Morgunblaðið - 16.12.1998, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Norrænir menningarráðherrar ræddu framtíð ríkisútvarpa
Stafrænar sendingar
kalla á breytingar
Á FUNDI menningarmálaráðherra
og útvarpsstjóra Norðurlandanna í
Kaupmannahöfn í síðustu viku var
fjallað um stöðu ríkisútvarpa á
Norðurlöndum. Björn Bjarnason
menntamálaráðherra segir að við
verðum að taka mið af þeim breyt-
ingum sem eigi sér stað á útvarps-
starfsemi á Evrópska efnahags-
svæðinu. Hann bendir á að starfs-
umhverfi í útvarpsrekstri eigi eftir
að breytast mjög mikið á næstu ár-
um þegar stafrænar útsendingar
hefjist.
Á síðustu árum hefur mikið verið
fjallað um framtíð ljósvakamiðla í
eigu ríkisins á Norðurlöndunum.
Víða hafa verið gerðar breytingar á
rekstrai-fyrirkomulaginu til að mæta
nýjum kröfum. Síðast árið 1996 var
norska ríkisútvarpinu breytt í hluta-
félag í eigu ríkisins, en markmiðið
með þvi var að auka sjálfstæði fyrir-
tækisins og gefa því m.a. tækifæri til
að taka þátt í rekstri dótturfyrir-
tækja. Rekstrarfyrirkomulagi Ríkis-
útvarpsins á Islandi hefur ekki verið
breytt.
„Umræður á fundinum snerust
m.a. um stöðu þessara fyrirtækja.
Það er alveg augljóst að á vettvangi
Evrópusambandsins eru þungar
kröfur frá öflugum einkafyrirtækj-
um í fjölmiðlarekstri, sem telja að
ríkisfyrirtækin njóti sérréttinda og
það þui-fí að þrengja þessi réttindi
og skilgreina þau með nýjum hætti.
Menningarmálaráðherrar Evr-
ópusambandsríkjanna gáfu út yfír-
lýsingar um þetta 17. nóvember sl.
og lýstu þai- afstöðu sinni til þessara
fyrirtækja sem eiga að þjóna al-
mannahagsmunum. Það er alveg
ljóst að útvarpsstjórarnir á Norður-
löndunum, sem eru með ríkisútvörp-
in þar, hafa áhyggjur af stöðu sinna
fyrirtækja og hvernig þau komi til
með að þróast í ljósi þeirra breytinga
sem verða. Breytingamar eru bæði
varðandi aukna samkeppni, auknar
kröfur um að ríkið sé ekki með putt-
ana í of mörgum hlutum, og einnig
um breytingar á útsendingum með
stafrænu byltingunni sem er á næsta
leiti, en við það fjölgar rásunum svo
mikið að starfsumhverfíð gjörbreyt-
ist,“ sagði Björn.
Frumvarp um útvarp
er hjá þingflokkum
Menntamálaráðherra hefur lagt
fyrir ríkisstjórn og þingfiokka
stjórnarflokkanna frumvarp um út-
varpsstarfsemi almennt. Þar er út-
varpsstöðvum settur almennur
rammi til að starfa eftir. Framvarpið
tekur mið af þeim tilskipunum sem
samþykktar hafa verið í Evrópusam-
bandinu um útvarpsstarfsemi. Björn
sagði að umræður í Kaupmannahöfn
staðfestu að taka þyrfti á starfsemi
Ríkisútvarpsins sérstaklega. Ekki
síst yrði að taka mið af þeirri þróun
sem hefði átt sér stað í Evrópu
þannig að tryggt yrði að starfsemi
Ríkisútvarpsins yrði í samræmi við
þær leikreglur sem gilda á Evrópska
efnahagssvæðinu. Fjórfrelsið sem
fælist í EES-samningnum næði til
útvarpsrekstrar ekki síður en ann-
arrar atvinnustarfsemi. Ríkisstjórn-
in væri þeirrar skoðunar að áfram
yrði starfrækt hér Ríkisútvarp og
ekki mætti fjara undan því.
Markús Orn Antonsson útvarps-
stjóri sagði að þetta hefði verið
gagnlegur fundur. „Þar var gerð
grein fyrir stöðu ríkisútvarps- og
sjónvarpsstöðvanna í ljósi nýrrar
samkeppni. Lögð var áhersla á að
það þyrfti að laga löggjöf landanna
að þörfum viðkomandi þjóðlanda fyr-
ir sjónvarps- og útvarpsefni sem
væri á þjóðlegum menningarlegum
forsendum viðkomandi landa. Sam-
keppnin frá öðrum menningarsvæð-
um er að verða mjög mikil og það er
mikil alþjóðavæðing í framleiðslu og
dreifíngu á sjónvarpsefni. Menn
voru sammála um að rétt viðbrögð
við þessu væru að treysta enn betur í
sessi þessi íyrirtæki í löndunum
sjálfum og að þau hefðu ákveðnum
skyldum að gegna varðandi þjóðlegt
menningarefni.“
NOKKRIR af þátttakendum fjórðungsfunda Almannavarna ríkisins og
almannavarnanefnda á landsbyggðinni. Frá vinstri: Áslaug Þórarins-
dóttir, lögreglustjóri í Neskaupstað, Lárus Bjarnason, lögreglustjóri á
Seyðisfirði, Inger L. Jónsdóttir, lögreglustjóri á Eskifirði, Sólveig Þor-
valdsdóttir, framkvæmdastjóri Almannavarna ríkisins og Hafþór
Jónsson, aðalvarðstjóri Almannavarna.
Fundir Al-
mannavarna
um allt land
Á FIMMTUDAG var haldinn síðasti
fundurinn í nokkurra vikna funda-
lotu Almannavarna ríkisins og al-
mannavarnanefnda í landinu. Hefur
Almannavarnanefnd farið og hitt
nefndirnar til að kynna m.a. nýtt
innra skipulag stofnunarinnar.
Alls sóttu 142 fundina, sem haldn-
ir voru á Isafírði, Akureyri, Selfossi,
Reykjavík og Egilsstöðum. Fundirn-
ir ganga undii' heitinu fjórðungs-
fundir og er stefnt að því að halda
slíka fundi tvisvar á ári.
Heimamenn sem voru úr röðum
lögreglu, björgunarsveita, slökkvi-
liða og bæjarstjórna, fluttu erindi
um svæðisbundnar almannavarnir
og þau verkefni sem unnið er að á
hverju svæði. Með í för voru sér-
fræðingar frá Veðurstofu íslands,
Verkfræðistofnun Háskóla íslands
og Non-ænu eldfjallastöðinni, mis-
munandi eftir landsfjórðungum.
Sólveig Þorvaldsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Almannavama ríkisins,
sagði að loknum síðasta fundinum að
heimamenn í héraði hefðu verið mjög
jákvæðir. Eitt af grundvallaratriðum
í almannavömum væri gott samstarf
milli heimamanna í héraði og Al-
mannavarna ríkisins.
Morgunblaðið/Golli
Fálkaorða fyrir störf að
mannréttindamálum
FORSETI íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, hefur sæmt Guðmund
Alfreðsson, prófessor og for-
stöðumann Raoul Wallenberg-
stofnunarinnar, og Jakob Þ.
Möller lögfræðing, sem starfað
hefur hjá Sameinuðu þjóðunum
og nú dómara við Mannréttinda-
dómstól Bosníu-Hersegóvínu,
riddarakrossi hinnar fslensku
fálkaorðu fyrir störf að mann-
réttindamálum.
15 mánaða fangelsi
fyrir peningastuld
HÆSTIRÉTTUR staðfesti á
fimmtudag dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur um fímmtán mánaða
óskilorðsbundið fangelsi yfír toll-
verði sem stal í nóvember 1996
peningasendingu er innihélt 52.000
sterlingspund. Þá var einnig stað-
festur dómur um 4 mánaða skil-
orðsbundið fangelsi eiginkonu hans
íýrir hylmingu.
Peningarnir voru frá A/S Jyske
Bank í Danmörku á leið til Lands-
banka íslands. Hurfu þeir í póst-
miðstöðinni að Ármúla 25 í
Reykjavík. Við rannsókn lögreglu
kom fram að öryggisreglur við
peningaflutninginn voru mjög fá-
brotnar og fjöldi manns kom til
greina sem hefði getað náð sér í
umslagið.
Kvaðst hafa fundið
féð í hraungjótu
Komst rannsókn málsins ekki á
skrið fyiT en í febrúar 1997 þegar
kona hafði samband við lögreglu
vegna undarlegi’ar sögu kunn-
ingjakonu sinnar af fundi sterl-
ingspunda í sumarbústað. Leiddi
athugun lögreglunnar til þess að
böndin bárust að ákærða þar sem
hann reyndist hafa mikið magn af
pundum í fói-um sínum. Vann hann
sem tollvörður og hafði verið
staddur í póstmiðstöðinni Ánnúla
25 umræddan dag. Ákærði játaði
stuldinn fyrir lögreglu en dró síðar
þá játningu til baka. Fyrir dómi
neitaði ákærði sakargiftum og
kvaðst hafa fundið féð í hraun-
gjótu. Þótti ekki mark á þeirri frá-
sögn takandi og var dómur héraðs-
dóms staðfestur.
Vinkona þeirra hjóna, fyrrver-
andi bankastarfsmaður, sem að-
stoðaði við að skipta hluta fjárins í
íslenskar krónur, áfrýjaði ekki hér-
aðsdómi þar sem hún hlaut fjög-
urra mánaða skilorðsbundið fang-
elsi.
Málið fluttu Bogi Nilsson ríkis-
saksóknari af hálfu ákæruvaldsins
og Brynjar Níelsson hrl. fyrir hönd
dæmdu.
Fyrrverandi umsjónarmaður Lífeyrissjóðs starfsmanna Áburðarverksmiðju ríkisins bótaskyldur
Hæstiréttur hækkar
bætur úr 5 í 55 milljónir
HÆSTIRÉTTUR hefur dæmt fyrr-
verandi umsjónarmann Lífeyrissjóðs
starfsmanna Áburðarverksmiðju rík-
isins til að greiða sjóðnum 55.000.000
króna skaðabætur vegna óforsvaran-
legra skuldabréfakaupa fyrir hönd
sjóðsins. Þá var endurskoðandi sjóðs-
ins dæmdur til að greiða 4.000.000 af
þessari fjárhæð óskipt ásamt um-
sjónarmanninum. Bera bótafjárhæð-
imar dráttarvexti frá 8. apríl 1997 til
greiðsludags. Islenska ríkið og
Áburðarverksmiðjan hf. voru hins
vegar sýknuð af kröfum lífeyrissjóðs-
ins þar sem skilyrði húsbóndaá-
byrgðar þóttu ekki vera fyrir hendi.
Með bréfí, dagsettu 26. október
1994, óskaði stjóm lífeyrissjóðsins
eftir opinberri rannsókn á skulda-
bréfakaupum sjóðsins á undanförn-
um misserum. Um var að ræða kaup
á skuldabréfum tryggðum með veði í
fasteignum á byggingarstigi.
Með ákæm ríkissaksóknara, dag-
settri 20. júní 1995, var höfðað opin-
bert mál á hendur starfsmanni
Áburðarverksmiðjunnar sem hafði
umsjón með sjóðnum ásamt endur-
skoðanda sjóðsins. Samkvæmt dómi
Hæstaréttar 2. apríl 1996 var um-
sjónarmaðurinn meðal annars sak-
felldur fyrir umboðssvik samkvæmt
249. gr. almennra hegningarlaga með
því að hafa, án þess að afla gagna um
veðhæfí hinna veðsettu eigna og upp-
lýsinga um skuldara bréfanna, og
brjóta þannig gegn ákvæðum reglu-
gerðai' lífeyrissjóðsins, staðfestri af
fjármálai'áðuneytinu 4. janúar 1993,
með umræddum kaupum á veð-
skuldabréfum, stefnt með megin-
hluta kaupanna fé sjóðsins í stór-
fellda hættu. Þá var endurskoðand-
inn sakfelldur með sama dómi fyrir
brot gegn 10. gr., sbr. 17. gr. laga nr.
67/1976 um löggilta endurskoðendur
og 2. mgr. 3. gr., sbr. 6. gr. laga um
ársreikninga og endurskoðun lífeyr-
issjóða nr. 27/1991, sbr. 138. gr. al-
mennra hegningarlaga, með því að
hafa ekki gert fyrirvara um áður-
nefnd skuldabréfakaup með áritun á
árs- reikninga fýrir rekstrarárið 1993
eða á viðeigandi hátt í skýringum
með þeim.
24. gr. skaðabótalaga á ekki við
í kjölfarið höfðaði sjóðurinn
skaðabótamál á hendur viðkomandi
auk íslenska ríkisins og Áburðar-
verksmiðju ríkisins hf., sem tekið
hefur við réttindum og skyldum
Áburðarverksmiðjunnar. Vísaði
Hæstiréttur í dómi sínum 11. desem-
ber síðastliðinn til fyn-gi'einds
hæstaréttardóms um sök umsjónar-
mannsins. Ekkert hefði komið fram
sem styddi staðhæfíngu hans um að
hann hefði keypt skuldabréfin með
vitund og vilja stjórnar lífeyrissjóðs-
ins. Væri hann því ábyrgður fyrir
tjóninu. Höfuðstóll tjónsins var tal-
inn nema 65.725.475 krónum. Hér-
aðsdómur Reykjavíkur hafði lækkað
bótafjárhæðina vegna eigin sakar líf-
eyrissjóðsins og með vísan til 24. gr.
skaðabótalaga nr. 50/1993 þar sem
segir að lækka megi bótafjárhæð eða
fella niður skaðabótaábyrgð „ef
ábyrgðin yrði hinum bótaskylda svo
þungbær að ósanngjarnt má telja
eða álíta verður að öðru leyti skerð-
ingu eða niðurfellingu sanngjarna
vegna mjög óvenjulegra aðstæðna".
Hæstiréttur féllst á að lækkun væri
heimil vegna eigin sakar sjóðsins en
hins vegar ætti 24. gr. skaðabótalaga
ekki við.
Hvað ábyi-gð endurskoðandans
snertir segir að hann hafi engra
gagna aflað um veðhæfi þeirra fast-
eigna sem skuldabréfin voru tryggð í
heldur hafi hann, að eigin sögn,
stuðst við eigið mat þegar hann vann
ársreikning íyrir árið 1993. Hann
hafi í störfum sínum verið ábyrgur
gagnvart sjóðsfélögum. Hafi honum
borið að meta með viðhlítandi hætti
verðgildi skuldabréfa, sem sjóðurinn
keypti af öðrum en sjóðsfélögum,
meðal annars með því að afla eftir
þörfum gagna um veðhæfi. Þá hafi
honum borið að kanna afstöðu stjórn-
ar sjóðsins til þessara kaupa. Hafi
hann því brugðist skyldum sínum
gagnvart sjóðnum. Var bótaábyrgð
hans talin ná til tjóns sem varð eftir
15. apríl 1994, en þann dag áritaði
hann ái-sreikning fyrir árið 1993.
Héraðsdómur hafði hins vegar sýkn-
að endurskoðandann því hann hefði
verið í góðri trú um, að stjóm stefn-
anda hefði verið fullkunnugt um áð-
urnefnd verðbréfakaup.
Málið fluttu Magnús M. Norðdahl
hrl. fyrii' hönd lífeyrissjóðsins, Jón G.
Tómasson hrl. af hálfu íslenska ríkis-
ins, Elvar Örn Unnsteinsson hrl. fyr-
ir hönd Ábm'ðai'verksmiðjunnar hf.,
Ástráður Haraldsson hrl. fyrir hönd
umsjónarmanns sjóðsins og Helgi V.
Jónsson hrl. af hálfu endurskoðand-
ans.