Morgunblaðið - 16.12.1998, Blaðsíða 37

36 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
4-
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998 37 ♦
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STJÓRNARSKRÁIN
OG 1. GREININ
AFUNDI, sem ungir Framsóknarmenn efndu til í fyrra-
dag um dóm Hæstaréttar og afleiðingar hans, flutti Sig-
urður Líndal, prófessor, ræðu þar sem hann fjallaði m.a. um
1. grein laga um stjórn fiskveiða nr. 38 frá 1990, en það er
hin umrædda lagagrein, sem kveður á um sameign þjóðar-
innar að fiskimiðunum. Um þessa lagagrein sagði Sigurður
Líndal á fundinum:
„Því er til að svara að þessi orð hafa enga merkingu í eign-
arréttarlegum skilningi. Þjóðin hefur engar þær heimildir,
sem eignarrétti fylgja samkvæmt löggjöf okkar og lagahefð;
nýtur engrar stöðu sameigenda.“
Þessi ummæli prófessors við lagadeild Háskólans um laga-
grein, sem haft hefur gífurlega þýðingu í þjóðfélagsumræð-
um undanfarinna ára hljóta að vekja menn til alvarlegrar
umhugsunar. Með lagagrein þessari var það ótvíræður vilji
Alþingis að undirstrika, að fiskimiðin við Islands strendur
væru sameign þjóðarinnar. Markmiðið með áherzlu lög-
gjafans var augljóslega að koma í veg fyrir, að einstakir aðil-
ar teldu sig eiga tilkall til eignarréttar að fiskimiðunum með
einum eða öðrum hætti.
Túlkun Sigurðar Líndals, prófessors, vekur hins vegar upp
spurningar um það, hvort ef til vill sé nauðsynlegt að tryggja
með afdráttarlausari hætti en jafnvel er hægt að gera með
lagasetningu á Alþingi sameign þjóðarinnar að fiskimiðunum
og með þeim hætti, að engum komi til hugar um ókomin ár
að gera tilraun til að koma fram nokkrum breytingum á
þessu grundvallaratriði.
Svo vill til, að í sjónvarpsviðtali í aprílmánuði árið 1991
setti Davíð Oddsson, formaður Sjálfstæðisflokksins og for-
sætisráðherra fram ákveðnar hugmyndir um að taka inn í
stjórnarskrá lýðveldisins ákvæði um sameign þjóðarinnar að
fiskimiðunum.
I sjónvarpsþætti þessum fjallaði Davíð Oddsson aðspurður
um það hvernig tryggja bæri að 1. gr. laganna um stjórn
fiskveiða væri virk. Hann sagði að fiskimiðin gætu verið
sameign þjóðarinnar en hún gæti jafnframt falið ákveðnum
aðilum eins og útgerðarmönnum og fiskimönnum að sjá um
að nýta arðinn af þeim í hennar þágu.
Síðan sagði Davíð Oddsson: „Það má hins vegar ekki ger-
ast þannig, að ákvæði fyrstu greinar verði marklaust. Eg tel
að rétt væri að breyta stjórnarskránni þannig, að löng hefð
gæti ekki breytt þessum þætti.“ Og síðar í sjónvarpsviðtal-
inu bætti Davíð Oddsson við: „Þess vegna get ég séð fyrir
mér að það væri skynsamlegt að breyta stjórnarskrá þannig
að þessi ákvörðun um, að hinn óveiddi afli í sjónum sé sam-
eign þjóðarinnar geti ekki breytzt fyrir hefðar sakir.“
Þegar þróun þessara mála síðustu tæp átta ár frá því að
þessi orð féllu eru höfð í huga verður ljóst, að þau hafa verið
mælt af mikilli framsýni. Sú hugmynd, sem þar er sett fram,
er áleitnari nú en hún var í byrjun þessa áratugar. Rétt er að
taka fram til þess að forðast allan misskilning að í sama sjón-
varpsviðtali lýsti Davíð Oddsson sig andvígan sölu veiðileyfa
en jafnframt að eignarréttur yrði færður útgerðarmönnum
endurgjaldslaust. Um síðarnefnda atriðið sagði hann: „... ég
tel að sú leið að færa útgerðarmönnum eignarréttinn endur-
gjaldslaust gangi of langt og hún gangi á svig við það, sem ég
er að tala um í fyrstu greininni.“
A næstu mánuðum munu fara fram miklar umi'æður um
það stjórnkerfi fiskveiða, sem við búum við. Ljóst er, að yfir-
gnæfandi meirihluti íslenzku þjóðarinnar er hlynntur ákvæði
1. greinar laganna frá 1990. Hins vegar er full ástæða til að
sýna varkárni í þessum efnum, ekki sízt, þegar orð falla frá
prófessor í lögum, þar sem lítið er gert úr mikilvægi þessa
lagaákvæðis og jafnvel sagt að það hafi enga þýðingu í „eign-
arréttarlegum skilningi“.
Færa má rök að því, að 1. grein laganna frá 1990 hafi öðl-
ast aukna þýðingu eftir dóm Hæstaréttar á dögunum. En
með því að binda ákvæði um sameign íslenzku þjóðarinnar að
fiskimiðunum í stjórnarskrá lýðveldisins ætti enginn að
þurfa að vera í vafa um þýðingu þess. Jafnframt minnka lík-
urnar á, að nokkrum stjórnmálamanni eða stjórnmálaflokki
komi til hugar að reyna að draga úr því eða fella það niður.
Ákvæðið í 1. grein laganna er hornsteinn kvótakerfisins.
Það er pólitískur grundvöllur þessa kerfis. Án þessa ákvæðis
mundi þjóðin ekki hafa sætt sig við þetta kerfi vegna marg-
víslegra annmarka, sem á því hafa verið eins og öllum er
kunnugt. Með því að setja þetta ákvæði í stjórnarskrá og
hugsanlega á þann veg, að það nái til allra auðlinda þjóðar-
innar væri lagður enn traustari grunnur en ella að þeirri
þjóðarsátt, sem óhjákvæmilegt er að ná fram til þess m.a. að
sjávarútvegurinn geti búið við frið og traust starfsumhverfi í
framtíðinni.
Morgunblaðið/Þorkell
KVENNALISTINN stendur nú frammi fyrir því að samþykkja eða hafna tillögu A-flokkanna um prófkjör um átta efstu sætin í Reykjavík.
Traust kjósenda á
samfylkingu minnkar
Stuðningur við samfylkinguna hefur verið að
minnka síðustu mánuði og mælist nú innan
við 20%. Langvinnar deilur um framboðsmál
samfylkingar er líklegasta skýringin á þessu.
--7---------------------------
A sama tíma eykst fylgið við ríkisstjórnar-
flokkana, en það er nú tæplega 70%. Egill
Ólafsson skoðaði þann vanda sem samfylk-
ingin stendur frammi fyrir.
OEINING um sameiginlegt
framboð Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Kvenna-
lista hefur dregið úr stuðn-
ingi við framboð þessara flokka. Trú-
verðugleiki framboðsins hefur beðið
nokkurn hnekki og kjósendur virðast
setja traust sitt á stjórnarflokkana,
en stuðningur við þá mælist nú 69,2%
í skoðanakönnun Gallup, sem er
mesta fylgi sem flokkarnir hafa feng-
ið. Áður hafði það mest mælst 68,9% í
skoðanakönnun í júní 1995.
I skoðanakönnun sem Gallup gerði
dagana 27. nóvember til 6. desember
fékk samfylkingin 16,5% fylgi, Sjálf-
stæðisflokkurinn fékk 48,6%, Fram-
sóknarflokkurinn 20,6%, Alþýðu-
flokkurinn 4,4%, Alþýðubandalagið
4%, Kvennalistinn 0,9%, Vinstrihreyf-
ing - gi’ænt framboð 2,2% og Frjáls-
lyndi flokkurinn 2%.
Samfylkingin og Framsókn
með svipað fylgi
Gallup spurði þá sem nefna flokk-
ana þrjá sem standa að samfylking-
unni hvort þeir myndu styðja hana ef
Alþýðuflokkur, Alþýðubandalag og
Kvennalisti bjóða ekki fram í eigin
nafni í kosningunum. 60% svarenda
sögðust ætla að styðja samfylking-
una. Miðað við þau svör er fylgi sam-
fylkingarinnar í kringum 22% eða
litlu meira en fylgi Framsóknar-
flokksins. Þetta er að sjálfsögðu
skelfíleg niðurstaða fyrir samfylking-
una, sem stefndi að því að verða jafn-
stór Sjálfstæðisflokknum, en hann
fékk 37,1% fylgi í síðustu kosningum.
Það sem verra er fyrir samfýlking-
una er að fylgið við hana virðist fara
minnkandi. Ef fylgi samfylkingar og
allt fylgi flokkanna þriggja sem að
henni standa er lagt saman kemur í
ljós að fylgið var tæplega 35% í ágúst.
I október hafði fylgið lækkað niður í
29% og nú mælist það tæplega 26%.
Sterk staða ríkisstjórnarflokkanna
þarf ekki að koma á óvart í ljósi þess
að undanfarin ár hefur verið góðæri í
landinu og kaupmáttur hefur vaxið ár
frá ári. Við slíkar aðstæður hlýtur
stjórnarandstaðan að eiga undir högg
að sækja. En góðærið skýrir hins
vegar ekki að fylgi við samfylkinguna
skuli á tveimur mánuðum hafa lækk-
að úr 35% í 26%.
Erfítt verkefni
Fáir reiknuðu með að það yrði auð-
velt fyrir Aþýðubandalag, Alþýðu-
flokk og Kvennalista að ná samstöðu
um málefni og sameiginlegt framboð.
Margrét Frímannsdóttir, formaður
Alþýðubandalagsins, segir að erfið-
leikamir hafi ekki verið meiri en hún
hafi búist við fyrirfram. Ekki er víst að
allir taki undir þetta með henni.
A.m.k. virðist stór hluti kjósenda sam-
fylkingarinnar hafa vonast eftir að
þetta gengi betur og lýsa óánægju
með framvindu mála í skoðanakönn-
unum. Þeir samíylkingannenn em til
sem segja að líklega hefði þurft að
undirbúa málið betur og gefa sér tíma
til þess fram að kosningunum árið
2003 eins og Steingrímur J. Sigfússon
og fieii'i fyrrverandi Alþýðubandalags-
menn sögðu á landsfundi Alþýðu-
bandalagsins í júlí þegar flokkurinn
tók ákvörðun um að stefna að sameig-
inlegu framboði í næstu kosningum.
Forystumenn samfylkingarinnar
sögðu, eins og stjórnmálamanna er
siður, að það réðist af málefnalegri
samstöðu flokkanna hvort af sameig-
inlegu samstarfi þeirra yrði eða ekki.
Mikla vinnu er búið að leggja í að ná
málefnalegri samstöðu með flokkun-
um. í stórum dráttum má segja að
flokkunum hafi tekist að tala sig nið-
ur á sameiginlegan gi’unn í flestum
málum. Ágreiningur er þó enn í utan-
ríkismálum og að nokkru leyti einnig
í sjávarútvegsmálum.
Átökin hafa skemmt fyrir
Það var hins vegar fyrst þegar kom
að því að taka ákvörðun um röðun á
framboðslista sem virkilega fór að
reyna á þanþol samstarfs flokkanna.
Átökin sem verið hafa um framboð
samfylkingar í Reykjavík og Reykja-
neskjördæmi hafa verið bæði hörð og
langvinn. Enginn vafi leikur á að
þessi átök hafa skemmt verulega fyr-
ir framboðinu. Þau draga úr trúverð-
ugleika samfylkingarinnar og leiða til
þess að margt fólk missir trú á hana.
Kjósendur spyrja, hvernig geta
stjórnmálamenn, sem gengur svona
illa að leysa eigin framboðsmál, kom-
ið sér saman um stjórn landsins?
Sú hætta er einnig fyrir hendi að
þessi hörðu átök um framboðsmálin
valdi trúnaðarbresti innan samfylk-
ingarinnar. Segja má að þegar hafi
orðið ákveðinn trúnaðarbrestur innan
hreyfingarinnar, a.m.k. segja kvenna-
listakonur að fyrir landsfund flokks-
ins í haust hafi verið gert heiðurs-
mannasamkomulag við þær um að
þær fengju tvö örugg sæti í Reykja-
vík. Við þetta samkomulag ætli A-
flokkamir ekki að standa. Hættan er
sú að átökin um röðun á lista komi
niður á samstarfi frambjóðenda og
þessi hætta eykst eftir því sem það
dregst að leysa ági'eininginn.
Mikil fundahöld hafa verið síðustu
daga í herbúðum samfylkingarinnar
um framboðsmál. Samkomulag virð-
ist vera að takast í flestöllum lands-
byggðarkjördæmunum. Góðar líkur
eru taldar á að samkomulag takist í
Reykjaneskjördæmi um að Kvenna-
listinn fái fjórða sætið. Þegar þetta er
ritað er hins vegar óljóst hvort sam-
komulag næst í Reykjavík. A-flokk-
arnir hafa komið sér saman um til-
lögu um prófkjör um átta efstu sætin,
en óljóst er hvort Kvennalistinn sam-
þykkir hana. Flest bendir til þess að
Kvennalistinn hverfí úr samfylking-
unni ef hann hafnar tillögunni.
Takist flokkunum að leysa fram-
boðsmálin bíður annað vandamál sem
einnig er erfitt að leysa og það er að
velja samfylkingunni leiðtoga. Þó
skoðanakannanir hafi sýnt mestan
stuðning við að Margrét Frímanns-
dóttir leiði samfylkinguna er Ijóst að
margir Aþýðuflokksmenn eiga erfitt
með að sætta sig við að gera formann
Alþýðubandalagsins að foringja sín-
um með sama hætti og margir Al-
þýðubandalagsmenn eiga erfitt með
að samþykkja Sighvat Björgvinsson
sem leiðtoga. Þetta vandamál verða
flokkarnir hins vegar að leysa því að
túlkun og framsetning á stefnu sam-
fylkingar kemur til með að skipta
miklu máli. Það gengur ekki að það
séu margir sem túlki stefnuna eins og
gerðist þegar stefnuskrá samfylking-
arinnar var birt í haust, en þá túlkaði
hver stefnuna með sínum hætti.
Ólík afstaða ASÍ og BSRB
til samfylkingar
Þegar umræður um sameiginlegt
framboð flokkanna þriggja hófust fyrir
alvöra var lögð áhersla á mikilvægi
þess að sameina félagshyggjufólk til
nýrrar sóknai- í samstarfi við verka-
lýðshreyfinguna. Spyrja má hvort
þetta takist. Það liggur fyrir að nokkr-
ir af öflugustu talsmönnum stjórnar-
andstöðunnar hafa ákveðið að stofna
nýjan stjórnmálaflokk, Vinstrihreyf-
ingu - grænt framboð, og miðað við
mætingu á landsráðstefnu hans er
ástæða til að ætla að hann eigi eftir að
ná fótfestu.
Það liggur jafnframt fyrir að
verkalýðshreyfingin er klofin í af-
stöðu til sameiginlegs framboðs. For-
ystumenn ASI og Verkamannasam-
bandsins lögðu mikla áherslu á að A-
flokkarnir sameinuðu krafta sína í
komandi kosningum og færa má rök
fyrir því að þetta hafi ráðið úrslitum
um að formaður Alþýðubandalagsins
ákvað að reyna að fá slíka tillögu
samþykkta á landsfundi flokksins
þrátt fyrir harða andstöðu frá meiri-
hluta þingflokksins. Hins vegar hafa
flestir af forystumönnum BSRB skip-
að sér í raðir Vinstrihreyfmgarinnar
- græns framboðs. Þetta er athyglis-
vert í ljósi þess að Ögmundur Jónas-
son, formaður BSRB, og raunar sum-
ir forystumenn ASI, ræddi um það á
síðasta þingi ASI, að þörf væri á að
sameina þessi samtök launamanna.
Pólitísk þróun, launaþróun og breyt-
ingar í lífeyriskerfínu benda því til
þess að ASI og BSRB séu heldur að
stefna hvort í sína áttina.
Um 500 manns í meðferð í önd-
unarvél vegna kæfisvefns
Kæfísvefn hefur lítið verið rannsakaður fyrr
en á síðustu 10 til 20 árum. Jóhannes Tóm-
asson kynnti sér málið og heyrði ofan í Þór-
arin Gíslason lækni um þennan vanda.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
RANNSÓKNIR á öndunartruflunum í svefíii fara
fram á Vífílsstaðaspítala. Þórarinn Gíslason, sér-
fræðingur í lungnalækningum, stjómar þeim.
KÆFISVEFN einkennist af
endurteknum öndunarhlé-
um, hrotum og óværum
svefni þar sem sjúklingur-
inn byltir sér mikið og svitnar. Um
500 manns eru í meðferð vegna
kæfisvefns hérlendis en hún er eink-
um veitt með sérstakri öndunarvél
og í vissum tilvikum er hægt að beita
skurðaðgerð eða lyfjameðferð. Þá er
að ryðja sér til rúms að nota sér-
smíðaðan góm sem gerir það að
verkum að loftvegurinn helst betur
opinn.
Þórarinn Gíslason, sérfræðingur í
lungnalækningum á Vífilsstaðaspít-
ala, hefur sérhæft sig í kæfisvefni og
stundað umfangsmiklar rannsóknir á
honum. Lauk hann doktorsprófi frá
Uppsölum árið 1987 og hefur síðan
starfað á íslandi. Frá síðasta vori hef-
ur Þórarinn verið yfirlæknir lungna-
lækninga á Vífilsstöðum og Landspít-
ala. Þórarinn greindi frá rannsóknum
sínum og ýmsu varðandi kæfisvefn í
viðtali í nýlegu hefti Lyfjatíðinda og
er hér á eftir byggt á því og stuttu
samtali við hann.
Truflun í svefni að minnsta
kosti 30 til 100 sinnum
Kæfisvefn er þegar truflun verður
á öndun í svefni, þ.e. hlé verður á önd-
un minnst 30 sinnum og þau standa
yfir í að minnsta kosti 10 sekúndur
hvert. Önnur einkenni eru háværar
hrotur, óvær svefn, sviti og síðan syfj-
ar sjúklinga á daginn sem getur þýtt
að þeir eigi erfitt með að stunda vinnu
sína. Þórarinn segir þetta vera lág-
marksskilmerki, hann sjái stundum
sjúklinga með 300-400 hlé yfir nótt
og meðallengd á hléum geti verið 40
til 50 sekúndur. Þá sé kæfisvefn á háu
stigi. Hann segir sjúklinga oft ekki
gera sér grein fyrir að um svo miklar
svefntruflanir sé að ræða, þeir telji
sig hafa rumskað kannski tvisvar yfir
nóttina en sofið samt þokkalega þótt
mælingar sýni að þeir hafi vaknað
kannski 100 sinnum.
Þegar kæfisvefn er á háu stigi er
hann yfirleitt meðhöndlaður með sér-
stakri öndunarvél sem fólk sefur með.
Þórarinn og samstarfsfólk hans þjálfa
sjúklinga í notkun tækisins. Gríma er
sett yfir nefið og blásið er lofti með
yfirþrýstingi sem kemur í veg fyrir að
kokið lokist. Kemur það í veg fyrir
öndunarhlé og tryggir eðlilega öndun.
Með því að sofa með grímuna á hverri
nóttu fær sjúklingurinn eðlilegan
svefn og þegar hann hefur notað
grímuna í nokkrar vikur er oft rann-
sakað á ný og metið hvort meðferðin
skuli halda áfram eða hvort farið
verður út í aðra meðferðarmöguleika.
Þórarinn segir í viðtali við Morgun-
blaðið að öndunarvélin tryggi eðlileg-
an svefn og næga hvíld. Slík öndunar-
vél kosti vel innan við 100 þúsund
krónur með öllum fylgibúnaði og
rannsóknir bæði í Evrópu og Amer-
íku hafi sýnt verulegan peningalegan
sparnað innan heilbrigðiskerfisins
eftir að kæfisvefnssjúklingar eru
komnir á rétta meðferð.
Ymsir möguleikar eru á því að
losna við kæfisvefn og nefnir Þórar-
inn nýjung sem er að ryðja sér til
rúms í því efni:
„Það er gómur sem smíðaður er
hjá tannsmið og heldur hökunni
frammi þannig að kokið opnast. Hér
hafa nokkrir sjúklingar prófað þessa
meðferð og ég á von á að hún eigi
eftir að ryðja sér mjög til rúms enda
þægilegri viðureignar en öndunar-
vélin. Forsenda slíkrar meðferðar er
að sjúklingurinn hafi eigin tennur og
að ekki séu sjúkdómar í tannholdi."
Skurðaðgerð getur oft borið góðan
árangur en henni er einkum beitt til
að losa um þrengsli í loftvegi. Slík
þrengsli geta orsakast af skekkju eða
sepamyndun í nefí, stórum hálskirtl-
um, stóiri tungu og lítilli höku sem
veldur því að tungurótin er aftarlega
og teppir eða lokar kokinu við svefn.
Fjöldi aðgerða til að laga slíkar
þrengingar hefur verið gerður á háls-,
nef- og eyrnadeild Sjúkrahúss
Reykjavíkur. Þórarinn segir skurðað-
gerðir þó á undanhaldi en meira sé
horft til meðferðar
með áðurnefndum
gómi.
Tæplega 400 á
biðlista
Þórarinn hóf mæl-
ingar á svefntruflunum
árið 1987 og var fyrstu
árin aðeins hægt að
rannsaka einn sjúkling
á nóttu og voru þannig
rannsakaðir rúmlega
200 á ári. Ái’in 1993 og
1994 voru rannsakaðir
um 360 sjúkhngar og
yfir 600 á ári frá 1995.
Á biðlista eftir fyrstu
mælingu eru 368
manns en nú eru 502
meðhöndlaðir með önd-
unarvél, 450 vegna
kæfisvefns en hinir
vegna öndunarerfið-
leika í svefni. Rann-
sóknimar fara nú eink-
um fram með tækjum
sem smíðuð eru hér-
lendis, hjá Flögu, fyrir-
tæki Helga Kristbjarn-
arsonar læknis og
fleiri, sem sagt hefur
verið frá í Morgun-
blaðinu. Eitt vanda-
málið við biðlistann segir Þórarinn
vera að starfsmann vanti til mæling-
anna. Nauðsynleg grunnmenntun til
starfsins er hjúkrunarfræði, líffræði
eða sálarfræði. Hefur ekki tekist að fá
slíkan mann þrátt fyrir auglýsingar
en þegar hann er fenginn verður
hægt að rannsaka sex sjúklinga á
nóttu.
Þekking lækna á kæfísvefni hefur í
raun verið að safnast upp á aðeins síð-
ustu tveimur áratugum, þó einkum
síðustu 10 árin. Þórarinn hefur stund-
að rannsóknir bæði í Svíþjóð og á ís-
landi, tekið fyrir hópa karla og
kvenna og telur hann að í framtíðinni
verði greiningarbúnaður einfaldari og
að fleiri meðferðarform finnist.
Nyrup stendur
höllum fæti
Það hefur gustað um Poul Nyrup
Rasmussen, forsætisráðherra Dan-
merkur, undanfarnar vikur vegna
breytinga sem hann hefur gert á eft-
irlaunakerfínu danska, að sögn Sig-
rúnar Davíðsdóttur. Nú er svo kom-
ið að um helmingur jafnaðarmanna
vill að Nyrup fari frá.
POUL Nyrup Rasmussen
forsætisráðherra hefur und-
anfarið ítrekað beðist afsök-
unar á á því hvernig hann
stóð að breytingum á eftirlaunakerf-
inu við fjárlagagerðina fyrir þremur
vikum. Margir benda hins vegar á að
hann hafi beðið í þrjár vikur með að
biðjast afsökunar og þá fyrst eftir
mikinn þrýsting og fylgishrun jafn-
aðai-manna í skoðanakönnunum. Sp-
urningin er hvort nóg er að gert, því
skoðanakönnun er kynnt var í
danska útvarpinu í gær bendir til að
rúmlega helmingur kjósenda álíti að
Nyi’up eigi að fara frá og um helm-
ingur jafnaðarmanna er sama sinnis.
Trúnaðarbresturinn er kaldhæðnis-
legur fyrir Nyrup, sem kom Svend
Auken fyrrum flokksformanni frá
þar sem Auken þótti hvorki traust-
POUL
vekjandi né trúverðug-
ur. Vangaveltur eru
uppi um að samstarfs-
flokkur Jafnaðarmanna-
flokksins, Róttæki vinstriflokkurinn,
sé farinn að missa trú á að Nyrup
hafi nægilegan styrk til að gera
nauðsynlegar breytingar á velferð-
arkerfinu.
„Svo lengi sem JafnaðaiTnanna-
flokkurinn er í stjórn erum við
trygging fyrir því að biðeftirlaunin
verði ekki skert,“ sagði Nyrup fyrir
kosningarnar í mars. „Eg vil g]arn-
an draga úr því óöryggi sem breiðst
hefur út og undirstrika að það verð-
ur hvorki hreyft við biðeftirlaunum,
eftirlaunum né barnabótum.
Kjósendur hafa ekki kosið okkur til
að reka hægristefnu," sagði Nyrup í
sumar. Það eru þessi orð og mörg
Reuters
Nyrup Ras-
mussen í þungum
þönkum.
önnur hliðstæð sem
hafa orðið til að átta af
hverjum tíu Dönum
álíta Nyrup hafa gengið
á bak orða sinna.
„Ég skil vel að aðeins
er hægt að skilja orð mín
í hita kosningaþardagans
um að ekki yrði hreyft
við biðeftirlaununum
sem svo að engar breyt-
ingar yrðu á. Þetta þykir
mér mjög miður,“ sagði
Nyrup svo um helgina.
Hann segist þó ekki biðj-
ast afsökunar á sjálfum
breytingunum heldur að-
eins hversu klaufalega
hefði tekist til við að
koma þeim í kring og
hversu illa þær hefðu
verið kynntar. Á þessum þremur vik-
um ríkti nánast byltingarástand í
flokknum og verkalýðshreyfingunni,
meðal annai-s af því að Nyrup og aðrir
ráðhen-ar hömraðu á því í að allt væri
þetta að kenna misskilningi fjölmiðla
og rangtúlkun þein-a á aðgerðunum.
Úr 37,4 prósentuin í
19,1 prósents fylgi
Tölur um fylgi tala sínu máli um
áhrif þessa upphlaups. Þegar Nyrap
sigraði Auken í formannskjöri vorið
1992 hafði Auken byggt upp 37,4 pró-
senta fylgi, sem var komið niður í
19,1 prósent samkvæmt Gallupkönn-
un í vikunni. Ef fylgið fer ekki brátt
upp á við gæti að mati sérfræðinga
hlaupið öivænting í flokksforystuna
og Nyi-up orðið að gjalda þess. En
aðrir þættir gætu einnig haft áhrif.
Eftir góða efnahagsþróun undanfarin
ár ríkir góðæri í Danmörku, en teikn
eru á lofti um að hugsanlega geti aft-
ur farið að bera á samdrætti og at-
vinnuleysi. Ef þetta bættist við van-
trú á Nyrup eftir biðlaunaslaginn
myndi það gera hann enn valtari í
sessi innan flokksins.
Forysta Róttæka vinstriflokksins
hefur staðið eins og klettur við hlið
Nyrups í orrahríðinni undanfarið.
Hins vegar hefur kvisast út að ein-
hverjir hinna róttæku séu farnir að
missa trú á að jafnaðarmenn séu
nógu styrkir og áræðnir til að hafa
forystu um nauðsynlegan uppskurð
velferðarkerfisins, sem hinir rót-
tæku leggja ofurkapp á. Aðrir benda
á að með svo illa stæðan forsætis-
ráðherra sé einmitt lag fyrir Rót-
tæka flokkinn að koma hugmyndum ■*
sínum að. Tvær erfiðar raunir blasa
við Nyrup á næsta ári. Annars vegar
samningar við opinbera starfsmenn,
hins vegar kosningar til Evrópu-
þingsins, sem sjaldnast vekja mikla
athygli, en sem verða engu að síður
mikilvæg vísbending um stöðu
flokkanna.
Það hefur einnig verið rifjað upp að
það var Róttæki flokkurinn, sem í
raun olli falli hægi-istjórnarinnar 1993
með því að fara yfir á jafnaðarmanna-
vænginn í umrótinu vegna tamfla-
málsins og koma þeim í stjórn. Þó hin-
ir róttæku hafi á þeim tíma talað um
að þáverandi stjórn ætti að sitja sem
fastast, gripu þeir annað tækifæri til
stjómai-myndunar um leið og það
gafst. Með vinsældum flokksins Ven-
stre og Venstreleiðtogans Anders
Fogh Rasmussen, sem í mörgu er
sammála velferðarhugmyndum Rót-
tæka flokksins, gæti myndast nýr
kostui- á hægi’ivængnum.