Morgunblaðið - 13.12.1998, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
BLÁSARAKVINTETT Reykjavíkur og félagar æfa kvöldlokkur þriðjudagsins.
Kvöldlokkur
í Kristskirkju
Léttsveitin í
Listaklúbbnum
SÍÐASTA dagskrá Listaklúbbsins
fyrir jól verður í Leikhúskjallaranum
mánudaginn 14. desember kl. 20.30.
Léttsveitin, undir stjórn Jóhönnu V.
Þórhallsdóttur, mun flytja jólatónlist.
Léttsveitin, sem er skipuð rúm-
lega 100 konum, vai- stofnuð haustið
1995.
Aðalheiður Þorsteinsdóttir sér um
píanóundirleik. Léttsveitin fær til
liðs við sig tvo aðra undirleikara, þau
Vilmu Young á fiðlu og Tómas R.
Einarsson á bassa.
Þorvaldur Þorsteinsson myndlist-
armaður og rithöfundur flytur hug-
vekju.
--------------
Jólatónleikar
Tónlistarskóla
Rangæinga
TÓNLISTARSKÓLI Rangæinga
heldur jólatónleika í Hellubíói,
þriðjudaginn 15. desember, og á
Heimalandi miðvikudaginn 16. des-
ember, kl. 20.30 báða dagana.
Boðið verður upp á söng- og hljóð-
færaleik nemenda á öllum aldri. For-
skólabörn munu leika og syngja og
lúðrasveit skólans leikur. Stjórnend-
ur sveitarinnar eru Ingibjörg Erl-
ingsdóttir og Man'anna Másdóttir.
Fiðlusveit leikur undir stjórn Guð-
rúnar Markúsdóttur.
BLÁSARAKVINTETT Reykjavík-
ur og félagar halda sína árvissu
serenöðutónleika á aðventu. Að
þessu sinni verða tónleikarnir
þriðjudaginn 15. desember kl.
20.30 í Kristskirkju, Landakoti.
Leiknar verða kvöldlokkur eftir
Johann Christian Bach og Wolf-
gang Amadeus Mozart. En stærsta
verkið verður umritun samtíma-
manns og vinar Beethovens,
Wenzel Sedlak, á þáttum úr óperu
Beethovens Fidelio. Sedlak var
tónskáld og tónlistarstjóri við Vín-
arhirðina og fylgdi vinsælli hefð á
þeim dögum, að útsetja helstu
smellina úr þekktum óperum fyrir
átta eða níu blásara.
Þeir sem koma fram á tónleik-
unum eru Daði Kolbeinsson og
Peter Tomkins á óbó, Einar Jó-
hannesson og Sigurður I. Snorra-
son á klarínettur, Jósef Ognibene,
Emil Friðriksson og Þorkell Jóels-
son á horn, Hafsteinn Guðmunds-
son, Brjánn Ingason og Rúnar Vil-
bergsson á fagott og
kontrafagott.
Jólabarokk
í Digranes-
kirkju
HIÐ árlega ,jólabarokk“ verður í
Digraneskirkju mánudagskvöldið
14. desember nk. kl. 20.30.
Flytjendur eru: Camilla Söder-
berg og Ragnheiður Haraldsdótt-
ir, blokkflautur, Guðrún Birgis-
dóttir og Martial Nardeau,
barokkflautur, Snorri Orn
Snorrason, teorba, Ólöf Sesselja
Óskarsdóttir, viola da gamba, og
Elín Guðmundsdóttir, semball.
Flutt verða verk eftir Bois-
mortier, Loeillet, de Visée og
Telemann.
Aðgöngumiðar verða seldir við
innganginn og kosta 1.000 kr.
-----♦-♦-♦---
Jólasöngur
Árnesinga-
kórsins
ÁRNESINGAKÓRINN í Reykja-
vík heldur sína árlegu ,jólakaffi“-
tónleika í safnaðarheimili Lang-
holtskirkju í dag, sunnudag, kl. 15.
Flutt verða nokkur verk af vænt-
anlegri efnisskrá kórsins, auk jóla-
laga frá ýmsum löndum.
Verð aðgöngumiða er kr. 1.000
fyrir fullorðna en 500 kr. fyrir börn.
Magnað
möguleikhús
BÆKUR
Skáldsaga
PARÍSARHJÓL
Eftir Sigurð Pálsson. Prentsmiðjan
Oddi hf. Forlagið, Reykjavík 1998.
188 bls.
SIGURÐUR Pálsson er skáld
leiksins. Það er í raun nóg að vísa til
nafna ljóðaþríleikjanna þriggja því
tii áréttingar, ljóðvegaflokksins, ljóð-
námu- og ljóðlínuflokksins. Og titill-
inn á nýjustu bók Sigurðar, sem er
jafnframt fyrsta skáldsagan hans,
gæti líka verið tákn um þennan leik.
Bókin heitir Parísarhjól og í henni
þarf ekki að lesa lengi til að sannfær-
ast um að Sigurður hefur ekki tapað
neinum af sínum bestu eiginleikum
sem ljóðskáld við að færa skáldskap
sinn í nýtt fonn.
Parísarhjól snýst um
hamingju ungs Msta-
manns, Viktors Kai-ls-
sonar, sem dvelur um
skeið í París við að
myndskreyta Sonator-
rek Egils Skallagríms-
sonar sem gefa á út á
bók. Fráfall náinnar
systur hans skömmu
áður en hann heldur til
Parísar hefur fengið
mjög á hann, hann er
fullur af söknuði og
reiði og sárar slitróttar
minningar sækja á
hann. Honum þykir gott
að hverfa í mannhafíð í
stórborginni, renna
saman við þetta „unaðs-
leg[a] úthaf', skynja sig einan en
ekki undir stöðugu eftirliti náungans
í smáborginni. Stórborgin veitir hon-
um frelsi: „að upplifa sig einmitt og
nákvæmlega sem einstakling, skynj-
andi einingu, á furðulegan hátt
stærri en úthafið, mannhafið.“ En
Viktor dregst meir og meir inn í ið-
andi líf borgarinnar og frelsið verður
að hamlandi eirðarleysi, hann kemur
engu í verk. Hann lærir vísur
Sonatorreks utan að, reynir að finna
hugmynd að útfærslu á myndskreyt-
ingunni, sjónarhorn, en það velkist
bara um í hausnum á honum ásamt
tregablöndnum, grimmum minning-
unum.
París er hjól sem hættir aldrei að
snúast, veltur bara áfram og vindur
upp á sig. Viktor á sér í fyrstu sitt
„sjónarhorn" í borginni (á borgina),
sinn fasta punkt í borgartilverunni,
þetta er veitingahúsið á Mont-
parnasse á horninu á rue de la Gaité,
Gáskagötu. Þai’na getur hann fylgst
með parísarhjólinu snúast, verið
áhorfandi: „Sit í salnum fremst, uppi
við glervegginn milli salar og úti-
stéttar, milli þess að vera inni og úti.
Þaðan er gott að fylgjast með því
sem gerist inni í salnum og eins úti á
kaffistéttinni og torginu þar sem
Edgar Quinet-búluvarður mætir
fjórum götum. Úr þessu sæti er af-
bragðs góð fjarvídd á sviðið ...“
Viktor kemst í kynni við nágranna
sinn, Alex, sem er eins konar tákn-
mynd þessarar borgar, fyri-verandi
gígaló sem seldi sig konum og kom
svo peningunum í lóg hjá öðram kon-
um sem seldu blíðu sína. Líf hans
var parísarhjól: „Líkamlegt sam-
neyti bjó til fjármuni sem voru not-
aðir til þess að kaupa líkamlegt sam-
neyti. Þannig tókst honum að mynda
stöðuga hringrás, stórkostlegt drif-
hjól peninga og losta.“
Alex leiðir Viktor inn í aungþveitið
þar sem bregður fyrir skyndimynd-
um af fólki, andlitum: Botticelli-syst-
urnar, heimspekingurinn Símon og
svo Delphine sem stendur eins og
fleygur í þessari borgarmynd sem
rennur hjá. Hann býður honum sæti
í parísarhjólinu og fyrr en varir er
Viktor kominn inn í (ofan í) hringiðu
borgarinnar og atburðir verða hrað-
ari og óvæntari, frásögnin fyllist
spennu og sjóðhitnar áður en yfir
lýkur. Skyndilega hefur sjónarhorn
Viktors snarbreyst, mörk og mæri
þurrkast út og vitund hans rennur
saman við borgina. í endurfundi með
Delphine leysa „aðrar kenndir []
nautn sjónarhornsins af hólmi. /
Nærverukenndirnar." Viktor lokar
augunum, gefur þeim frí og parísar-
hjólið stöðvast í hápunkti:
„Meðan þetta gekk yfir þéttist ég
og breyttist I þennan elskhuga sem
lá í fangi hennar, þéttist og reis. Nú
leitaði ég í saltan ilminn. Sleikti hana
varlega, fyrst naflann og síðan háls-
inn. Síðan neðar milli opinna var-
anna og hárstæðið var mikið, þvert
fyinr að ofan en óx frjálst aftur milli
læranna kiángum rassinn. Ilmurinn
þenur skynjunina inn á aðra bylgju-
lengd, annað segulsvið, aðra tíðni.
Ilmurinn og bragðið er með söltum
kjama, sjávarkeimi.
Söl.“
Hin söltu söl verða Viktori til lífs
eins og Agli forðum. Hann gerir sátt
við þessa ólgu, kastar sér út í flaum-
inn: „Engin fjarlæging
möguleg.“ I þessari
sáttargjörð finnur hann
eirðina aftur, eirð gagn-
vart söknuðinum, gagn-
vart skáldskapnum,
gagnvart listinni.
Það er magnað sam-
hengi í þessari sögu
Sigurðar, og hér hefur
ekki einu sinni öllu ver-
ið haldið til haga. Einn
af grunnþáttum merk-
ingarheims sögunnar
er til dæmis sá að Vikt-
or er fæddur í París í
maí 1968, í miðri stúd-
entauppreisninni. Fyrir
vikið skipaði hann sér-
stakan sess í huga eldri
systur sinnar, Finnu, og vina henn-
ar: „Það skipti engu máli þótt við
blasi að ég hafi ekki verið til mikiis í
götuóeirðum nýfæddur; það var bara
betra, þá gat ég tekið að mér að vera
hið hreina tákn einhvers óljóss
draums hjá þessu fólki, Finnu og fé-
lögum. Táknmynd reifuð og liggj-
andi í jötu.“ Viktor heldur hugsjóna-
baráttu ‘68-kynslóðarinnar gegn
hvers konar kúgunarvaldi áfram en
bara eins og til málamynda, þessi
barátta hefur ekki lengur neina
merkingu. Uppreisnir hans eru ým-
ist hjákátlegir tilburðh' til að klæða
sig öðruvisi, misskild viðleitni til að
hneyksla rétthugsandi listaskóla-
kennarana eða máttlaus og algjör-
lega misheppnuð tilraun til að brjót-
ast undan valdi fóður síns. Uppreisn-
ir hans eru tilgangslausar, marklaus-
ar. Uppreisnin sem slík skipth- raun-
ar engu máli lengur. Það sem máli
skiptir er ólgan sem geisar hið innra
með hverjum manni - þar gerast
brej'tingarnar.
Eg sagði í upphafi þessa dóms að
Sigurður hafi ekki tapað neinum af
sínum bestu eiginleikum sem ljóð-
skáld við að færa skáldskap sinn í
nýtt form. Raunar er óhætt að segja
að hann njóti sín að vissu leyti betur
í skáldsögunni en í ljóðinu. Textinn
er ekki bara ljóðrænn og fallegur,
hnyttinn, grípandi og morandi í
þessum fíngerðu tilbrigðum og teng-
ingum, heldur ólgar hann hreinlega
af spennu og átökum, bæði í fram-
vindu atburða, þematískri úrvinnslu
og í tungumálinu, tákn og vísanir
kallast á svo úr verður magnað
möguleikhús.
Parísarhjól er tvímælalaust ein
skemmtilegasta og frjóasta skáld-
saga síðustu ára.
Þröstur Helgason
Fyrirlestur
um Alvar
Aalto
HEIMSPEKINGURINN og
rithöfundurinn Göran Schildt
heldur fyrirlestur um Alvar
Aalto í Norræna húsinu á
morgun, mánudag, kl. 17.15.
Fyrirlesturinn er á vegum
Arkitektafélags íslands.
Sigurður
Pálsson