Morgunblaðið - 19.12.1998, Side 18

18 LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
GOSIÐ í GRÍMSVÖTNUM
Magnús Tumi Guðmundsson sérfræðingur í Grímsvötnum virti fyrir sér gosið í gær
Gosbeltin
Bárðarbunga
K'ú ld« kv Is tdrl I
jökuíl YyA
[ í Gossprungan
haustiö 1996
VATNA-
JÖKULL
Grímsvptn
Oskugeirinn leggst í
suðausturátt undan
hægum vindi
'ungnaár-
Hlaúprásin
Skaftafel
Gossprungan
er um1,3 km
Vatnshamar
rímsfjall
Svíahnukur
vestri
Grímsvötn besti
staðurinn fyrir
gos í Vatnajökli
Gosinu, sem hófst í
Grímsvötnum í gær,
fylgir ekki hætta á
hamförum eins og urðu
vegna gossins í Vatna-
jökli árið 1996. Pétur
Gunnarsson ræddi við
vísindamenn á flugi yfír
gosstöðvarnar.
EKKI er talin yfirvofandi hætta á
hlaupi úr Grímsvötnum í kjölfar
gossins sem hófst þar í gærmorg-
un. Upptök gossins eru við suður-
strönd Grímsvatna sjálfra, á svip-
uðum slóðum og gos kom upp á
1983 og 1934. Um hádegi í gær,
þegar flogið var yfir jökulinn, gaus
á þremur stöðum úr spnmgu sem
er talin um 1 km löng og um 300
metra breið. Mökkurinn náði upp í
10 þúsund metra hæð, og var tvö-
falt hærri en í síðasta gosi á sama
stað.
„Grímsvötn eru í raun besti stað-
urinn í Vatnajökli til að fá gos,“
sagði Magnús Tumi Guðmundsson,
jarðeðlisfræðingur og dósent við
Háskóla Islands, í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins um
borð í flugvél Landhelgisgæslunnar
yfir gosstöðvunum í gær.
Hann sagði enga hættu á viðlíka
hamföram vegna hlaups og þeim
sem urðu í kjölfar eldgossins 1996,
en það átti upptök sín í Gjálp, um
15 km norðar í Vatnajökli.
„I Grímsvötnum er vatn fyrir.
Gosið bræðir ísinn ofan á vatninu.
Par af leiðandi hækkar vatnsborð
ekki að ráði í Grímsvötnum við gos.
Ef þetta gos heldur áfram svona er
þess vegna ekki við því að búast að
það verði stór hlaup í kjölfarið; til
þess þarf eitthvað nýtt að gerast.“
Gosið hófst um klukkan 9.20 í
gærmorgun. Páll Einarsson, pró-
fessor á Raunvísindastofnun Há-
skóla Islands, sagði í símtali við
blaðamann í gær, að jarðskjálfta-
hrinan, sem var beinn undanfari
eldgossins og gaf til kynna að kvika
væri að brjótast til yfirborðsins,
hefði farið af stað klukkan 3.30 í
gærmorgun.
„Síðan var viðvarandi smá-
skjálftavirkni til klukkan 9.20; þá
hættu skjálftar og við tók stöðugur
órói, sem var vísbending um að gos-
ið væri hafið,“ sagði Páll. Hann
sagði að 10 mínútum síðar hafi
gosmökkurinn sést og þvf hafi gosið
verið mjög fljótt að brjótast upp
fyrir íshelluna.
Ishellan yfir Grímsvötnum er tal-
in um 200 metra þykk en Páll sagði
að svo virtist sem gosið hafi orðið
undir þunnri íshellu við suður-
strönd Grímsvatna, í kverk þar sem
íshella mætir fjallinu. „Þarna gæti
þess vegna verið meira eða minna
íslaust,“ sagði hann.
Gossprungan
um 1 km að lengd
Um hálfri annarri klukkustund
eftir að gos hófst fór flugvél Land-
helgisgæslunnar á loft frá Reykja-
vík með vísindamenn, tvo ráðherra,
fulltrúa Almannavarna og blaða-
menn innanborðs.
Sveimað var yfir gosinu í um það
bil klukkustund um hádegisbilið, en
þá var gosvirknin í hámarki. Efth’
að hafa virt iyrir sér ummerkin
sagði Magnús Tumi Guðmundsson í
samtali við Morgunblaðið að í sam-
anburði við þau tvö gos, sem þekkt
era á sama stað, virtist þetta stærra
en gosið 1983 en svipað því sem
varð 1934; hins vegar væri þetta
talsvert minna en gosið í Gjálp fyrir
2 áram.
„Það gýs úr sprangu undir öskj-
unni. Það má greina þrjú virk gos
og gossprungan gæti verið allt að
einn kflómetri á lengd. Þarna era
komin göt í íshelluna og era þau
nokkur hundrað metrar í þvermál,“
sagði Magnús Tumi. Hann sagði að
aska dreifðist ekki mjög mikið enn
sem komið væri. „Það getur aukist
eftir því sem gígarnir koma upp úr
vatninu en það getur líka dregið úr
gosinu án þess að meira verði úr.
Framvindan mun segja okkur til
um það.“
Magnús Tumi sagði að gosið sem
varð 1983 hefði staðið í 5-6 daga en
gosið 1934 i um tvær vikur; þó ekki
með öskufalli allan tímann. „Það
virðist sem kraftmikil gos standi
stutt,“ sagði hann.
Um aðdraganda gossins sagði
Magnús Tumi að undanfarið ár
hefði orðið vart við aukinn jarðhita
á Grímsvatnasvæðinu, sem gæti
bent til að Grímsvötn væra að þenj-
ast út. Jarðskjálftavirkni á svæðinu
hefði einnig aukist. Menn hefðu haft
vara á sér gagnvart svæðinu en þó
enga fullvissu um að gos væri á
næsta leiti.
Strax jafnstór gígur
og eftir gosið 1983
Prófessor Helgi Björnsson jökla-
fræðingur var einnig í flugvél
Landhelgisgæslunnar og sagði að
sér virtist öskufall nú meira en árið
1983. „Það leggur töluvert mikinn
öskumökk og öskugeira til suðaust-
urs; í átt að Öræfajökli,“ sagði
Helgi. Um hádegi náði askan 20
Morgunblaðið/RAX
GOSMÖKKURINN brýst upp með gífurlegum krafti.
km til suðausturs frá eldstöðvun-
um.
„Nú þegai’ hefur gosið myndað
gíg, sem er jafnstór og sá sem
myndaðist í gosinu 1983. Gosmökk-
urinn er talsvert hæn-i en 1983, sem
þýðir að það er meiri kraftur að neð-
an. Mökkurinn nú er kominn í 10 km
hæð en 1983 fór hann í 5 kílómetra
hæð. Sú spurning vaknar hvort
þetta sé minna en gosið, sem varð
þarna 1934. Þá er sagt að gosmökk-
urinn hafi farið í 13 km hæð og ég
gæti trúað að gosið 1934 hafi verið
stærra, þótt ég treysti mér ekki til
að meta það,“ sagði Helgi.
Hann sagði að vegna þess að gos-
ið kemur upp undir Grímsvötnum,
bæti það engu vatni í Grímsvötn.
„Þetta bræðir bara ís, sem er inni í
sjálfum vötnunum, þetta er á mjög
hentugum stað hvað það varðar.
Einnig varðandi það að þetta er
langt frá ísstíflunni. Þannig að það
er ekki ástæða til að ætla að þetta
valdi hlaupi eins og 1996. Þá gaus
norðan við vötnin. Bræðsluvatn
rann niður í vötnin og bættist í þau.
Það endaði með þessu risastóra
hlaupi, sem við munum efth-.“
Lítið í Grímsvötnum
Helgi sagði að í stóra hlaupinu
hefði ísstíflan úr Grímsvötnum
laskast og síðan hefði oft seitlað úr
vötnunum. Síðustu mánuði hefur
safnast vatn þar fyrir en Helgi
sagði að nú væri aðeins hálfur rúm-
kflómetri í Grímsvötnum, þremur
rúmkílómetrum minna en fóru í síð-
asta hlaupi.
Helgi sagði að lengd gossins
mundi ekki hafa áhrif á bráðnun íss;
gosið mundi aðeins bræða það sem
er í vatninu íyrir. Dragist gosið á
langinn geti það hins vegar gerst að
hiti í vötnunum hækki. Það gæti
flýtt hlaupi en þó yrði það aldrei
mikið meðan vatnsmagnið væri ekki
meira en hálfur rúmkflómetri.
Síðdegis í gær sagði Páll Einars-
son, prófessor í jarðeðlisfræði við
Háskóla íslands, að áframhald hefði
orðið á óróa á jarðskjálftamælum,
en þó virtist eins og nokkuð hefði
dregið úr umbrotum frá því um há-
degisbilið.
Vegagerðin gaf út viðvöran um
klukkan 14 í gær þess efnis að til
þess kynni að koma að þjóðvegum í
Oræfum yrði lokað vegna hættu á
hlaupi. Páll Einarsson sagði að
þetta ætti sér þá skýringu, að
vatnshæðarmælir í Grímsvötnum
hefði sýnt lækkandi vatnshæð um
hádegið í gær. Önnur mæling um
klukkan 15 sýndi hins vegar að um
var að ræða flökt og óreglulegar
hreyfingar en ekki vaxandi hættu á
hlaupi.
A Raunvísindastofnun Háskólans
er vakt við jarðskjálftamæla í Grím-
svötnum og sagði Páll að þar yrði
fylgst með umbrotunum, auk þess
sem flogið verði yfir gossvæðið
reglulega. Ekki þyki hins vegar
gagn að því að senda vísindamenn
upp á jökul, að svo stöddu.