að bjóða næga
orku, dreifa henni á sama verði um
allt land og að kosta rann-
sóknir á nýjum virkjanakost-
um feli í sér verulegan kostn-
að. Hann fullyrðir að Lands-
virkjun hafi möguleika á að
framleiða raforku á lægra
verði en t.d. Hitaveita Suður-
nesja ef íyrirtækið væri laust
við þessar lagaskyldur.
Resource Strategies segir
að mestir möguleikar á að ná
fram aukinni hagkvæmni í
raforkuvinnslu með sam-
keppni sé ef orkufyrirtækj-
unum sé gefinn kostur á að
afla sér nýs fjármagns með
sölu hlutafjár. Fram að þessu
hefur ölþuppbygging í orku-
iðnaði á Islandi átt sér stað í
gegnum lánsfé.
Óæskilegt að skipta
Landsvirkjun
I skýrslunni er tekið undir
hugmyndir sem settar vora
fram í skýrslu iðnaðarráðu-
neytisins frá árinu 1996 um
framtíðarskipan orkumála,
að Landsvirkjun verði skipt
upp í fyrirtæki sem sinni
orkuframleiðslu og fyrirtæki
sem sjái um rekstur dreifi-
kerfísins. Skýrsluhöfundar
telja bæði koma til greina að
stofna tvö aðskihn fyrirtæki
og að skilja þessi tvö svið
innan sama fyrirtækis. Sér í
lagi þurfí að tryggja að
breytingarnar leiði ekki til
aukins fjármagnskostnaðar.
I skýrslunni er bent á
tvær meginleiðir við að
koma á samkeppni í raforku-
framleiðslu. Ánnars vegar
að skipta Landsvirkjun í
nokkur fyrirtæki líkt og gert
var í Bretlandi og hins vegar
að koma á samkeppni um
nýja eftirspurn eftir raf-
magni eins og gert hafí verið
í Ástralíu og í flestum ríkjum á
meginlandi Evrópu. Ef skipta eigi
Landsvirkjun upp í fyrirtæki sé
eðlilegt að skipta því upp eftir
vatnasvæðum. Um 70% af raforku
landsmanna komi af Þjórsár-
Tungnársvæðinu og því sé þessi
leið ekki til þess fallin að koma á
-------- jafnræði á markaðinum.
Skipting Landsvirkjunar
myndi leiða til verri láns-
kjara. Skýrsluhöfundar
________ mæla því frekar með að
samkeppni verði innleidd
með því að orkufyrirtækin keppi
um nýja eftirspurn.
Skýrsluhöfundar telja að við
markaðsvæðingu orkuiðnaðarins
eigi að stefna að því að til verði
þrenns konar markaðir fyrir raf-
orku. í fyrsta lagi sérstakur mark-
aður þar sem gerðir yrðu langtíma-
samningar við stór iðnfyrirtæki. I
öðru lagi markaður með skamm-
tímasamninga og samninga til
meðallangs tíma við dreifingaraðila
og hugsanlega smærri atvinnufyr-
irtæki. I þriðja lagi staðgreiðslu-
markaður til að jafna út framboð
og eftirspurn.
Mengunin í
heitu pottunum
Hljótum
að endur-
skoða
reglurnar
HAUKUR Haraldsson hjá Heil-
brigðiseftirliti Reykjavíkur sagði í
samtali við Morgunblaðið að það
samrýmdist ekki starfsháttum eftir-
litsins að gefa upp nöfn fyrirtækja
eða einstaklinga sem lentu í úrtaki.
Því yrðu ekki gefín upp nöfn þeirra
líkamsræktarstöðva sem reyndust
vera með mengað vatn í heitum
pottum sínum. Heldur ekki nöfn
þeirra tveggja stöðva sem stóðust
mælingarnar. „Við höfum greint
eigendum þessara stöðva frá niður-
stöðunum og þeir fá nú tækifæri til
að koma sínum málum í lag. Hins
vegar hefur umræðan um þetta til-
tekna mál verið á þann veg að við
hljótum að skoða þennan hluta
starfsreglna okkar. Að ræða þá
hugmynd að segja hverjir standi sig
og hverjir ekki,“ sagði Haukur.
Eins og fram hefur komið reynd-
ist vatn í heitum pottum hjá níu af
ellefu líkamsræktarstöðvum í
Reykjavík vera meira og minna
mengað. í verstu tilvikum voru
kólígerlar, saurkólígerlar og pseu-
domonasgerlar í vatninu, en það eru
gerlar sem geta valdið sýkingum.
Þá var gerlafjöldi á hverja 100 milli-
lítra allt of mikill hjá umræddum
stöðvum.
Engin góð Iausn
Jónína Benediktsdóttir hjá Plan-
et Pulse sagði stöð sína hafa „staðið
sig vel“. „En samt ekki nógu vel.
Við vorum a.m.k. ekki með neina
kólígerla og hina sem nefndir voru.
Gerlafjöldinn var rétt ofan
markanna. Við reynum að gera okk-
ar besta, en kannski eru tækin ekki
í öllum tilvikum pottþétt. Við erum
t.d. með klórmatara sem getur stað-
ið á sér. Við erum einnig með sölt
og þang sem eru sótthreinsandi í
pottunum, en samt er útkoman
þessi. Ég er hrædd um að það sé
engin góð lausn til á þessu. Ánnars
er allt í lagi að þetta hafi komið
fram. Það brýnir einfaldlega fyrir
fólki að þvo sér vandlega áður en
það fer í pottana,“ sagði Jónína.
Björn Leifsson hja Woi'ld Class
sagði í samtali við blaðið, að stöð sín
hefði ekki staðist ki'öfurnar og yrði
að taka á því. „Þetta var að sjálf-
sögðu ekki nógu góð útkoma og við
munum taka á málinu. Hins vegar
vil ég taka það fí'am að mér fínnst
vinnubrögð Heilbrigðiseftii’litsins
ámælisverð.
Þessi fyrirtæki greiða 80.000
krónur á áii í eftirlitsgjald og þessir
aðilar eiga að fylgjast með. Þessir
menn hafa aldrei látið sjá sig fyrr
en nú. Þeir koma í fyrsta sinn og
mæla og í stað þess að benda okkur
á að ekki sé allt í lagi og gefa okkur
tækifæri til að kippa málum í liðinn,
hlaupa þeir með þetta í fjölmiðla."
--------------------
Læknafélag fslands
Framkvæmda-
stjórinn hættir
PÁLL Þórðarson, framkvæmda-
stjóri Læknafélags íslands, hefur
sagt upp störfum hjá félaginu.
I tilkynningu frá stjórn Læknafé-
lagsins í gær segir að framkvæmda-
stjórinn hafi 20. þessa mánaðar ósk-
að eftir því að við hann yrði gerður
starfslokasamningur. Stjórn félags-
ins féllst á það á fundi sl. þriðjudag
en óskaði eftir að hann héldi áfram
störfum um ótiltekinn tíma og féllst
hann á það.
Páll neitaði að tjá sig um ástæður
uppsagnai-innar en sagðist vera
sáttur bæði við félagið og formann
þess, Guðmund Björnsson.