Morgunblaðið - 16.12.1998, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998 4Í"
LISTIR
Veiðiskapur í dulvitundinni
BÆKUR
Ljoð
ÞÖGN EINBÚANS
Eftir Þóri Björn Lúðvíksson, eigin
útgáfa, Akranes, 1998, 80 bls.
„... Tjáning þín er einlæg, en á
nokkuð langt í land með að verða
ljóðræn. Myndmál þitt er ekki
laust við klisjur...“ „Mér finnst
vera nokkuð um predikun í
þessu...“ Ekki er verra að ljóða-
bækur láti mann vita fyrirfram um
galla sína einsog gert er með fyrr-
greindum orðum, höfðum eftir
ónefndum lesanda, í einskonar for-
mála að Þögn einbúans sem er
fyrsta ljóðabók höfundar.
Þetta stemmir. Tjáningin er ein-
læg en á nokkuð langt í land með
að verða ljóðræn, myndmálið er
ekki laust við klisjur og nokkuð er
um predikun í ljóðum Þóris.
Predikunin er þar að auki í takt við
aðra tíma: heimsendastemmningu
kalda stríðsins. Eitt ljóð er sett
upp einsog kjarnorkusveppur,
nokkuð sem mér finnst bara vera
hægt að gera einu sinni og Isak
Harðarson er búinn að því. Annað
ljóð er ort til ísaks_(„Minning um
mann (frá einum Áskeli til ann-
ars)“) sem bersýnilega hefur haft
mikil áhrif á Þóri. í öðrum ljóðum
er farið á fiskerí í dulvitundinni.
Þessi ljóð valda ekki alltaf merk-
ingu, eru stundum hrá og illskiljan-
leg. Önnur heppnast betur, svo
sem „Lesið í jörðina":
Dalalæða.
Hví leynist þú
svo lævís
í undirdjúpum vitundarinnar
þar sem hugsanir eilífðar og dauða
dvelja einmana, yfirgefnar?
Ekki einar!
Nei!
Hver vill deila þeim?
Bókin skiptist í fjóra hluta og má
lesa úr þeim byggingu eða stíg-
andi. Tónninn er sleginn með
prólógus ljóði sem heitir „Þögn“.
„Sjálfið (upphafið... og endir)“
heitir fyrsti hlutinn, „Hið óljósa
bil“ tekur við, þvínæst „Heildin" og
að endingu „Minningar um lok“.
Yrkisefnin eru margháttuð, frá
tvöþúsund vandanum í skáldskap
og tmarlegum tilvistai-vanda til
ástar og stríðs. Þykkt bókarinnar
er virðingarverð og inn á milli
slæðast prýðis ljóð einsog „Kaffi
herra D?“ og „Lesið í skýin“.
Styrkur Þagnar einbúans felst í
hugmyndaríki og bmðli með orðin.
Bestu ljóðin em byggð á einni hug-
mynd einsog „Leikur":
Englamir leggjast á bakið í loftinu
og færa hendur og fætur
upp og niður
Síðan standa þeir upp
varlega
og horfa ánægðir
á myndimar sem sitja eftir,
myndir af litlum bömum.
Þeir trúa á bömin
og skapa því form þeirra
í síbreytilegan himininn.
Það er heilmikill kraftur í Þögn
einbúans og hann fer langt með að
bæta upp vankantana. Skáldið á þó
langt í land - og ég vitna í fyrr-
nefndan formála: „Enda ungur að
áram og mín fyrsta tilraun, asninn
þinn.“
Hermann Stefánsson
Reykjavík dulbúin
BÆKUR
Skáldsögnr
ÞÆGIR STRÁKAR
Helgi Ingólfsson, Mál og menning,
Reykjavík, 1998, 235 bls.
ÞÆGIR strákar er þriðja
skemmtisagan úr Reykjavík sam-
tímans sem Helgi Ingólfsson send-
ir frá sér, þversumman af hinum
tveimur í þeim skilningi að í verk-
inu eru leiddar saman tvær aðal-
persónur bókanna sem á undan
hafa komið. Kennarinn Jóhannes
og rithöfundurinn Gissur búa undir
sama þaki en þekkjast þó ekki í
byrjun sögunnar. Gissur er að súpa
seyðið af því að hafa skrifað ung-
lingaskáldsöguna Þægar stelpur
sem ýmsir, þar á meðal sálfræðing-
urinn Anna Lísa Mogensen, telja
að hafi hrandið af stað sjálfsmorðs-
bylgju meðal stelpna á unglings-
aldri. Á tímabili lítur út fyrir að
Þægir strákar ætli að velta fyrir
sér ábyrgð rithöfunda og mögu-
leikanum á beinum áhrifum skáld-
skapar á veruleika. Ekki er þó tek-
ist á við spurninguna af neinni al-
vöra, enda er Þægir strákar
skemmtisaga.
Hinsvegar fer verkið ekki að rísa
undir nafni sem skemmtisaga fyrr
en eftir um 90 blaðsíður og á þá
enn eftir langan kafla þar sem sitja
saman til borðs leikhúsgagn-
rýnendur sem era kunnugiegir úr
samtímanum þó þeir séu hér með
rauð nef og önnur nöfn. Talsvert er
um þekktar persónur
úr samtímanum, hugs-
unin sú að hægt sé að
skemmta sér við að
bera kennsl á þær.
Þessi eftirhermuleikur
gengur ekki aUtaf upp
og á oft betur heima í
Spaugstofunni sem þar
að auki er búin að
mjólka safann úr
mörgum persónum. Þó
er gaman þegar verkið
fer að vísa í sjálft sig
og fyrri verk höfundar
og þegar maður að
nafni Helgi hringir í
rithöfundinn Gissur. I
fyrstu lifa kennarinn
og rithöfundurinn ótengdu, sam-
síða lífi, koma úr ólíkum áttum að
sjálfsmorðum stúlkna sem lesið
hafa bók Gissurar. Sálfræðingur-
inn Anna Lísa lætur mikið að sér
kveða í því máli og hún er sú per-
sóna bókarinnar sem er hreinrækt-
uð klisja og það án þess að vera
neitt hlægileg. Fjörið byrjar ekki
fyrr en Jóhannes og Gissur kynn-
ast loksins. Við taka hrakningar
þeirra tveggja, þvælingur um mið-
bæinn og út á land. Farsinn nær
hraða sínum. Unnið er á meðvitað-
an hátt með klisjuna; vörabílstjóri
lifír sig inní þjóðvegastemmning-
una og pæiir í geimveram, tann-
hvöss tengdamamma sem talar
hálfgerða dönsku kaupir sér tölvu,
unglingar taka höndum saman um
að hefna sín á rithöfundinum; sam-
félagssýn þeirra og sjálfsmynd er
kostuleg samsuða
uppúr vaðli fjölmiðla.
Fagurfræðin í verk-
inu er ekkert ósvipuð
fagurfræði höfundar
Þægra stelpna. „Ég lít
þannig á,“ segir Giss-
ur, „að frásögnin muni
lifa af sér allan
módernisma og póst-
módernisma og hvaða
merkimiða sem settir
era á bókmenntir.
Fólk vill fá sögur, en
ekki endalausar hug-
leiðingar um lífið og
tilveruna, stundum
fallegar, en oftast
gagnslausar." „Það
sem ég held að lifi alltaf er epíkin.
Frásögnin sjálf‘ (116). Reyndar
minnir sena þar sem unglingar
gera aðsúg að heimili Gissurar á
síðustu skáldsögu Olafs Gunnars-
sonar sem líklega hefur gengið
einna lengst íslenskra rithöfunda í
að endurreisa hina stóra epísku
skáldsögu sem er fúll af ólíkindum
og stórviðburðum að hætti
Dostojevskís. Stíll Þægra stráka
hefur hraðann en er stundum
klaufalegur og bókin er vel hálfnuð
áður en byrjað er að braðla al-
mennilega með atburði og hug-
myndir. Þá koma prýðis sprettir
með sjálfsávísunum og útúrdúram
í frásögn. Aukapersónur ná að lifna
og skapa góða kómedíu.
En Þægir strákar hefðu mátt
vera óþægari.
Hermann Stefánsson
Helgi
Ingólfsson

:á§: íá, :