Morgunblaðið - 28.01.1999, Blaðsíða 12

12 FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 1999
MORGUNB LAÐIÐ
FRÉTTIR
AÐ minnsta kosti flestir fundarmanna töldu
að allir foreldrar, jafnt gagnkynhneigð pör,
gift sem ógift, samkynhneigð pör og einstak-
lingar, ættu að vera dæmdir á sömu forsend-
um þegar kæmi að ættleiðingu, mikilvægast
væri hvort þeir gætu búið barni gott heimili.
„Stjúpættleiðingar eru ekki aðeins rétt-
indamál samkynhneigðra para, heldur eru
réttindi barnsins einnig í húfí,“ sagði Olafur
Öm Haraldsson, þingmaður Framsóknar-
flokksins. „Það hlýtur að liggja í augum uppi
að bam, sem elst upp í löglegri samvist, eins
og staðfest samvist er, og hefur öll réttindi
vegna forræðis aðstandendanna, á ekki að
svipta þeim rétti að verða ættleitt. Ættleið-
ingarlögin era mjög ströng og ekki ástæða til
að það komi til neinnar misbeitingar eða
óvandaðri meðferðar mála varðandi staðfesta
samvist heldur en aðra lögbundna sambúð.“
Töluverð umræða varð um stjórnarfrum-
varp til laga um ættleiðingar, sem nú er að
fara til meðferðar í allsherjamefnd þingsins,
og um framvarp til breytinga á lögum um
staðfesta samvist samkynhneigðra sem fjall-
ar um rétt samkynhneigðra til að ættleiða
barn hins einstaklingsins í samvistinni.
Flutningsmenn þess era þingmenn úr öllum
flokkum.
Ákvörðun þingflokks
framsóknarmanna vonbrigði
Fram kom í máli Ólafs Amar,
fyrsta flutningsmanns framvarps-
ins, að þingflokkur Framsóknar-
manna hefði komist að þeirri niður-
stöðu að ekki ætti að breyta nýju
heildarframvarpi um ættleiðingar í
samræmi við breytingartillöguna.
Ólafur sagði að ákvörðun flokks-
systkina hans hafí orðið sér mikil
vonbrigði og hann sagðist ekki
mundu styðja heildarframvarpið
nema þessari afstöðu verði breytt.
Hann sagði að fleiri framsóknar-
menn væra sömu skoðunar og hann.
Sólveig Pétursdóttir, þingmaður
Sjálfstæðisflokks og formaður alls-
herjarnefndar Alþingis, sagði að
nefndin ætti eftir að vega og meta
hvort ástæða væri til að gera breyt-
ingar á framvarpinu um ættleiðing-
ar, meðal annars á þeim forsendum,
sem ýmsir fundarmanna bentu á,
hvort það væri stjórnarskrárbrot að
mismuna samkynhneigðum og
gagnkynhneigðum að þessu leyti.
„Eg var sjálf í mörg ár formaður
Bamaverndar Reykjavíkur. Þar sá
ég margt og ég tel að það fari ekki
eftir því hvort fólk er samkynhneigt
eða ekki, hvort það er hæft til að ala
upp böm,“ sagði Sólveig.
Hagsmunir
barnsins verði
látnir ráða
Frummælendur á fundi um samkynhneigða og ættleið-
ingar, sem haldinn var á vegum Stúdentaráðs Háskóla
--r 1 ---- --- ■ --
Islands nýlega, voru sammála um að hagsmunir
barnsins ættu ailtaf að ráða þegar ákvörðun væri tekin
um ættleiðingu, og um að samkynhneigðir væru
ekki verri uppalendur en aðrir. Helgi Þorsteinsson
fylgdist með líflegum fundi.
Markmið að
ættleiðingarréttur verði jafn
Morgunblaðið/Ásdís
FJOLDI fólks var á umræðufundinum, enda virðist mikill áhugi á málefnum samkynhneigðra í Háskólanum
um þessar mundir. Yfir fimmti'u manns hafa gerst stofnfélagar í Félagi samkynhneigðra stúdenta. Félagið
hefur komið sér upp heimasíðu, http://wwww.hi.is/pub/gay.
Þingmenn stjórnarandstöðunnar á fundin-
um og Ólafur Örn lýstu því yfír að markmiðið
ætti að vera að réttur samkynhneigðra og
gagnkynhneigðra til ættleiðinga yrði jafn.
„Eg tel að varðandi bæði stjúpættleiðingar
og framættleiðingar eigi jafnt yfir alla að
ganga,“ sagði Össur Skarphéðinsson, þing-
maður Alþýðuflokks. „Það era ákveðin rétt-
indi sem við gagnkynhneigðir höfum og sam-
kynhneigðir eiga að hafa líka. Það kann vel
að vera að það sé taktískt mat og rétt mat
hjá forystu Samtakanna ‘78 sem berjast fyrir
þessu að það eigi að byrja á því að ná í gegn
heimild til stjúpættleiðingar. Það tel ég að sé
svo sjálfsagt mál að það þurfi tæpast að ræða
það.“
Össur benti á að hann hefði sjálfur ættleitt
barn og þekkti hvernig staðið væri að þeim
málum. „Ef niðurstaðan er sú að baminu sé
búið kærleiksríkt athvarf, gott heimili, þá er
leyfið veitt. Nákvæmlega sömu meðferð á
auðvitað að beita samkynhneigða, þeir eiga
að fara í gegnum sömu síu.“
Viðhorf til samkynhneigðra
kynslóðabundin
Össur sagði að aðeins væri tímaspursmál
hvenær réttindi samkynhneigðra yrðu þau
sömu og gagnkynhneigðra í þessum efnum.
„Þetta eru kynslóðabundin viðhorf á sama
hátt og þegar verið var að breiða út umhverf-
isvemdarsjónarmið, afstaða manna fór ekki
eftir pólitískum skoðunum heldur kynslóð-
um.“
Össur benti á að erfiðleikar gætu komið
upp við framættleiðingu fyrir samkyn-
hneigða þó hindranum væri ratt úr vegi hér
á landi. „Gleymum því ekki að framættleið-
ingar í dag eiga sér fyrst og fremst stað utan
Islands, frá rammkaþólskum eða íslömskum
löndum, og það verður erfitt að brjóta þann
múr niður.“
Foreldri má vera geðveikt en
ekki samkynhneigt
Bryndís Hlöðversdóttir, þingmaður Al-
þýðubandalags, sagði að lögin um ættleiðingu
frá árinu 1978, sem nú era í gildi, miðuðu að-
eins við eina gerð fjölskyldu þar sem foreldr-
amir væru karl og kona. „I annarri grein lag-
anna segir reyndar að öðra hjónanna megi
veita leyfi til ættleiðingar ef hitt er „hoifið,
geðveikt eða fáviti eða geðrænum högum
þess að öðra leyti svo háttað að það beri ekki
skyn á gildi ættleiðingar". Það má samt ekki
vera hommi eða lesbía. Mér finnst þetta
merkilegur samanburður."
Bryndís sagði að þó það væri ekki heimilt
samkvæmt lögunum væri einhleypingum þó í
raun einnig leyft að ættleiða. „Það á að
leggja sama félagslega mat á alla foreldra.
Sú úttekt á félagslegum högum sem gerð er
þegar fólk er að ættleiða bam, er mjög ítar-
leg og hún ætti í sjálfu sér að nægja.“
Börn samkynhneigðra spjara sig vel
Guðný Guðbjörnsdóttir sagði frá því að
hún hefði séð sjónvarpsþátt í Bandaríkjunum
um börn sem alin væra upp af samkyn-
hneigðum og komið hefði í ljós að þau spjör-
uðu sig mjög vel. „Þetta kom flestum rann-
sóknarmönnum á óvart. Skýringamar vora
þær að það væri svo mikið álag að koma út
úr skápnum að foreldrarnir væra orðnir vel
þjálfaðir í samskiptum. Þeir undirbyggju því
bömin vel við einelti og öðra því sem búist
var við að þau lentu í, og því vora börnin ein-
staklega þroskuð félagslega."
Guðný mælti með því að réttur samkyn-
hneigðra til ættleiðinga væri færður út í
tveimur skrefum, þannig að fyrst væra leyfð-
ar ættleiðingar stjúpbarna. „Hægt er að
rannsaka hvemig þeim bömum gengur og
nota þær niðurstöður sem rök fyrir því að
það sé í lagi fyrir börn að alast upp í fjöl-
skyldum með samkynhneigða for-
eldra.“
Tæknifrjóvgun í heimahúsum
samkynhneigðra
„Felst ekki ákveðin hræsni í því,“
spurði Heimir Már Pétursson, „að
banna samkynhneigðum að ættleiða
böm þegar vitað er að það er fullt af
samkynhneigðu fólki úti í þjóðfélag-
inu að ala upp börn? Líka það að
banna samkynhneigðum að fara í
tæknifrjóvgun, þegar líka er vitað,
að minnsta kosti þekki ég tvö dæmi,
um konur sem gera þetta bara sjálf-
ar heima hjá sér og fá sæði lánað hjá
vinum sínum?“
Síðar í umræðunni kom í Ijós að
tvær lesbíur sem farið höfðu þessa
leið voru einmitt staddar í salnum
þar sem umræðan fór fram.
Sólveig Pétursdóttir sagði að ekki
mætti gleyma því að stórt mál væri
að ættleiða barn. „Það rofna öll laga-
leg tengsl við kynforeldrið, þetta
verður fólk að hafa i huga.“ Aðspurð
sagði hún að auðvitað gilti það jafnt
um samkynhneigða sem gagnkyn-
hneigða. Elísabet Þorgeirsdóttir,
sem sagðist sjálf vera samkynhneigð
móðir, tók undir þau orð Sólveigar
að hugleiða þyrfti vel hvort slíta ætti
tengslin við kynforeldrið með þess-
um hætti, og sagði að sjálf hefði hún
ekki viljað fara þá leið.
Eru samkynhneigðir taldir
verri uppalendur?
„Hefur allsheijamefnd athugað eða skoð-
að það, hvernig okkar börnum líður?“, spurði
Felix Bergsson, sem kynnti sig sem samkyn-
hneigðan foður. „Teljið þið í alvöra að sam-
kynhneigðir séu verri uppalendur en þeir
sem era gagnkynhneigðir?"
Sólveig benti á að allsherjarnefnd bæri
enga ábyrgð á ættleiðingarlögunum frá
1978. Ekki tíðkaðist að hún stæði fyrir
rannsóknum af því tagi sem Felix nefndi,
en tók undir að slíka rannsókn ætti að
gera. Hún ítrekaði að hún teldi samkyn-
hneigða ekki verri uppalendur en gagnkyn-
hneigða.
Stefnir í breytingar á dönskum ættleiðingarlögum
Samkynhneigðum heimilt að
ættleiða börn sambýlisfólks
Kaupmannahöfn. Morgunblaðiö.
SAMKYNHNEIGÐIR Danir í
skráðri sambúð munu að öllum
líkindum þegar á árinu geta ætt-
leitt börn sambýlings síns. Þessi
nýi möguleiki gæti komið upp í
kjölfar frumvarps til nýrra laga
um ættleiðingar, sem nú liggur
fyrir danska þinginu. Bent Han-
sen, formaður landssamtaka
samkynhneigðra, segir í samtali
við Morgunblaðið að ekki stefni
þó í að samkynhneigð pör geti í
sameiningu ættleitt börn, þar
sem slíkt rekist á við alþjóða-
samþykktir um ættleiðingar.
I vetur var lagt fyrir danska
Þjóðþingið frumvarp um ættleið-
ingar, sem verið hefur í undir-
búningi um hríð. I frumvarpinu
var ekki gert ráð fyrir neinni
breytingu á möguleikum samkyn-
hneigðra til ættleiðinga, en í með-
ferð þingsins var bætt, inn grein
um að samkynhneigður aðili í
sambúð geti fengið að ættleiða
bam sambýlings síns. Frumvarp-
ið hefur farið í gegnum fyrstu
umræðu og reiknað með að það
verði afgreitt undir vor, svo lögin
gætu hugsanlega tekið gildi í
sumar. Þótt viðbótin um mögu-
leika samkynhneigðra á að ætt-
leiða bam hafi komið inn nokkuð
óvænt bendir allt til að hún eigi
sér stuðning meirihluta þing-
manna og verði því samþykkt.
Samkvæmt dönskum lögum
geta einstæðingar fengið leyfi til
að ættleiða barn. Það er þó mun
erfíðara fyrir einstæðing en pör
að fá slíkt leyfí. Fræðilega séð
gæti samkynhneigður aðili feng-
ið leyfí til að ættleiða barn.
Fengist slíkt leyfí og ættleiðing-
in gengi í gegn gæti viðkomandi
svo síðar tekið upp sambúð og
sambýlingurinn þá ættleitt
barnið, ef lagafrumvarpið um
ættleiðingar verður afgreitt eins
og það liggur nú fyrir.
Þessi fræðilegi möguleiki gæti
einnig komið til greina fyrir
pör, þar sem annar aðilinn er of
gamall til að geta fengið leyfí til
ættleiðinga. Yngri aðilinn gæti
þá sótt um leyfí til að ættleiða
barn sem einstæðingur og síðan
tekið upp sambúð eða gifst að-
ila, sem ekki hefði getað fengið
samþykki sem ættleiðandi. Með
lögum um að hægt sé að ætt-
leiða stjúpbarn gæti slíkt sam-
band gengið í gegn.
Þetta eru þó aðeins fræðilegir
möguleikar, því ættleiðingaferlið
er mjög langt og vandlega farið í
saumana á þeim sem sækja um
leyfi til ættleiðingar. Það er ekki
auðhlaupið að því fyrir pör að fá
leyfi til að ættleiða og enn erfið-
ara fyrir einstæðinga.
Bent Hansen segir að verði
lögin samþykkt sé það skref í
rétta átt fyrir samkynhneigða.
Þótt samtökin hafí það sem yfír-
lýst markmið að samkynhneigð
pör geti sótt um að ættleiða barn
saman til jafns við önnur pör þá
sé slíkur möguleiki ekki í sjón-
máli. Danmörk sé aðili að alþjóð-
leguin sáttmálum varðandi börn
og ættleiðingar, þar sem þessi
möguleiki sé ekki fyrir hendi og
það sé því langt ferli að sækja
þetta mál.