Morgunblaðið - 13.12.1998, Blaðsíða 48

^8 SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
Grettir
Ljóska
Ferdinand
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlan 1 103 Reykjavfk • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Græðum Island
Frá Ingva Þorsteinssyni:
NÚ A haustdögum kom út bókin
Græðum Island. Hún er hin sjötta í
árbókaritröð Landgræðslu ríldsins,
en sú fyrsta kom út árið 1980.
Bókin er um 180 bls. að stærð og í
henni er á annan tug ritgerða sem
fjalla um ýmsar hliðar gróður- og
jarðvegseyðingar á íslandi sem hef-
ur rýrt landkosti svo átakanlega
sem raun ber vitni. Petta mikla um-
hverfísvandamál er ofarlega á baugi
í umræðunni hér á landi en því fer
fjarri að allar staðreyndir um það
séu enn nægilega vel á vitorði þjóð-
arinnar. Af þeim sökum er Græðum
Island, og raunar allir undanfarar
bókarinnar í ritröðinni, afar mikil-
vægt framlag til vaxandi skilnings
almennings og yfirvalda á vandan-
um, því að fræðsla er alger forsenda
þess að takast megi að leysa hann
og snúa vöm í sókn.
í greinargóðu yfirliti gerir Sveinn
Runólfsson landgræðslustjóri grein
fyiir starfsemi Landgræðslunnar á
árunum 1994-1997. Það sem þar
vekur mesta athygli er hve mjög
starfsemin hefur aukizt að fjöl-
breytni og umfangi á undanförnum
árum, þrátt fyrir þær takmarkanir
sem fjárskortur setur stofnuninni.
„Slökkvistarfið" sem frá upphafi
hefur verið fólgið í látlausri baráttu
við sandfok, gróðureyðingu og land-
brot heldur áfram enda eruverkefn-
in á þvi sviði gifurleg. En aðrar
áherzlur verða stöðugt meira áber-
andi; samstarf við bændur um verk-
legar framkvæmdir, fræðslustarf-
semi, framleiðsla harðgers fræs til
landgræðslu, uppgræðsla til bind-
ingar koltvíildis, svo að dæmi séu
tekin.
í grein Sveins kemur fram að úr
ríkissjóði eru veittar um 200 millj-
ónir króna á ári til landgræðslu-
starfsins, og af eftii'farandi orðum
Sveins má ráða hve lítil sú upphæð í
rauninni er: „ísland er meðal þeirra
ríkja þar sem landgæði hafa rýrnað
hvað mest á síðustu öldum en um
40% af flatarmáli landsins falla und-
ir skilgreiningu alþjóðasáttmála um
landeyðingu.“ Og hann bætir við:
„Röng landnýting er helsta orsök
landeyðingar.“ Eg er sammála
þessu en hefði viljað sjá umfjöllun
um hvernig ætlunin er að taka á
landnýtingarmálunum.
I bókinni er fjallað um Skaftá,
ferli hennar frá upptökum til ósa og
hlaupum sem í hana koma, en af
völdum árinnar eru sífellt stærri
svæði í hinu gróna Eldhrauni á Út-
Síðu að hverfa undir sand og aur.
Þessu mikla vandamáli, sem að
hluta er af mannavöldum, eru gerð
prýðileg skil í tveimur greinum. í
beinu framhaldi af þeim er umfjöll-
un um eðli sandfoks og myndun
sandsvæða. Þau þekja um fimmt-
ung Islands enda þótt sandauðnir
sé helst að finna á þurrkasvæðum
heimsins. Hér hafa þær stækkað
verulega á síðustu hundrað árum og
er baráttan við sandinn enn lang-
umfangsmesta og erfiðasta verkefni
Landgræðslunnar.
Að lokinni þessari umfjöllun um
landbrot og sandfok beinist efni
bókarinnar að fjölbreytilegum,
fræðilegum málefnum eins og um
endurheimt gróðurs og vistkerfa, líf
í jarðveginum, landgræðslu og
skógrækt í landnýtingu, útbreiðslu
skóga á Islandi fyrr á tímum og um
hrossabeit. Greinin „Verið trúir
jörðinni" gæti verið samnefnari fyr-
ir það efni bókarinnar sem fjallar
um ábyrgð og skyldur mannsins
gagnvart gróðri og þar með öllu lífi
á jörðinni. Fleiri ágætar greinar eru
í bókinni, en sjón er sögu ríkari.
Græðum Island er vönduð bók
bæði að efni og útliti. Hún er rituð
af mörgum höfundum á lifandi,
lipru og auðskildu máli, jafnvel þær
greinar sem fræðilegastar má telja.
Bókin er mjög vel og fallega mynd-
skreytt, og skýrir það málin enn
frekar. Bókin á erindi til allra sem
láta sig náttúru landins skipta og
sem vilja stuðla að vemdun og
aukningu gróðurs þess. Land-
græðsla ríkisins á heiður skilinn
fyrir bókina Græðum Island.
INGVI ÞORSTEINSSON
náttúrufræðingur.
Smáfólk
I LOVE THE FEEL OF
NEU) B00K5,MARCIE..
THE PRETTY C0VER5,THE
PRINT, EVEN THE 5MELL..
Ég elska að snerta nýjar bækur,
Magga... fallegu bókarkápurnar,
letrið, jafnvel lyktin...
þeirra?
*
Kraftbirting sr.
Hjálmars Jónssonar
Frá Árna Björnssyni:
BÓLU-HJÁLMAR, alnafni séra
Hjálmars Jónssonar segir svo í
„Eftirmælum eftir prest“. „Guði og
Mammon særi sór, sínar skyldur
rækja". Ástæðulaust tel ég að rekja
fleira úr þessum eftirmælum, því
skáldmæltur Skagfirðingur, getur
varla annað en þekkt þau. Bréf
þetta var þó ekki hugsað sem eftir-
mæli, nema þá helst eftir presthluta
mannsins, sem hefur ýtt Guði til
hliðar um sinn, til að geta þjónað
Mammoni af fullri trúmennsku í
ríkisstjórn, sem setur boðskap hans
ofar öðrum guðspjöllum. En það
sem fór fyrir brjóstið á mér og,
e.t.v. fleirum var, að viðmælandi
þingmannsins gaf í skyn, að hann
væri að túlka sjónarmið kirkjunnar
og þjóna hennar, og þingmaðurinn
hafði ekki fyrir því að leiðrétta þann
misskilning. Annað sem kom mér
líka á óvart var hve hiklaust þing-
maðurinn túlkaði þau sjónarmið að
andstæðingar frumvarpsins hefðu
uppi andvísindaleg viðhorf. Hvaðan
kom sú kraftbirting? Varla úr vís-
indasamfélaginu í Skagafirði?
Þegar ég svo lallaði niður í Al-
þingi í dag, til að berja augum full-
trúa íslenskrar alþýðu og hlusta á
vandaðan málflutning, komst að
raun um að meirihluti heilbrigðis-
nefndar ætlar að láta undan þrýst-
ingi Islenskrar erfðagreiningar og
leyfa að setja upplýsingar inn í mið-
læga gagnagrunninn, sem í raun
ónýta persónuverndina, skildi ég
hvers vegna presturinn hafði af-
klæðst hempunni til að gerast
stjórnmálamaður.
ÁRNIBJÖRNSSON
læknii-.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.