Morgunblaðið - 19.12.1998, Qupperneq 4

4 LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Birgðir af frystri loðnu nú seldar á Rússlandsmarkaði á 25-40% lægra verði en í vor
Framleiðendur tapa um
100 milljónum króna
SÖLUSAMTÖKIN hafa að undan-
förnu getað selt nokkuð af frystri
loðnu frá síðustu vertíð á Rúss-
landsmarkaði. Vegna gengisfalls
í-úblunnar hefur verðið verið 25-
40% lægra í dollurum en fékkst í
vor. Aætla má að framleiðendur
innan stóru sölusamtakanna, ís-
lenskra sjávarafurða og Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna, verði
af hátt í 100 milljónum kr. vegna
verðlækkunarinnar eins og staðan
er nú.
Islenskar sjávarafurðir hf. áttu í
birgðum í haust 4-5 þúsund tonn af
frystri loðnu og öðrum afurðum
sem framleiddar höfðu verið fyrir
Rússlandsmarkað og Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna um 4 þúsund
tonn af loðnu. Friðrik Pálsson, for-
stjóri SH, segir að salan hafí verið
hæg í sumar en menn hefðu ekki
haft miklar áhyggjur af því vegna
þess að haustið ætti að öllu eðlilegu
að vera góður sölutími. En þá
hrundi efnahagskerfíð í Rússlandi
og sala stöðvaðist í margar vikur. I
nóvember og desember hafa bæði
sölusamtökin selt töluvert í Rúss-
landi og grynnkað verulega á
birgðunum. Þannig hafa Islenskar
sjávarafurðir þegar selt rúmlega 3
þúsund tonn, að sögn Bjama Stef-
ánssonar starfsmanns IS, og á í
birgðum um 2 þúsund tonn þegar
við hefur verið bætt lítilsháttar
framleiðslu fyrir Rússlandsmarkað
í haust. Friðrik segir að töluverður
hluti af birgðum SH sé seldur og
allar vörurnar farnar til Rússlands.
Selt í rúblum
Vömrnar em seldar í rúblum og
þrátt fyrir að verðið hafi hækkað
2,5 til 3 sinnum í rússneskri mynt
nemur verðlækkunin 25-40% í doll-
urum, að sögn Friðriks. Bjarni
Stefánsson segir að verðið nú sé
30-40% lægra en það var hæst í
vor. Hann vill þó ekki skella allri
skuldinni á gengisfall rúblunnar
heldur hafi það einnig haft sín
áhrif að meira var framleitt en
markaðurinn þurfti.
Dreifist misjafnlega
Bjöminn er ekki unninn þótt tek-
ist hafi að selja meginhluta birgð-
anna fyrir rúblur því eðlileg gjald-
eyrisviðskipti hafa enn ekki komist
á í Rússlandi og þurfa sölusamtökin
að finna leiðir til að skipta þeim í
aðra gjaldmiðla. Friðrik segir að
reynt sé að gera það á sem ódýrast-
an og fljótlegastan hátt.
Miðað við áætlað verðmæti
birgðanna sem sölusamtökin tvö
höfðu til sölu þegar erfiðleikarnir
dundu yfir má áætla að framleið-
endur innan þeirra hafi nú þegar
orðið af hátt í 100 milljónum kr.
Og þótt búið sé að selja megin-
hluta afurðanna skila peningarnir
sér seint vegna erfiðleika í gjald-
eyrisviðskiptum.
Tíu frystihús innan IS fram-
leiddu vömr fyrir Rússlandsmark-
að og skellurinn lendir á þeim
þeirra sem áttu birgðirnar í haust.
Hjá SH dreifist ábyrgðin af birgð-
unum og þar með verðlækkunin
hlutfallslega jafnt á þá fjórtán
framleiðendur sem frystu loðnu
fyrir fyrirtækið á síðustu vertíð.
SH átti óselt um fjórðung fram-
leiðslunnar og samkvæmt því kem-
ur verðlækkunin á 25% heildar-
framleiðslu allra ft-ystihúsanna.
Schengen-samstarfíð
Samnings-
drög undir-
rituð
DRÖG þau að nýjum samningi um
aðild Islands og Noregs að
Schengen-vegabréfasamstarfinu,
sem samkomulag náðist um milli
samningamanna beggja ríkja og full-
trúa Evrópusambandsins 27. nóvem-
ber síðastliðinn, vora undimtuð í
gær. Eina hindi’unin sem nú virðist
eftir í vegi íyrir því að samningurinn
verði fonnlega samþykktur eru fyrir-
varar Spánveija, sem tengjast kröfu
þehra um áframhaldandi greiðslur
Islands og Noregs í þróunarsjóð til
styrktai- fátækari svæðum ESB.
Högni Kristjánsson, sem ásamt
Gunnari Snorra Gunnarssyni,
sendiherra í Brussel, sá um samn-
ingaviðræðurnar fyi’ir íslands hönd,
sagði í samtali við Morgunblaðið að
þetta skref þýddi að „gi’ænt ljós“
væri gefið báðum megin á að samn-
ingsdrögunum yrði ekki breytt héð-
an af; þetta væri textinn sem nú
ætti eftir að ganga í gegnum hið
pólitíska staðfestingarferli í aðildar-
ríkjum samningsins.
60, Grímsvatnagosið síðan 1200
Á leið í nýtt
óróatímabil
Morgunblaðið/RAX
ÖSKU lagði til suðausturs undan hægum vindi á gosstöðvunum í gær og féll hún á um 20 km svæði.
GOSVIRKNIN undanfarin ár í
Vatnajökli gefur visbendingu um að
nýtt óróatímabil gosstöðva undir
Vatnajökli sé að hefjast, að sögn
Guðrúnar Larsen jarðfræðings á
Raunvísindastofnun. Gosið nú er hið
sextugasta í röð gosa sem örugg-
lega er vitað um á Grímsvatnakerf-
inu síðan 1200.
Guðrún styðst við gögn sem sýna
sterka lotubundna virkni í jöklinum
°g byggjast þau á rannsóknum
hennar, Helga Bjömssonar og
Magnúsar Tuma Guðmundssonar.
Þau hafa skoðað gjóskulög á jökul-
sporðunum, auk þess að styðjast við
hinn sk. Bárðarbungukjama sem
var boraður árið 1972.
Toppar á 130-140 ára fresti
Hægt er að efnagreina gjóskulög-
in og finna frá hvaða eldstöðvakerfi
þau koma. Gögnin sem stuðst er við
ná aftur til um 1200. Guðrún segir
að þegar rætt er um Grímsvatna-
eldstöðvakerfið sé ekki eingöngu
verið að tala um Grímsvötnin, held-
ur kerfíð í heild sinni, því í raun sé
ómögulegt að gera greinarmun á
hvort gjóskan komi úr Grímsvötn-
um sjálfum eða úr því kerfl, annars
staðar undir jöklinum.
„Ef litið er á allan Vatnajökul og
allt eldstöðvakerfið undir honum
er aðalkerfið að sjálfsögðu Gríms-
vatnakerfið þar sem gosvirkni er
tíðust og langsamlega mest, auk
Veiðivatna-Bárðarbungukerfisins
þar sem gosin eru mun strjálli þó
þar hafi komið talsvert stórar
hrinur, og kerfið sem kennt er við
Öræfajökul. Þessi lotubundna
virkni sýnir okkur að topparnir
eru á 130 til 140 ára fresti. Þá
koma 40 til 80 ára tímabil óróa
með hárri gostíðni en rólegu tíma-
bilin eru almennt heldur lengri. A
óróatímabilunum er fjöldi gosa
kannski 6 til 11 á fjörutíu árum, en
í lægðunum á milli þeirra er fjöld-
inn 0-4 gos á fjörutíu árum. Það
sem skiptir máli fyrir okkur núna,
er að með þessum gosum síðan
1983 erum við að öllum líkindum á
leið inn í nýtt tímabil með hærri
gostíðni en verið hefur. Raunar
hefur aldrei verið jafnrólegt tíma-
bil og milli 1938 og 1983. Þetta
óróatímabil gæti átt við allan
Vatnajökul, ekki aðeins Grím-
svötnin, en þau eru vissulega lang-
virkust," segir Guðrún.
Hún sýnir að gosvirkni í eld-
stöðvarkerfunum undir Vatnajökli
sé að mörgu leyti samstiga og
þannig hafi t.d. gosin tvö í
Óræfajökli 1727 og 1362, orðið á
slíkum óróatímabilum. „Stundum
virðast öll þessi þrjú kerfi vera virk
á sama óróatímabilinu,“ segir Guð-
rún.
Gjóska til Noregs og Færeyja
Mesta öskugos sem vitað er um í
Grímsvötnum var í janúar 1873.
Gosin 1619 og 1629 voru líka mikil
öskugos og 1619 barst gjóska til
Noregs og Færeyja. Gos á þessari
öld eru: 1903 varð gos á Gríms-
vatnakei’finu, nánar tiltekið úr
Bárðarbungu, árið 1919 varð gos á
Grímsvatnakerfinu, árið 1922 1
Grímsvötnum, árið 1933 á Gríms-
vatnakerfinu, 1934 í Grímsvötnum,
árið 1938 norðan Grímsvatna, árið
1983 í Grímsvötnum, árið 1984
mældist gosvirkni í Grímsvötnum
og loks nýbyrjað gos, árið 1998.
Morgunblaðið/Halldór
RETT þótti að þrífa vel rúðurnar á vél Islandsflugs áður en
flogið var yfir gosstöðvarnar.
Mikill áhugi
á að skoða
gosið
TALSVERÐUR áhugi er hjá al-
menningi á flugferðum upp að gos-
stöðvunum í Grímsvötnum. íslands-
flug og Flugfélag íslands fóru
hvort sína ferðina með farþega í
gær og í dag eru ákveðnar a.m.k.
þijár ferðir að Grfmsvötnum.
Addý Ólafsdóttir, aðstoðarsölu-
stjóri hjá Flugfélagi íslands, sagði
að strax í gær hefðu margir sýnt
áhuga á að fljúga upp að goss-
töðvunum. Ein ferð hefði verið
farin og önnur undirhúin, en hætt
hefði verið við hana vegna þess
hve dimmt var orðið. I dag hefur
Flugfélagið ákveðið að fara tvær
ferðir upp að Grímsvötnum og er
þegar uppselt í aðra. Addý sagði
að einungis yrði selt í gluggasæti
til að tryggja öllum farþegum
sem best útsýni. Hún sagði að ef
áhugi yrði mikiil væri hugsanlegt
að bætt yrði við þriðju ferðinni.
Fyrsta ferðin verður farin kl.
10:30 og næsta 13:00.
íslandsflug fór eina ferð í gær
og er önnur ákveðin í dag kl.
13:30. Hugsanlega verður fleiri
ferðum bætt við ef áhugi reynist
vera fyrir hendi.
Fargjaldið er rúmlega 9.000
krónur.