Morgunblaðið - 16.12.1998, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998
LISTIR
MORGUNBLADIÐ
Gagnlegar upplýsingar
og1 nauðsynleg handbók
BÆKUR
f |) r ó tt i r
ÍSLENSK KNATTSPYRNA 1998
Eftir Víði Sigurðsson. Myndvinnsla:
Pjetur Sigurðsson, Einar Ólason, Lit-
myndir. Prentvinnsla: Grafík. 178 bls.
Bókaútgáfan Skjaldborg 1998.
KNATTSPYRNAN er vin-
sælasta íþróttagrein í heimi og er
mikil umfjöllun um hana víða um
veröld. Fíklarnir eru margir og þeir
nærast yfirleitt vel á tölfræði og
öðrum upplýsingum úr nánasta
knattspyrnuumhverfi sínu. Víðir
Sigurðsson hefur sinnt þessum
þætti vel, en síðan 1981 hefur hann
séð til þess að íslenska knatt-
spyrnusagan hefur verið skráð og
gefín út árlega. Frá 1985 og þar til í
fyrra var sérstakur kafli helgaður
sögunni til 1981. Fyrstu bækurnar
voru ekki eins nákvæmar og síðar
hefur orðið á raunin og bætir höf-
undur úr að þessu sinni hvað árið
1981 varðar; telur upp á einni síðu
leikmenn 1. deildar karla (efstu
deildar) og segir frá leikjafjölda
þein-a og mörkum. Ennfremur eru
upplýsingar um landsleiki karla og
kvenna á árinu. Að öðru leyti er
bókin með hefðbundnu sniði. For-
máli, lengri viðtöl við landsliðsþjálf-
ara karla og þau sem sköruðu fram
úr, viðtal við leikmann úr hverju liði
efstu deildar karla, úttekt á Islands-
mótinu í öllum deildum
og flokkum karla og
kvenna, bikarkeppn-
inni, deildabikarkeppn-
inni og Evrópuleikjum
félagsliða. Frásagnir af
öllum landsleikjum ís-
lands í öllum aldurs-
flokkum, upplýsingar
um atvinnumenn er-
lendis, félagaskipti,
dómara og störf þeirra,
aðsókn og ýmsar tölu-
legar upplýsingar auk
styttri frétta. Svart-
hvítar myndir af ein-
staklingum og liðum
prýða bókina og aftast
eru litmyndir af öllum
meistaraliðum ársins
og landsliðinu sem gerði jafntefli við
heimsmeistara Frakka auk fímm
annarra litmynda af leikmönnum í
keppni.
Þetta er fyrst og fremst handbók
með öllum upplýsingum sem skipta
máli. Uppsetningin er einfold og
auðvelt að finna það sem leitað er að
hverju sinni. í því sambandi má
nefna að á dögunum hafði norskur
blaðamaður samband við undirrit-
aðan og spurðist fyrir um ákveðinn
leikmann úr íslensku neðri deildar
liði. Hann hafði nafn leikmannsins
reyndar ekki rétt eftir en með að-
stoð bókarinnar reyndist létt verk
að finna út við hvern var átt. Blaða-
maðurinn fékk ekki aðeins svar við
spurningum sínum
heldur mun nákvæmari
upplýsingar en hann
hafði undir höndum og
voru upphaflega komn-
ar frá viðkomandi leik-
mapni!
Árlega hafa orðið
breytingar til batnaðar
á bókinni. Að þessu
sinni eru fleiri viðtöl en
áður og auka þau gildi
verksins, ekki síst þeg-
ar fram líða stundir.
Tölurnar segja sitt en
viðmælendurnir skýra
hvað á bak við þær
stendur. Stuttfréttim-
ar með frásögnum af
gangi mála í hverri um-
ferð efstu deildar karla og kvenna
gefa líka gleggri mynd af stöðunni
hverju sinni. Tölurnar breytast frá
ári til árs og fyrir þá sem þurfa á
þeim að halda er þægilegt að geta
gengið að þeim vísum.
Bókaflokkurinn Islensk knatt-
spyrna er þarft verk með gagnleg-
um upplýsingum og í raun er um
nauðsynlega handbók að ræða fyrir
þá sem fjalla um íslenska knatt-
spyrnu og aðra sem hafa gaman af
henni. Knattspyrnan var svona í ár
og miklu skiptir að sagan var skráð
um leið og atburðirnir gerðust. Það
ætti að koma í veg fyrir rangfærsl-
ur.
Steinþór Guðbjartsson
Vfðir
Sigurðsson
Astir miðaldra kvenna
Elizabeth Rúnar Helgi
Jolley Vignisson
BÓKMENNTIR á íslensku frá
hinni fjarlægu og dularfullu
heimsálfu Ástralíu ber ekki fyrir
augu okkar á hverjum degi.
Ljómi stafar af Ástralíu í hugum
okkar hér á norðurhjaranum,
enda eyddi sá margfrægi maður
Jörundur hundadagakonungur
þar ævikvöidinu eins og við vit-
um. Nú hefur Rúnar Helgi Vign-
isson gerst vitorðsmaður Jörund-
ar, og reyndar bætt um betur
með kynningum si'num og þýð-
ingum á bókmenntum and-
fætlinga okkar undanfarin ár.
Nú nýlega kom út bráðsmellin
skáldsaga Fröken Peabody hiotn-
ast arfur eftir Elizabeth Jolley í
þýðingu Rúnars Helga. Sagan
segir frá ýmsum óvæntum uppá-
komum. En hver er Elizabeth
JoIIey?
„Elizabeth Jolley fluttist til
Ástralíu árið 1959, til borgarinn-
ar Perth. Mér finnst hún mjög
upptekin af þessum flutningum
og hún staðsetur sjálfa sig og
persónur sínar oft í þessum spor-
um. Persónur hennar flakka
mikið milli Evrópu og Ástralíu
og hún er býsna upptekin af því
að skilgreina stöðu sína í heimin-
um. Það finnst mér eitt af meg-
ineinkennum hennar sem höf-
undar! Náttúra Ástralíu er mjög
ólík því sem Evrópubúar eiga að
venjast, og svo kemur vestræn
menning eins og skrattinn úr
sauðarleggnum inní þessa nátt-
úru og ruglar myndina. Áströl-
um hefur oft verið borið það á
brýn að eiga sér enga menningu,
eða bókmenntir sem standi undir
nafni, enda skírskotar Jolley
mjög í evrópskan menningararf í
skrifum sínum. Þó er hún ekki
mjög fræðilegur höfundur, per-
sónur hennar og samskipti
þeirra í millum eru höfuðatriðið
í verkum hennar. Sérstaða
Ástrala sem bókmenntaþjóðar
felst meðal annars í því að þeir
skrifa á máli ríkrar hefðar inn í
hefðarleysi þjóðlands sem Pat-
rick White, eini Nóbelsverð-
launahafi þeirra í bókmenntum,
kallaði „hið mikla ástralska eyði-
Iand“. Þess vegna gætir enn
frumherjaanda í
bókmenntum and-
fætlinga okkar og
enn leita þeir sjálfs-
myndar í landslagi
sem lengi vel rímaði
ekki við tungumálið.
Því finnst mér þessi
skírskotun til vest-
rænnar menningar í
sögu Jolley, mynda
hið víðara samhengi
bókarinnar. Sagan
fjallar að öðru leyti
um miðaldra konu í
Lundúnum sem býr í
mikilli einangrun.
Hún tekur uppá því
að skrifa ástralskri
skáldkonu bréf, en
skáldkonan heillar hana af því
að hún bregður upp myndum af
svolítið framandi og munúðar-
fullum heimi. Svo gerist það,
konunni til mikillar furðu, að
skáldkonan fer að svara bréfum
hennar og senda henni heilu
kafiana úr skáldsögu sem hún
vinnur að. Þarna sjáum við vel,
hvernig skáldskapur getur haft
áhrif á líf okkar! Miðaldra pipar-
jónkan lifnar öll við, en kryddið
óvenjulega í þessari bók er ástir
kvenna. Meira að segja ástir
miðaldra kvenna sem ekki eru
mjög algengar í bókmenntum.
Kannski er þetta skýringin á því
hversu Ástralir voru lengi að
taka á móti Elizabeth Jolley á
sínum tíma.“
Þetta eru fjarlægar slóðir!
Hvernig kom Ástralía þér fyrir
sjónir?
„Ástralía virkaði á mig sem
hálfgert undraland. Maður var
svolítið eins og Lísa í Undra-
landi í dálítinn tíma. Konan mín
fékk styrk til að fara til náms í
Ástralíu árið 1991. Við dvöldum
í tæpt ár í borginni Perth þar
sem Jolley býr og vorum svo
lánsöm að vera mjög fljótlega
kynnt fyrir þessari konu. í
fyrstu virkaði hún sem vinaleg
og snaggaraleg amma, en ekki
einn af virtustu og vinsælustu
höfundum Ástralíu. En þessi
hnellna, skemmtilega og heill-
andi kona hefur svo sannarlega
óvenjulega sýn á mannlífið og sú
sýn birtist með skýrum hætti í
bókum hennar."
Umkringd leifum af humri
og Ijúffengu salati kveikir
fröken Thome í einum af
svörtu smávindlunum sínum. Hún
hefur vanrækt þá upp á síðkastið.
„Koníak, mín kæra?“
„Nei, þakka þér, Prickles. Eg
þarf að ávarpa nýju hjúkrunar-
nemana klukkan fjögur."
„Það er nægur tími, mín kæra.“
„Jæja, kannski pínulítið þá.“
„Niður um lúguna!“
Það er orðið heitt á skrifstof-
unni, það gerir líflegur eldurinn.
Kærkomið regn streymir niður
gluggann að utanverðu.
„En þegar, ég spyr þig, en þeg-
ar hjónarúmið verður að sjúkra-
rúmi, hvað þá?“
„Mjög leikrænt, Prickles. Ég
býst við að það stafi af bók-
menntalegum tilhneigingum þín-
um, bókmenntaáhuga þínum.“
„Snow! Tugga af verstu gerð!“
„Já, Prickles. Fyrirgefðu! En í
alvöru talað, þá getur hjónarúmið
verið sjúkrarúm eða jafnvel autt
rúm, hvað sem aldri eða aldurs-
mun líður. Og sú er oft raunin á
lífsleiðinni."
Úr Fröken Peabody
hlotnast arfur
I
leit að pabba
og mömmu
BÆKUR
Myndasaga
KEIKÓ
Hvalur í heimsreisu. Texti: Kristín
Helga Gunnarsdóttir. Myndir: Stfll
ehf. Hallgrímur Ingólfsson og Aðal-
steinn Svanur Sigfússon. Umbrot:
Stfll. Prentun: Oddi. Útgefandi.
Bókaútgáfan Vöxtur.
VINIR, sagnaþulan og lesandinn,
fara dag einn í dýragarðinn í Lúmín
í Lúmínlana. Hitinn er mikill, svo
steikja má egg á stein-
um gangstétta. Vansæl
leita dýr í skjól skugg-
ans, og sviti drýpur af
mörgum manni. Fnyk-
ur fangabúða leikur um
dýr og gest. Já, sum
dýranna eru máttlaus
af hita, önnur ærð af
rimlum búranna. Vin-
irnir koma sér í skjól
með kæli við tungu.
Þá hefst sagan, sag-
an af háhyrningnum.
Hann er fangaður við
Island sem „lítið“ peð;
seldur úr landi í faðm
græðginnar, sem ber
hann frá Ontaríóríki til
Mexíkó. Honum líður
illa, ekki aðeins frelsi sviptur, held-
ur nafni líka: Siggi Kagó Keikó.
Sjálfsagt skiptu nafnbreytingar
hann litlu, hitt meir, að svo illa var
að dýrinu búið, að það hélt ekki
kröftum, bakhyman afmyndaðist
vegna vannæringar.
Þrátt fyrir illa meðferð heldur
Keikó ljúflyndi sínu, rís aldrei í móti
svipuhöggum gróðafíknar. Hann er
færður í stjörnubúning kvikmynda-
leikara, gerir hlutverki sínu þau
skil, að þeir er sáu, áttu ekki orð til
að lýsa hrifni sinni. Keikó var ekki
lengur rándýr norðan úr höfum, -
heldur hetja, - hetja þeirra er höfðu
séð hann á tjaldi, - hetja er leitar
frelsis, því þreki gædd, að engin
hindrun getur aftrað för. Slík hetja
á aðdáun fólks vísa, og það tók að
spyrja: Hvar ertu vinur? í fangelsi?
Slíkt getur ekki verið! Ólíðandi! Hér
eru peningar til að opna lúgu búrs-
ins, og þjálfa vin til frelsis - sunds-
ins. Um Nýhöfn í Óregón til Vest-
mannaeyja lá leið.
Hver sögulok verða,
veit enn enginn.
Vinir leiðast úr garði
í Lúmín. Vel get eg
skilið, að Free Willy
Keikó Foundation hafi
viljað samvinnu um út-
gáfu sögunnar, þeim
líka ætlaður hluti í
hagnaði. Og hann er
líklegur, því að höfundi
tekst að snerta hörpu
tilfinninga lesandans, -
vekja samúð með dýr-
um, benda á, hvemig
slægasta rándýri jarð-
ar, - MANNINUM,
tekst að pynta önnur
dýr, bræður og systur,
sjálfu sér til skemmtunar.
Myndir eru sterkar og áhrifarík-
ar, hæfa efni bókar mjög vel. Aug-
ljóslega er bók ætluð ungum les-
endum, því er letur á síðum alltof
smátt, trafali óvönum augum. Ann-
ar frágangur allur útgáfunni til
sóma.
Sig. Haukur
Kristín Helga
Gunnarsdóttir
Utan við
alfaraleið
BÆKUR
Greinasafn
MOLDUXI
Rabb um kveðskap og fleira eftir
Helga Hálfdanarson. Páll Valsson tók
saman. Prentvinnsla Grafík. Mál og
menning 1998 - 414 síður.
MOLDUXI Helga Hálfdanai-son-
ar, greinasafn margra ára, er eink-
um forvitnilegur fyrir það sem höf-
undurinn hefur að segja um skáld-
skap þótt dægurtmálaumræða hans
kunni að kæta marga. Helgi er sem
áður utan við alfarleið í viðhorfum
sínum og er ekki síst hollt að fylgja
honum eftir vegna þess.
Það er gaman að lesa um aðdáun
Helga á vel kveðnum vísum og líka
heilum ljóðum. Hann hrífst af ein-
faldleik myndmáls og áreynsluleysi í
framsetningu en þykir ekki verra að
ljóð standi í hljóðstaf. Auðvitað er
skáldskapur alþýðunnar, kveðskap-
urinn, ekkert síðri en hinna lærðu
myndbrjóta þegar vel tekst til. Und-
ir má taka með Steingrími í Nesi,
eins og Helgi gerir, þegar jafn vel er
kveðið og í eftirfarandi vísu:
Allt sem þjóðin átti og naut,
allt sem hana dreymir,
allt sem hún þráði og aldrei hlaut,
alþýðustakan geymir.
Helgi er talsmaður klassískra
gilda, hófsemi og fagurs málfars.
Þetta á ekki einungis við skáldskap
heldur líka mannlífið.
Þegar Helgi finnur engan til að
„þrátta" við býr hann til andstæð-
inga til að skrifast á við í blöðum.
Einn þeirra er Hrólfur Sveinsson,
skáld eins og tvífari hans. Helgi vill
þó alls ekki viðurkenna að hann sé
sjálfur skáld og er það liður í þrætu-
bók hans. Sú umræða þykir mér ekki
jafn fróðleg og til dæmis það sem
finna má um þýðingar og ýmsan þýð-
ingarvanda en sem betur fer er af
nógu slíku að taka í Molduxa.
Eki veit ég hvað á með réttu að
kalla greinar Helga enda skiptir það
ekki máli. Eins konar hugvekjur eru
þær flestar. Sumar er ágætar
kennslustundir í að orða hugsanir
sínar á íslensku, aðrar eru sýnishorn
nauðsynlegs andófs og til eru grein-
ar eftir Helga sem fyrst og fremst
vitna um íþrótt hans. Allt er þetta
vel þegið á tímum fábreytni í blaða-
skrifum en á köflum sýnist tilefnið
furðu smátt.
Kver Helga um íslenskt mál eins
og Skynsamleg orð og skætingur
hafa orðið mörgum að gagni. Nú
bætist Molduxi í þann fríða flokk.
Jóhann Hjálmarsson
-------------------
Nýjar bækur
• NÝTT og gamalt er eftir
Benjamín H.J. Eiríksson.
I kynningu segir að í þessari bók séu
saman komnar á
einum stað þær
greinar, sem til
era orðnar síðan
síðasta
ritgerðasafn
hans, Hér og nú,
kom út. Þar má
nefna skrif hans
um kvótakerfið
og veiðigjalda-
málið, guðfræði
þjóðkirkjunnai-, Passíusálmana o.fl.
Auk þess hefir hann valið með
ýmislegt eldra efni, þar á meðal kafla
um nazismann og Sovétríkin. Þá eru
þama tilraunir hans til þess að ráða
nokkra af leyndardómum Biblíunnar,
en fremst eru kaflar ævisögukyns.
Útgefandi er höfundur. Bókfélagið
sér um dreifíngu. Verð: 3.280 kr.
Benjamm H.J.
Eiríksson.