Morgunblaðið - 02.12.1998, Blaðsíða 44

t44 MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Fjárfest í þjóðarauði
Tinna _ Sesselja
Traustadóttir Ómarsdóttir
' BLÁSIÐ hefur verið til söfn-
unarátaks fyrir bættum tölvu- og
hugbúnaðarkosti háskólanema.
Að átakinu standa Hollvinasam-
tök Háskóla Islands og Stúdenta-
ráð og er ætlunin að leita eftir
fjárframlögum hjá fyrirtækjum
og einstaklingum í landinu. Ærin
ástæða liggur að baki, því há-
skólanemar, sem eru um 6.000
talsins, hafa afnot af 150 tölvum í
opnum tölvuverum á Háskóla-
svæðinu. Þetta þýðir að 40 nem-
endur eru um hverja tölvu, sem er
^állt of lítið. Páll Skúlason rektor
orðar það reyndar svo að tölvu-
skortur Háskólans standi öllu
daglegu starfí skólans fyrir þrif-
um og skapi ólýsanlega erfiðleika
við nám og kennslu.
I byggingunni Haga, þar sem
lyfjafræði er kennd, er staða tölvu-
mála þannig að lyfjafræðinemar,
sem eru 79 talsins, hafa tvær tölv-
ur til afnota og einn prentara sem
þeir sjá sjálfír um reksturinn á.
Fyi-ri tölvan kom haustið 1997 og
sú seinni nú í haust ásamt prentar-
anum. Þessar tvær tölvur eru í
stöðugri notkun og biðin eftir að
komast í þær getur verið löng.
* Svo virðist sem fámennustu
námsbrautirnar í Háskólanum séu
látnar mæta afgangi í tölvumálum
og þangað er oft látinn fara tækja-
búnaður sem nemar í raunvísinda-,
verkfræði- og viðskiptafræðideild-
um hafa haft til afnota og þykir
ekki nógu góður fyrir þá lengur.
Þannig er prentarinn í Haga bæði
gamall og sljór og suðið í tölvunum
óhemju hátt. Af hugbúnaðarkosti
nemenda við deildina má nefna
rausnarlega gjöf frá Lyfjaverslun
^ Islands sl. vor á gagnagrunninum
Micromedix, sem kostar um eina
milljón króna. Sá galli er þó á gjöf
Njarðar, að Reiknistofnun Há-
skóla Islands hefur ekki séð sér
fært ennþá að setja hugbúnaðinn
upp í tölvunum hjá okkur. Að auki
skortir fé til þess að greiða íyrir
kostnaðinn við þessa uppsetningu
sem og í framtíðinni, því viðbætur
af Micromedix berast ársfjórð-
ungslega.
Betur má ef duga skal
Æ mikilvægara er að nemendur,
líkt og aðrir, afli sér upplýsinga
eftii- nýjum og skiivirkari leiðum. í
lyfjafræðinámi er mikið um verk-
efnavinnu þar sem þess er krafist
að stuðst sé við nýjustu rannsókn-
ir. Við undirbúning fyrirlestra og
ritgerðarsmíð hafa lyfjafræðinem-
ar aðgang að útdráttum á verald-
arvefnum úr greinum sem birst
hafa í virtum vísindatímaritum.
Bið eftir greinum tekur yfírleitt
þrjár vikur séu tímaritin ekki til á
bókasafni í landinu og þurfa nemar
að bera sjálfir kostnaðinn við pönt-
unina. Þess vegna er
nauðsynlegt fyrir
okkur að hafa aðgang
að gagnabönkum þar
sem hægt er að nálg-
ast þessar upplýsing-
ar á auðveldan og
fljótlegan máta.
Goodman og Gilm-
an The Pharmacolog-
ical Basis of Thera-
peutics auk Mart-
indale eru dæmi um
uppflettirit lyfjafræði-
legs eðlis sem nú er
hægt að fá á tölvu-
tæku formi og eru
orðin nær ómissandi í
lyfjafræðinámi.
Formúlu-teikniforrit kæmi sér
einnig vel fyrir lyfjafræðinema. Að
slíku forriti hafa nemar í raunvís-
Stefnt er að því í Há-
skólanum, segja þær
Tinna Traustaddttir
og Sesselja Ómars-
dóttir, að ein tölva
verði á hverja
tuttugu nemendur.
indadeild þegar aðgang. Kostnað-
urinn samfara því að setja slíkt
forrit inn á tölvurnar í Haga ætti
ekki að vera hár og virðist sem
málið strandi á að fá leyfi íyrir að
setja það upp.
Á bókasafn HI hefur lengi vant-
að ýmis uppflettirit á sviði efna-
fræði og náttúruvísinda svo sem
Chemical Abstracts og Beilstein.
Fjárskortur hefur verið aðal-
ástæðan fyrir þessari vöntun. Hef-
ur þetta rýrt gæði námsins við Há-
skólann þar sem þessi uppflettirit
eru til í nær öllum vestrænum há-
skólum þar sem sambærilegt nám
er stundað. Þessir stóru gagna-
grunnar hafa nú verið tölvuvæddir
og hafa allir háskólar á Norður-
löndum utan Islands gengið inn í
hið svokallaða Midas-kerfi. Að-
gangur að Chemical Abstracts
myndi kosta eina og hálfa milljón á
ári fyrir Háskólann en aðgangur
að Midas kostar tvær milljónir fyr-
ir þrjú ár. E.t.v. væri unnt að gera
samning við erlenda háskóla um
aðgang að gagnagrunnum. Það
yrði sennilega ódýrari kostur en
að kaupa aðgang beint.
Áhersla skal lögð á að aðgangur
að Midas eða Chemical Abstracts
myndi ekki eingöngu nýtast lyfja-
fræðinemum heldur einnig hinum
fjölmörgu nemendum og kennur-
um í Háskólanum sem stunda nám
eða kenna við námsbrautir þar
sem efnafræði kemur við sögu.
Áhugi á að nýta möguleikana sem
veraldarvefurinn býður upp á er
fyrir hendi innan lyfjafræðideild-
arinnar. Heimasiður fyrir einstök
námskeið eru smátt og smátt að
líta dagsins Ijós. Síður þessar eru
hluti af námsvefnum og er hug-
myndin að þar sé að finna lýsingu
á viðkomandi námskeiði, fyrir-
lestraskrá, kennslugögn svo sem
tímaglósur, dæmahefti, heima-
verkefni og gömul próf. Stofn-
kostnaðurinn, þegar farið er út í
heimasíðugerð, felst í kaupum á
nauðsynlegum tækjum, en þó er
stærsti kostnaðarliðurinn senni-
lega fólginn í að greiða laun fyrir
heimasíðugerðina. Á móti kemur
sparnaður í Ijósritunarkostnaði
auk tíma- og vinnuspamaðar
kennara og starfsfólks við deildina.
Úrbætur nauðsynlegar
Stefnt er að því að í Háskólan-
um verði ein tölva á hverja tuttugu
nemendur. Samkvæmt þessu er
ljóst að í lyfjafræðideildina vantar
tvær tölvur til viðbótar. Full þörf
er þó fyrir sex tölvur í allt að mati
prófessors við deildina. Sér maður
í hendi sér að þegar fjörutíu nem-
endur era að vinna verkefni sam-
tímis, sem kalla á nýtingu upplýs-
inga úr tölvulægum gagnagrunn-
um, hrekkur aðgangur að tveimur
tölvum skammt. Lélegur aðbúnað-
ur i Háskóla Islands á þessu og
fleiri sviðum er ekki til þess fallinn
að stemma stigu við þeim atgervis-
flótta sem færst hefur í vöxt á
seinni árum. Fjárframlög ríkisins
til Háskólans era af mjög skornum
skammti og duga ekki til eðlilegr-
ar endurnýjunar og uppbyggingar
innan hans. Borið saman við önnur
OECD-ríki er hlutfall tekna Há-
skólans sem kemur frá atvinnulíf-
inu lægra en annars staðar gerist.
Þetta þarf að laga og gæti liður í
því verið að styrkja yfirstandandi
tölvuátak.
Til þess að nemendur hljóti full-
nægjandi menntun verða þeh- að
venjast notkun gagnagranna í
námi sínu. Kennarar í lyfjafræði
hafa opinberlega lýst yfir áhuga á
að skipuleggja árangursríkari
kennslu með hagnýtingu slíkra
gagnagrunna. Þetta er þó aðeins
hægt ef Háskólanum gefst kostur
á aðgangi að mikilvægustu gagna-
bönkunum. Háskólinn gæti einnig
með slíkri tölvuvæðingu veitt ís-
lensku atvinnulífi aukna þjónustu,
þar sem nemendur og starfsfólk
innan Háskólans hefðu þá mun
gi’eiðari aðgang að nýjum upplýs-
ingum.
Höfundar eru lyfjafræðinemar.
Happdrætti
Háskóla Islands
ÉG ÁTTI leið fram
hjá aðalumboði HHÍ í
Tjarnargötunni 10.
nóvember sl. Inni í af-
greiðslunni var mikið
fjölmenni. Auðvitað,
* j)að var útdráttardag-
ur og þar sem ég á
miða í HHI eins og
svo margir aðrir þá
ákvað ég að fara inn.
Mér hafði líka verið
boðið eins og öllum
hinum miðaeigendun-
um (eram við ekki
bara nokkurs konar
hluthafar) að vera við-
staddir hina stóru
stund, þegar öllum
milljónunum væri úthlutað. Þegar
inn var komið, um 4-5 mínútur fyr-
ir klukkan 6, voru fáeinir „hluthaf-
ar“ eins og ég fyrir framan af-
-greiðsluborðið, en innan búðar var
mikið lið sjónvarpsupptökumanna
og starfsmanna HHI. Þá sá ég
tölvuna, sem sér um að úthluta öll-
um milljónunum. Mikið var hún nú
lítil, bara eins og venjuleg einka-
tölva, ein af þessum sem maður
getur sett undir handlegginn. Og
ég sem hélt að ógnarstór tölva yrði
að notast fyrir svona
mikið og ábyrgðarfullt
verkefni. Svona veit
maður nú lítið um tölv-
ur. Þegar ég kom inn
var þegar búið rjúfa
innsiglin á tölvunni. Já,
virðuleg innsigli hljóta
jú að hafa verið á tölv-
unni til þess að enginn
gæti fiktað við hana á
milli útdrátta. Það var
líka búið að kveikja á
tölvunni og einn starfs-
manna HHI, líklega
tölvufræðingur, var
búinn að koma sér fyr-
ir við hana. Við næsta
borð sat maður og
skrifaði í stóra bók. Hann grúfði
sig yfir bókina með bakið í tölvu-
fræðinginn og tölvuna og skrifaði
mikinn. Ég hugsaði með mér:
Þetta hlýtur að vera eftirlitsmað-
urinn frá dómsmálaráðuneytinu,
en mikið var hann jú ungur fyrir
svona ábyrgðarmildð starf. Þá
mundi ég. Þeir áttu að vera tveir
eftirlitsmennirnir. Jú, mikið rétt.
Stundvíslega klukkan 6, eða var
klukkan kannski eina mínútu yfir,
vatt sér inn maður og varð honum
að orði um leið og hann gekk í sal-
inn, „er þetta bara ekki allt búið?“
Þá vissi ég að þarna var aðaleftir-
litsmaðurinn kominn. Enginn
nema aðalmaður myndi segja
svona á slíkri stundu. Og ég sem
hélt að aldrei mætti hreyfa við
neinu fyrr en aðalmaðurinn væri
mættur. Mikið létti mér þó. Það
gat auðvitað ekki verið að ungi
maðurinn sem skrifaði í doðrantinn
mikla væri aðalmaðurinn. Staða
aðalmanns hlýtur alltaf að krefjast
margi-a ára starfsreynslu. Ég var
næstum því búinn að gleyma. Nei,
Hyggilegt væri að
hætta notkun tölvunnar
við útdrátt, segir Einar
*
Róbert Arnason,
en nýta boltavélina
einvörðungu.
það var ekki hægt. Hún ungfrú ís-
íand fyrrverandi, sem brosti svo
fallega til okkar allra. Mikið getur
eitt þros annars hlýjað manni um
hjartaræturnar. Ég var næstum
því viss um að nú myndi ég vinna,
kannski ekki þann stóra, en ..., nei
það gat ekki verið. Ekki má heldur
gleyma forstjóranum sjálfum.
Hann var mættur líka, svo
brosmildur og líklega hugsandi um
alla hluthafana sem fengju nú arð-
inn sinn.
Stuttu eftir komu aðaleftirlits-
mannsins byrjaði hann að snúa
teningastokk fram og aftur og áður
en varði lá fyrir hverjar endatöl-
urnar væra. Það eru þessar sem
gefa af sér 2500 krónur í vinning.
Nú færðist meira fjör í leikinn.
Aðaleftirlitsmaðurinn sneri ten-
ingastokknum án afláts og þuldi
upp tölur (eru þær ekki 48?), sem
hinn eftirlitsmaðurinn skrifaði í
bókina góðu og síðan las aðaleftir-
litsmaðurinn upp tölurnar fyrir
tölvumanninn, sem færði þær inn í
tölvuna. Skyldu nú aldrei skolast
til tölur? Era þessir menn alveg
óskeikulir? Já, líklega er þarna
komin hin fullkomna þrenning.
Mér fannst allt þetta umstang svo
mikið og satt að segja ekki nógu
traustvekjandi. Ég held bara að öll
sýningin hefði fengið falleinkunn
hjá mér. Á meðan á þessu stóð
Einar Róbert
Árnason
voru starfsmenn HHÍ, í hinum
enda herbergisins, byrjaðir að
taka númeraðar kúlur upp úr
tösku og raða í vélina, þessa sem
er notuð til að draga út hæsta
vinninginn og við sjáum mánaðar-
lega í sjónvarpinu á dráttardegi.
Og ekki má gleyma henni fyrrver-
andi. Hún æfði sig stíft við að
segja ralluna sína. Mikið hvað það
kostar mikla vinnu og tíma að
setja saman svona stutta auglýs-
ingu. Allt í einu heyrðist hávaði frá
vélinni, boltarnir byrjuðu að hoppa
og skoppa undan vindblæstrinum
sem lék um þá. Stóra stundin var
rannin upp. Nú myndi ráðast hver
hlyti stærsta vinninginn. Hvernig
skyldi „hluthöfunum", sem fylgjast
með, vera innanbrjósts. Margir
eru til kallaðir en svo fáir útvaldir.
Skyndilega var útdrætti hæsta
vinnings lokið, en hvað þetta var
snöggt. Boltarnir með réttu núm-
eranum voru komnir á sinn stað.
Urslitin lágu fyrir. Ur hinum enda
herbergisins heyrðist tölvumaður-
inn segja „nú drögum við“. Bingó,
ekki leið löng stund þar til prent-
arinn byrjaði að gubba út úr sér
blöðum með tölum á. Utdrætti í
flokki 11 í HHÍ var lokið. Allir við-
staddir fengu afrit af vinninga-
skránni. Fólkið byrjaði að rýna í
skrána. Ég veit að það er vinsælt
að spila í HHI. Kannski hafa allir
sem viðstaddir voru átt miða. For-
stjórinn sjálfur hafði sagt mér að,
að meðaltali fengi annar hver miði
vinning á ári hverju og að HHÍ
greiddi út um 70% af innkomu í
vinninga. Allt byggist þetta þó á
meðaltölum. Það er því ljóst að
sumir miðar bera sjaldan eða jafn-
vel aldrei vinning á meðan aðrir fá
vinning oft, eins og miðinn sem
fékk vinning 7 sinnum sama árið,
að sögn forstjórans. Þar sem 70%
af þeim peningum, sem maður
kaupir miða fyrir, eiga að skila sér
til baka og 30% fara til Háskólans
er það ekki slæmur kostur að spiia
í HHI. Allir vilja veg Háskólans
sem mestan og er ég engin undan-
tekning þar á. Ég gleymdi einu þó.
Kostnaðinum við „apparatið".
Hann hlýtur að vera töiuverður.
Það var svo mikið í kringum þetta.
Það hlýtur að vera mikið atriði að
halda kostnaði í lágmarki. Hann er
jú tekinn af hlut HHÍ (30%). En
þar sem ég minntist á boltavélina
góðu. Af hverju er hún ekki notuð
til að draga út alla vinninga. Þetta
virðist vera öndvegis vél og eru
ekki svona vélar notaðar í útland-
inu til útdráttar á vinningum? Á
tímum samrana og hagræðingar
vilja væntanlega öll fyrirtæki
skera niður allan óþarfa kostnað.
Væri bara ekki rétt að losa sig við
tölvuna og allt umstangið sem
fylgir notkun hennar. Veralegur
niðurskurður kostnaðar yrði af
þessu. Síðast en ekki síst, ef
„boltavélin" er notuð til að draga
alla vinninga í HHÍ út, þá sjá allir
hvað er á ferðinni. Málið verður
gegnsætt eins og sagt er og allt
væri uppi á borðinu. Eitt enn sem
mælir gegn notkun tölvunnar,
þessi voðalegi aldamótavírus, sem
getur jafnvel byrjað að hrella
tölvukerfin þann 19.9. 1999 að
sögn tölvufræðinga. Ef til vill er
hann bara búinn að koma sér fyrir
nú þegar í tölvunni litlu og er þar
vel falinn í einhverjum afkima
hennar. Var það kannski hann sem
orsakaði að sl. sumar kom sama
vinningaskrá HHI upp tvisvar
sinnum í röð, eða yrði það ekki
„katastrofalt" ef vírusinn ylli því
að tölvan tæki upp á því að úthluta
næsthæsta vinningi til allra „hlut-
hafanna", eða ef þeir hættu nú
bara að mæta með sitt mánaðar-
lega hlutafé. Þetta gæti hæglega
gerst hætti þeir að hafa fullt traust
á „apparatinu“. Eigi öryggið að
vera í fyrirrúmi, kostnaður í lág-
marki og hluthafamir ánægðir, þyk-
ir mér einsýnt að notkun tölvunnar
verði hætt og boltavélin verði ein-
göngu notuð til útdráttar á öllum
vinningum HHÍ. Það er svo einfalt í
framkvæmd og tæki ekki lengri
tíma en núverandi fyrirkomulag.
Höfundur er dcildarsljóri