Morgunblaðið - 02.12.1998, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
VIÐSKIPTAVINUR ÁTVR virðir fyrir sér það sem í boði var á rým-
ingarsölu fyrirtækisins í gær, en alls er á fjói ða tug tegunda í boði.
S
Rýmingarsala ATVR
fór rólega af stað
EKKI varð áberandi mikil sala í
gær á þeim áfengistegundum sem
ÁTVR setti á rýmingarsölu í gær
að sögn Höskuldar Jónssonar for-
stjóra ÁTVR, en þó var sala mis-
mikil eftir sölustöðum. Þannig
voru dæmi þess að aðeins 5 flösk-
ur væru eftir af tæplega hundrað
á einum sölustað á meðan annars
staðar var reytingur.
„Salan hefur verið sæmileg en
það er uppselt á fæstum stöðum
og enginn liandagangur í öskj-
unni,“ segir Höskuldur. Hann seg-
ir ekki hægt að bera viðtökur
kaupenda nú við rýmingarsölu
fyrirtækisins fyrr á þessu ári,
þegar birgðirnar seldust upp nær
samstundis, enda hafí bæði af-
sláttur og magn verið meira þá.
Höskuldur segir að meðalafslátt-
ur nú nemi um 15% og séu á
fjórða tug tegunda í boði.
Hann segir að rýmingarsalan
muni halda áfram eins lengi og
birgðir endast en formlega ljúki
henni 7. desember næst komandi.
Rúmlega 3.000 flöskur hafi verið
settar á rýmingarsöluna og sé
þeim fjölda dreift milli útsölu-
staða ÁTVR um land allt.
„Við höfurn ekki ráðist í að
safna þessum víntegundum saman
sérstaklega eða deila þeim jafnt á
útsölustaðina, heldur er vínið selt
þar sem það er niðurkomið.
Magnið er því mismikið eftir
verslunum," segir Höskuldur.
Á rýmingarsölunni eru á fjórða
tug tegunda, allt frá ávaxtalíkjör-
um og léttvíni til koníaks og
vodka. Verðlækkunin er mismikil
eftir tegundum, mest nemur hún
490 krónum á Hennessy V.S. kon-
íaki, sem lækkaði úr 3.250 krón-
um í 2.760 krónum og minnst
nemur hún 100 krónum, á t.d.
hálfflösku af Rieskling Hugel sem
fer úr 690 krónum niður í 590
krónur.
*
Framlag Islands til menntamála er minna
en hinna Norðurlandanna
Island nær ekki
meðaltali OECD
FRAMLAG íslands til
menntamála árið 1995 nam
4,5% af landsframleiðslu, sem
er mun minna en hin Norður-
löndin verja til menntamála.
Frá 1990-1995 jókst framlag til
menntamála á Islandi um 8%.
Þetta kemur fram í nýrri
skýrslu OECD um menntamál
í aðildarlöndum sínum.
Að meðaltali verja aðildar-
lönd OECD 4,9% af landsfram-
leiðslu til menntamála. Island
hefur því ekki enn náð þessu
meðaltali þrátt fvrir að hafa
aukið framlag sitt til mennta-
mála um 8% frá 1990 til 1995.
Framlag Islands til mennta-
mála er miklu minna en hinna
Norðurlandanna, en þau verja
6,5-6,8% af sinni landsfram-
leiðslu til menntamála. Frá
1990-1995 juku Danir framlög
til menntamála um 17%, en
Finnar drógu hins vegar úr
framlögum til menntamála á
þessu tímabili um 4%. Það land
sem hefur aukið mest framlög
sín til menntamála frá 1990 er
Mexíkó eða um 63% og er það
komið upp fyrir Island á lista
yfír lönd sem mestum fjármun-
um verja til menntamála.
I skýrslunni kemur fram að
um 16% íslensku þjóðarinnar
eru á aldrinum 5-14 ára, en
þetta hlutfall er með því hæsta
sem gerist í Evrópu. Aðeins Ir-
land og Pólland eru með hærra
hlutfall Evrópuþjóða í þessum
aldurshóp. Athyglisvert er að
bæði þessi lönd verja hærra
hlutfalli af landsframleiðslu til
menntamála en Island.
Skipting heildarfjárframlaga
til menntamála milli skólastiga er
mismunandi milli landa. Island er
nálægt meðaltali OECD ríkja
hvað varðar framlög til grunn- og
Opinber framlög
til menntunnar
(verg landsframleiðsla)
0 1 2 3 4 5 6 7%
framhaldsskóla sem hlutfall af
landsframleiðslu en nokkuð undir
meðaltali í fjárframlögum til há-
skóla og þar af leiðandi einnig
undir meðaltali í heildarframlög-
um til allra skólastiga. Má að
hluta til skýra það með því að
mjög hátt hlutfall íslenskra há-
skólanema sækir framhalds-
nám erlendis.
Löng skólaganga
á íslandi
Almennt má segja að mennt-
unarstig Islendinga sé hátt í
samanburði við önnur OECD
ríki. Væntanleg skólaganga 5
ára einstaklings hér á landi var
árið 1996 17,5 ár og er Island
þar í 6. sæti af 33 samanburð-
arlöndum. Það vekur hins veg-
ar athygli að þrátt fyrir hátt
menntunarstig í árum talið er
Island á eftir öðrum löndum í
lengd háskólagöngu og er þar í
19. sæti af 24 samanburðar-
löndum.
Island er með hæsta hlutfall
tvítugra í framhaldsskólum af
öllum samanburðarlöndunum
og hefur einnig frekar hátt
hlutfall þátttöku í háskóla-
menntun. Islenskum háskóla-
nemum virðist þó ganga frem-
ur illa að ljúka háskólanámi
þar sem hlutfall þeirra sem út-
skrifast á venjulegum útskrift-
araldri, sem miðað er við hér á
landi, er fremur lágt.
Mörg börn á leikskólum
í skýrslunni kemur fram að
1995 voru 77% allra þriggja ára
barna á íslandi í leikskólum og
83% allra fjögurra ára barna.
Þetta hlutfall er með því hæsta
sem gerist í Evrópu. Aðeins í
Frakklandi, Hollandi og Belgíu
er þetta hlutfall hærra eða yfír
97%.
Kennarar á íslandi virðast
vera tiltölulega ung stétt miðað
við nágrannalöndin. Arið 1995
var 21,1% kennara á íslandi und-
ir þrítugu sem er hæsta hlutfall
Evrópuþjóða í OECD.
k
Grétar Þorsteinsson, forseti Alþýðusambands Islands
Reynt verði að skuld-
binda sveitarfélögin
GRETAR Þorsteinsson, forseti Al-
þýðusambands íslands, segir það
blasa við að hækkun á útsvari í
Reykjavík og annars staðar á land-
inu síðan kjarasamningar voru síð-
ast gerðir kalli á það að gerð verði
tilraun til þess við gerð næstu
kjarasamninga að skuldbinda
sveitarfélögin í tengslum við samn-
ingana. Slíkt hafi ekki átt sér stað
við gerð síðustu kjarasamninga og
þá hefðu einungis átt sér stað sam-
skipti með formlegum hætti milli
ríkisvaldsins og landssambanda
innan ASI.
„Mér þykir auðvitað líklegt mið-
að við það sem bæði var að gerast
hér í Reykjavík og hefur verið að
gerast í öðrum sveitarfélögum,
m.a. um síðustu áramót, að við
munum skoða það af mikiili alvöru
við gerð næstu kjarasamninga að
gera tilraun tii þess að skuldbinda
sveitarfélögin í tengslum við kjara-
samninga eins og ríkið. Þetta er
auðvitað hluti af forsendunum til
þess að það sem menn telja sig
vera að semja um skili sér og þær
efnahagslegu forsendur standist.
Hluti af því er auðvitað að það séu
ekki gerðar einhveijar ófyrirséðar
breytingar hjá þessum stóru ráð-
andi aðilum, hvort heldur við erum
að tala um ríkið eða sveitarfélög-
in,“ sagði Grétar.
Þarf breiða samstöðu
beggja vegna börðs
Ogmundur Jónasson, formaður
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja, sagði að þegar gera ætti
kjarasamninga sem byggjast á því
að tryggja tiltekinn kaupmátt með
samspili launa og skatta og ann-
arra útgjalda þyrfti að vera breið
samstaða meðal launafólks og hið
sama ætti við um stjórnvöld og at-
vinnurekendur sem stýrðu skött-
um og verðlagi.
„I síðustu kjarasamningum
gerðist hvorugt. Ríkið lofaði kjara-
bótum með skattalækkunum án
samstarfs eða skuldbindinga af
hálfu sveitarfélaga eða atvinnurek-
enda yfírleitt, og samtök launa-
fólks komu ekki sameinuð að þess-
um samningum. Þess vegna fór
sem fór, og menn þurfa að læra af
þessari reynslu. Ef menn ætla að
semja um kaupmátt en ekki mis-
munandi kauphækkanir hjá félög-
um og hópum þarf það að byggjast
á breiðri samstöðu beggja vegna
borðs,“ sagði Ögmundur.
Hann sagði að hvað varðar
skattahækkun Reykjavíkurborgar
væri hann mikill fylgismaður fé-
lagslegrar þjónustu og fyrir hana
yrði að greiða. Hann hefði verið
því andvígur að skera niður fé-
lagslega þjónustu borgarinnar og
hann teldi að slíkt hefði komið nið-
ur á launafólki. Því spyrði hann
hvernig skattpeningum væri varið
áður en hann fordæmdi skatta-
hækkanir.
Sveitarfélög hafl samráð
við launþegasamtök
Björk Vilhelmsdóttir, formaður
Bandalags háskólamanna, sagði að
ríkisstjórnin hefði aldrei komið inn
í samninga aðildarfélaga BHM og
atvinnurekenda, en þar sem ríkis-
Grétar Björk Ögmundur
Þorsteinsson Vilhelmsdóttir Jónasson
valdið væri fengið sem þriðji aðili
inn í launasamninga væri eðlilegt
að sveitarstjórnir væru einnig
hafðar með í ráðum.
„Það er mjög eðlilegt að sveitar-
félög hagi vinnu sinni þannig við
fjárhagsáætlun og ákvörðun út-
svars að það sé tími til að hafa eðli-
legt samráð við heildarsamtök
launþega því þetta skiptir launa-
fólk miklu máli. Ef þau geta ekki
hagað vinnu sinni þannig má skoða
hvort ekki eigi að lögbinda það að
samráð skuli haft við heildarsam-
tök launamanna í svona veigamikl-
um málum,“ sagði Björk.
Hún sagði að BHM hefði ekki
séð ástæðu til að mótmæla út-
svarshækkuninni í Reykjavík sér-
staklega þar sem réttur sveitarfé-
laga til að ákveða fjármál sín væri
stjórnarskrárbundinn, auk þess
sem þetta tengdist ekki þeim
kjarasamningum sem BHM hefði L
gert. Engu að síður kæmi hækk- |
unin auðvitað við pyngju launþega |
innan vébanda BHM eins og ann- ®
ai'ra launþega.
„Hins vegar vil ég benda á það
sem félagsráðgjafi hjá Blindrafé-
laginu að í nýlegri könnun Félags-
vísindastofnunar kom í ljós að mik-
ill meirihluti landsmanna vill
hækka skatta verði það til þess að
auka þjónustu við þá sem minnst
mega sín. Þetta finnst mér að megi j
taka með inn í umræðuna, en Ji
Bandalag háskólamanna er hins I
vegar ekki með sérstaka skoðun á
þessu,“ sagði Björk.