Morgunblaðið - 16.12.1998, Blaðsíða 50

50 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998
MORGUNBLADIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Gott og vont
í hagfræði
og pólitík
ÞEGAR kosið var til
þings í Bretlandi fyrir
einu og hálfu ári heyrð-
ust þær raddir að
V er kamannaflokkur
Tonys Blairs væri bú-
"Tnn að kokgleypa
stefnumál íhaldsflokks
Margrétar Thatchers
og að Blair væri í raun
verðugri arftaki þeirrar
arfleifðar en eftirmaður
Margrétar á stóli for-
sætisráðherra, John
Major.
Það er að vissu leyti
rétt að þegar hlustað er
á málflutning höfuðand-
stæðinga breskra
Magnús Árni
Magnússon
stjórnmála virðist ekki ýkja mikill
ágreiningur á milli þeirra í hagfræði-
legu tilliti. Þeir eru nú báðir
málsvarar hins frjálsa markaðskerfis
og viðurkenna að atvinnutækin séu
'►íietur komin í höndum borgaranna
en ríkisins. Þó er einn eðlismunur á.
Munurinn liggur í góðri og vondri
pólitík og til að sjá hann kristallast
er rétt að líta hingað heim.
Sjálfstæðisflokkurinn undir for-
ystu Davíðs Oddssonar hefur löng-
um litið á breska Ihaldsflokkinn sem
sína fyrirmynd. Hann talar um kosti
hins frjálsa markaðskerfis, en trúir í
raun ekki á það þegar hætta er á að
það komi gæludýrum hans illa. Þetta
má sjá dæmi um þegar vernda þarf
^einokunar- og yfirburðastöðu þeirra
fyrh-tækja sem gárungarnir hafa
kennt við kolkrabba. Þá er varð-
hundum forréttindastéttarinnar att
út á foraðið af sjálfskipuðum
málsvörum „frelsisins".
Það sama á við þegar stinga á
undan sameiginlegum auðlindum
landsmanna og setja þær í vasa
hinna útvöldu. Þá stendur Sjálfstæð-
isflokkurinn í fylkingarbrjósti og
notar kennisetningar hagfræðinnar
til að slá ryki í augu fólks. Einka-
væðing og einkarekstur í stað ríkis-
rekstrar er hins vegar
annað en það að af-
henda örfáum útvöldum
fjöregg íslensks efna-
hagslífs endurgjalds-
laust. Auðvitað á ríkið
ekki að standa í útgerð,
en íslenska ríkið getur
selt hæstbjóðanda að-
gang að auðlmdinni, í
stað þess að láta kvóta-
eigendum það hlutverk
eftir. Ég fullyrði að
þeim peningum sem
þar færu í ríkissjóð
væri betur varið í aukin
framlög til tölvunar-
fræðikennslu við Há-
skóla Islands, eða í
bætta heilbrigðisþjónustu, en í lúx-
uslifnað kvótaaðalsins.
Það er misbeiting valdsins í þágu
Einkavæðing og einka-
rekstur í stað ríkis-
rekstrar er hins vegar
annað en það, segir
Magnús Arni Magnús-
son, að afhenda örfáum
útvöldum fjöregg ís-
lensks efnahagslífs
endurgj aldslaust.
hinna fáu sem einkennir íhaldsmenn
allra landa. Þeir nota vald sitt til að
koma gæludýrum sínum í yfirburða-
stöðu á markaði. Ef samfélagsað-
stæður leyfðu að forréttindastéttirn-
ar færu um rænandi og ruplandi, þá
væri íhaldsmönnum svosem slétt
sama. Það þurfti byltingu í Frakk-
landi til að ýta þeirri fornu auðsöfn-
unaraðferð til hliðar.
I augum nútímalegra jafnaðar-
manna á að nýta kosti markaðarins í
þágu heildarinnar. Sú réttláta krafa
er sett fram að þeir sem afla meira
leggi að sama skapi meira fram til
þess að gera samfélagið, sem við
byggjum öll, manneskjulegra og
betra.
I raun eru pólitík og hagfræði sitt
hvað, þótt hægrimenn hafi hin síðari
ár viljað skreyta sig með sigrum nú-
tímalegi'ar hagfræði sem byggist á
frjálsu mai-kaðskerfi - verslunar-
frelsi. Verslunarfrelsi kemur pólitík
hægrimanna ekki við. Þeir hafa ekki
alltaf verið málsvarar verslunarfrels-
is og eru það ekki enn nema það
raski hvergi hagsmunum forrétt-
indastéttarinnar.
Meint afstaða íhaldsmanna til
verslunarfrelsis á sér sögulegar for-
sendui’. Af ótta við ógnina sem stóð
af verkalýðsbaráttu og sósíalisma á
fyrrihluta aldarinnar sömdu hinar
ólíkufy’lkingar íhalds og frjálslyndis
frið. Ihaldssamir stóreignamenn ótt-
uðust völd sín og aðstöðu í samfélag-
inu og frjálslyndir sáu ógnina sem
markaðsbúskapnum stafaði af
dýnamík þeirrar hreyfingar sem
trúði ekki á lausnir hans.
Nú er svo komið að jafnvel útverðir
hinnar gömlu sósíalísku hugsunar
hafa tekið markaðsbúskapinn í sátt
og jafnaðarmenn á Vesturlöndum
hafa almennt gert sér grein fyrir
kostum hans til að stækka þá köku
sem þjóðirnar hafa til skiptanna. Þess
vegna tala menn um að hinar gömlu
skilgreiningar ti! hægri og vinstri eigi
ekki lengur við. Frjálslyndir íslenskir
borgai’ar (og þá á ég ekki við þessa
sem keppast við að stofna hvern
stjórnmálaflokkinn af öðrum þessa
dagana) hafa of lengi látið hafa sig að
ginningarfífli íhaldsmanna með því að
kjósa Sjálfstæðisflokkinn. Hann
stendur þegar allt kemur til alls ekki
fyrir þau gildi um jöfn tækifæri og
frelsi í viðskiptum sem hin frjálslynda
borgarastétt trúir á.
Það er höfuðverkefni hinnar sam-
einuðu hreyfíngar íslenskra jafnað-
armanna að vinna traust þessa hóps,
sem hingað til hefur ranglega talið
að málsvara sína væri að finna í lög-
fræðingastóðinu sem íslensk forrétt-
indastétt hefur komið í ráðherra-
stóla. A tyllidögum tala þeir eins og
þeir standi fyrir góða hagfræði, þeg-
ar þeir standa í raun ekki fyrir neitt
annað en vonda pólitík.
Höfundur er 15. ulþingismaður
Reykvíkinga.
Þjóðfundur í
Háskólabíói
A LEIÐINNI í Há-
skólabíó laugardaginn
28. nóvember var ör-
tröð bíla sem streymdu
vestur Hringbrautina
rétt fyrir kl. 14. Við bíó-
ið kom skýringin því
þar voru langar biðrað-
ir fólks sem ekki var
sama um landið sitt og
hvernig því væri skilað í
hendur afkomenda okk-
ar. Þetta hugsandi fólk
var komið til að berjast
gegn hinu ótrúlega
glámskyggna yfji-valdi
sem grúftr yfir Islandi
um þessar mundir.
Fólkið kom sá og vann
áfangasigur gegn fyrirhugaðri
skemmdarstarfsemi á ósnortnu landi
sem yrði með öllu óbætanlegt. Þarna
Með óskiljanlegum
hætti hafa eignir
Islendinga að mestu
komist í hendur fárra
óábyrgra einstaklinga,
segir Albert Jensen,
sem engan áhuga
hafa fyrir velferð
lands og þjóðar.
fann ég að þrátt fyrir allt var barátt-
an ekki vonlaus.
Þjóðin er nú á mörkum þess að
halda áfram að vera til, eða hverfa til
einhvers sem hvorki hefur upphaf né
endi. Þjóð verður að eiga land,
tungumál, vera sjálfstæð og vita
hvað hún vill. Með óskiljanlegum
hætti hafa eignir Islendinga að
mestu komist í hendur fárra óá-
byrgra einstaklinga sem engan
áhuga hafa fyrir velferð Iands og
þjóðar. Völdin sem auðæfín hafa
fært þessum mönnum nota þeir gegn
þjóðinni á margvíslegan hátt, komast
jafnvel bakdyramegin til áhrifa í rík-
Albert
Jensen
Enn um málefni
grunnskólans
í GREIN sem formaður Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga ritar í
Morgunblaðið hinn 9. desember sl.
ræðst hann harkalega að undirrituð-
um. Það er ekki ætlun mín að elta ól-
ar við allt sem fram kemur í grein-
inni heldur benda á nokkur atriði
sem ættu að varpa ljósi á það sem
málið snýst um.
I upphafi greinarinnar fjallar for-
maður Sambands íslenskra sveitai’-
félaga um að undirritaður fullyrði út
og suður um væntanlegar launakröf-
jjr kennara og mistök í samninga-
T?crð ríkis og sveitarfélaga vegna yf-
irtöku sveitarfélaganna á rekstri
grunnskóla ásamt því að vera með
ásakanir í minn garð um rangfærsl-
ur. Varðandi ummæli mín um vænt-
anlegar kröfur kennara í samningum
árið 2000 er það eitt að segja að þar
er ekkert nýtt á ferðinni heldur ein-
ungis undirstrikað enn og aftur að
laun kennara verða að hækka veru-
lega í þeim samningum ef ætlunin er
að fá kennara til starfa í skólunum.
Ég hef hins vegar aldrei haldið því
fram að laun kennara eigi að hækka
sérstaklega umfram laun annarra
' stétta heldur þvert á móti fagnað því
ef aðrir hópar ná árangri í sinni
kjarabaráttu. Staðreynd málsins er
sú að langflestir hópar launafólks
eru allt of lágt launaðir.
Samningur ríkis og
sveitarfélaga
Hvað varðar þau mistök sem ég
^el að hafí verið gerð þegar samið
var um flutning tekjustofna frá ríki
til sveitarfélaga vil ég benda á eftir-
farandi staðreynd. Það ár sem lagt
var til grundvallar til að finna út
raunverulegan kostnað við rekstur
grunnskóla voru laun kennara í
sögulegu lágmarki. Þess vegna var
sá grunnur sem útreikningamir
byggðust á langt undir þeim mörk-
um sem eðlileg máttu teljast. Með
samningnum tóku sveitarfélögin í
raun á sig bótalaust að leiðrétta það
Með samningum
tóku sveitarfélögin í
raun á sig bótalaust,
segir Eiríkur Jónsson,
að leiðrétta það
launasvelti sem
kennarar voru í.
launasvelti sem kennarar voru í á
síðustu árum sínum hjá ríkinu. Á
þessa staðreynd benti ég formanni
Sambands íslenskra sveitarfélaga ít-
rekað áður en samningar um tekju-
stofna voru undirritaðh’ en _ talaði
jafnan fyrir daufum eyrum. Ég hef
aldrei sagt að útreikningar sveitarfé-
laganna á kostnaðarauka við rekstur
grunnskóla til aldamóta séu rangir
heldur einungis að grunnurinn sem
byggt var á hafi verið rangur.
Ásakanir um óheilindi
I grein sinni hefur formaður sam-
bandsins mörg orð um
óheilindi mín hvað
varðar aðkomu að
samningagerð fyrir
kennara bæði í þeim
samningum sem undir-
ritaðir voru fyrir ári og
í þeim viðræðum sem
fram hafa farið milli
einstakra kennarahópa
og viðkomandi sveitar-
stjórna. Þetta gerir for-
maðurinn þrátt fyrir að
hann hafi ekki tekið
þátt í þessum viðræð-
um og viti þar af leið-
andi ekki nema hálfan
sannleikann í málinu.
Ég er borinn þeim sök-
um að ég stýri uppsögnum kennara
og í því sambandi bent á að formað-
ur Kennarasambandsins hafi setið
fundi með fulltrúum kennara og
bæjarstjómar á Seltjarnarnesi til að
knýja á um meiri launahækkanir en
kjarasamningar kveða á um. Mér er
það sönn ánægja að upplýsa for-
mann Sambands íslenskra sveitarfé-
laga um það með hvaða hætti það
bar að að ég mætti til fundar á Sel-
tjarnarnesi.
Sannleikurinn er sá að bæjarstjór-
inn á Seltjamarnesi boðaði fulltrúa
kennara á fund með svohljóðandi
símbréfi hinn 6. maí sl.:
„Fjárhagsnefnd fundar n.k. fimmtu-
dag kl. 13. Gert er ráð fyrir fulltrú-
um kennara á fundinn. Óskað er eftir
því að kennarar hafi með sér launa-
fulltrúa Kennarasambandsins ef
hægt er.“ Bæjarstjóri.
Þarna er skýringin á því hvers
vegna Kennarasambandið hóf beina
þátttöku í þeim viðræðum sem fram
fóru á Seltjarnarnesi. Kennai’asam-
band íslands hefur ekki og mun ekki
hafa frumkvæði að því að knýja á um
gerð viðbótarsamninga í einstaka
Eiríkur
Jónsson
sveitarfélögum né held-
ur því hvort einstakir
kennarar segja upp
starfi sínu. Hins vegar
mun Kennarasamband-
ið ætíð aðstoða einstak-
linga og hópa innan
Kennarasambands Is-
lands við úrlausn
vandamála sem upp
koma á hverjum stað
fyrir sig.
Að ala á ófriði
Að lokum vil ég
benda á að það viðtal
við mig sem formaður
Sambands íslenskra
sveitarfélaga vitnar í í
grein sinni var í rauninni ekki annað
en svör mín við spurningum blaða-
manns sem hann setti fram vegna
ummæla nokkurra sveitarstjórnar-
manna í minn garð í fjölmiðlum og á
fundum á vettvangi Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga. Ég mun eftir-
leiðis sem hingað til svara fyrir mig
þegar á mig er ráðist. Ég kýs hins
vegar að gera það á málefnalegan
hátt þrátt fyrir að umrædd grein for-
manns Sambands íslenkra sveitarfé-
laga gefi tilefni til annars. Ef Sam-
band íslenskra sveitarfélaga vill hins
vegar ala á ófriði milli kennara og
sveitarstjórnarmanna er besta ráðið
að formaðurinn ski’ifi áfram blaða-
greinar í þeim anda sem hann gerði
hinn 9. desember sl. Ég fullyrði hins
vegar að greinar af þessu tagi munu
leiða til þess eins að þjappa kennur-
um enn frekar saman því stéttin er
sterk og lætur ekki bjóða sér hvað
sem er. Síst af öllu óttast kennara-
stéttin hótanir formanns Sambands
íslenskra sveitarfélaga.
Höfundur er formaður
Kennarasambands íslands.
iskerfinu. Þegar fólk
sem hugsar fram í tím-
ann reynir á lýðræðis-
legan hátt að upplýsa
almenning um skelfileg-
ar afleiðingar eyðilegg-
ingar á landi og síaukin-
ar mengunar blandar
stjórn landsvirkjunar
sér í málið með rándýr-
um auglýsingum sem
eiga að sýna hvað land-
ið er miklu fallegra ef
ekki sést í það. Hver
hvetur Landsvirkjun til
slíkrar lágkúru, hver
leyfir slíkt, hver græðir
og hver borgar brús-
ann? Landsvirkjun
gegn vinnandi fólki í Technoprom-
málinu hefði með svo mörgu öðru átt
að kveikja viðvörunarljós hjá þjóð-
inni um hvort verið sé að skapa
skrímsli sem hún muni ekki ráða við.
Fundurinn í Háskólabíói var að-
standendum hans til sóma og er ég
sannfærður um að þetta var eiginleg-
ur þjóðfundur, þverskurður af vilja
þjóðarinnar þar sem skynsemi, fram-
sýni og góðvilji fóru saman gegn
heimsku og skammsýni. Fram-
söguræða Guðmundar Páls Ólafsson-
ar verður mönnum eflaust minnis-
stæð og svo honum sjálfum viðtök-
umai’. Hann leiddi hugi fundarmanna
aftur til ái’sins 1623 þegar heimski
presturinn á Helgafelli lét eyða í eldi
ómetanlegum þjóðargersemum í bók-
um og skjölum. Aðgerðum stjóm-
valda í hálendismálum nú líkir hann
við gerð hins lánlausa prests á ömur-
legustu öld Islandsbyggðar.
Ég vil svara öldruðum manni af
Vesturlandi sem spyr í Morgunblað-
inu, hvar allt þetta fundarfólk hafi
verið þegar virkjanir hófust fyrir al-
vöra. Flestir vom ekki fæddir þá, en
hinir vissu að verið var að rafvæða
landið, það var verið að virkja fyrir
Islendinga sjálfa.
Finnur Ingólfsson og hans líkar
verða löngu gleymdir, nema í líkingu
prestsins frá Helgafelli, þegar þjóðin
mun nú og um langan aldur minnast
manna eins og Guðmundar Páls með
virðingu og þakklæti. Allur hans
málflutningur er fyrir land og þjóð í
nútíð og framtíð og að sjálfsögðu
þvert á þvælukennda rökleysu iðnað-
arráðherra, sem stundum virðist
ekki vita hvort hann er að tala með
eða móti landspjöllum. Öfugmæla-
fullur málflutningur ráðherrans er
næstum skáldlegur á köflum.
Hann lætur gamminn geisa af álíka
forsjálni og Þráinn forðum. Á sama
tíma og hann gerir lítið úr mengun af
völdum stóriðju og ríkisstjómin gerir
okkur þá skömm að skrifa ekki undir
Kyotosáttmálann nema hún fái auka-
mengunarkvóta berast ógnvekjandi
fréttir frá Alaska. Þar eiga sér stað
gífurlegar landskemmdir sem em
undanfari jai’ðvegsfoks og landauðn-
ar. Afleiðingar margra milljóna
fermílna gats í ósonlaginu em farnar
að gera mönnum Ijóst að þeir hafa
þegar gengið of langt í subbuskapn-
um gagnvart jörðinni og öllum náttr
úmlögmálum. En þrátt fyrir að svo
augljósar staðreyndir blasi við er
haldið áfram að blekkja og menga.
Heimska er tnilega versti óvinur
mannkyns og sýnist næsta ósigrandi.
Auður kemur engum þeim að gagni
sem ekki nær andanum.
Austur á fjörðum var maður nokk-
ur spurður hvað honum fyndist um
að sökkva Eyjabökkum. „Lítil eftir-
sjá í þeim, þeir em svo erfiðir í smöl-
un.“ Aldraður bóndi sagðist „hugsa
af meiri hlýhug til Ómars Ragnars-
sonar nú en hann hugsaði illa áður“.
Eftir undursamlegar stundir hin síð-
ari ár á hálendinu hef ég vaknað til
meðvitundar um listrænan og mildan
málflutning þessa mannvinar og
landvinar til varnar báðum. Ef menn
kynnu að meta landið með svo ást-
ríkum hætti sem Ómar og hans líkar
gera yrðu Landsvirkjunarmenn að
hugsa áður en þeir framkvæmdu.
Það er svo ótal margt annað að
stefna að en heilsuspillandi stóriðja.
Höfundur er byggingameistari.