Morgunblaðið - 28.01.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 1999 35
í GREIN sinni
„Byggðamál og borgar-
svæði“ í Morgunblaðinu
7. janúar, fjallar Magn-
ús Árni Magnússon 15.
þingmaður Reykjavík-
ur um byggðastefnuað-
gerðir stjórnvalda og
hvernig þær eru allar,
að hans mati, dæmdar
til að mistakast. Einnig
ritar hann að íslandi
væri fyrir bestu í al-
þjóðlegri samkeppni að
flestir ef ekki allir
landsmenn flyttu suður
til „að það besta sem
við eigum, borgin okkar
Reykjavík og borgar-
svæði hennar, geti blómstrað til
fullnustu um ókomin ár.“ Eg verð
nú að játa það að mitt fátæka
landsbyggðarhjarta fylltist gremju
vegna þeirrar fáfræði sem greina
má í skrifum Magnúsar Arna.
Þóttu mér skrifin varla svara verð,
en vegna þeirrar ábyrgðar sem ég
tel hann verða að axla sem þing-
maður, gat ég ekki orða bundist.
Magnús Arni á þó ágæta spretti
í upphafi greinar sinnar er hann
fjallar um margnotaðar kenningar
hagfræðingsins Adams Smith um
samband þjóðríkis og hagsældar,
sem ekki virka í nútíma samfélagi.
Síðan heimfærir hann kenningar
Smith upp á dreifbýli annars vegar
og þéttbýli hins vegar. Orðrétt rit-
ar hann: „Borgir eru ávallt þau
svæði sem drífa efnahag þjóðanna
og sveitanna og þannig hefur það
verið frá örófi alda.“ Hér á íslandi
verður Reykjavík varla talin borg
fyrr en eftir seinna stríð og í byrj-
un aldarinnar voru allir landshlut-
ar nema Suðurnes og Norður-
landskjördæmi vestra, fjölmennari
en Reykjavík. Höfuðborgarsvæðið
hefur semsagt ekki verið til frá
„örófi alda“. Seinna ritar hann:
„Með því að taka Reykjavík blóð,
eins og æ ofan í æ er lagt til at-
hugasemdalaust á Alþingi, erum
við að skjóta okkur í fótinn þegar
kemur að samkeppni okkar um
framleiðið vinnuafl við önnur borg-
arsvæði heimsins." Hvað á maður-
inn eiginlega við, hver er þessi
blóðtaka? Auk þess á ekki að bera
saman Reykjavík og önnur borgar-
svæði heimsins. Á því borgarsvæði
sem Magnús Árni skilgreinir, búa
um 170 000 sálir og er það einung-
is brot af þeim fjölda sem býr í t.d.
New York eða París. Við skulum
vara okkur á mikilmennskunni
sem gætir víða í orðum þing-
mannsins og nær væri að tala um
Island í heild í þessu sambandi.
Kannski er það meining Magnúsar
Árna að í hinu „svokallaða dreif-
býli“ búi ekki fram-
leiðið vinnuafl?
Seinna í greininni
talar þingmaðurinn
um að allar byggða-
stefnuaðgerðir séu
dæmdar til að mis-
takast og orðrétt segir
hann: „Mulið hefur
verið undir þær at-
vinnugreinar sem
menn telja helst henta
því fólki sem þeir vilja
skilgreina sem lands-
byggðarfólk, sjávarút-
veg og landbúnað.
Meira að segja hefur
verið reynt að múta
fólki með allt upp í
fjórföldum atkvæðisrétti á við íbúa
höfuðborgarinnar til að halda sig
úti á landi.“ Mig skortir orð til að
lýsa hræsni og skilningsleysi
Magnúsar Árna. Auðvitað hafa
sumar byggðastefnuaðgerðir mis-
Byggðamál
Mitt fátæka lands-
byggðarhjarta fylltist
gremju, segir Rúnar
Óli Karlsson, vegna
þeirrar fáfræði sem
greina má í skrifum
Magnúsar Arna.
heppnast, en margar hafa tekist
með ágætum t.d. efling smáiðnað-
ar, samgangna, heilsugæslu og nú
síðast fjarkennsla á háskólastigi
sem ég veit að hefur gert fólki
kleift að búa áfram í heimabyggð.
Það gætir andúðar í orðum Magn-
úsar Árna í garð þess hluta þjóðar-
innar sem vinnur við sjávarútveg
og landbúnað. Sjávarútvegur skil-
ar 50% af útflutningstekjum okkar
og er ekki ríkisstyrktur eins og
tíðkast í flestum nágrannalöndum
okkar. Það er misskilningur hjá
Magnúsi Árna að mismunandi
vægi atkvæða eftir kjördæmum
hafi verið hrein og klár byggða-
stefnuaðgerð. Það sem fyrst og
fremst olli þessu var ósveigjanleiki
kosningalöggjafarinnar til að laga
sig að búferlaflutningum milli
kjördæma og hann veit það vel að
engum var mútað. Allavega hef ég
ekki heyrt neinn tala um að hann
búi úti á landi vegna þess að at-
kvæði hans sé ígildi fjögurra á höf-
uðborgarsvæðinu. Magnús Árni
fjallar að síðustu um þær fárán-
legu hugmyndir, að hans mati, sem
verið hafa uppi um að létta
UMRÆÐAN
greiðslubyrði námsfólks sem sótt
hefur sér menntun til Reykjavík-
ur, en vill flytja aftur heim. Gerir
Magnús Árni sér grein fyrir þeim
mikla kostnaði sem felst í því að
flytja til Reykjavíkur eða Akur-
eyrar til að afla sér frekari mennt-
unar? Að vissu leyti er það mis-
munun að námsmenn á höfuborg-
arsvæðinu geti náð sér í nauðsyn-
lega menntun og lifað í foreldra-
húsum á meðan, þegar aðrir þurfa
að flytja búferlum og lifa í rándýru
leiguhúsnæði í 3-4 ár og eftir þann
tíma er oft erfitt að flytja til baka.
Það erum við öll sem leggjum í
púkkið til að menntakerfið geti
sinnt því hlutverki sem því er skylt
að gegna. Við verðum að tryggja
jafnan rétt allra til menntunar í
þessu landi. Þessi námslánaaðferð
hefur gefist vel í Noregi.
I athyglisverðri rannsókn sem
Stefán Olafsson prófessor við Há-
skóla Islands vann fyrir Byggða-
stofnun um orsakir buferlaflutn-
inga, kemur fram að flestir lands-
menn sem búa úti á landi eru í
heildina séð ánægðir með sitt hlut-
skipti. Miklar framfarir hafa orðið
á flestum sviðum þjónustu og sam-
gangna. Aftur á móti er mest
kvartað undan þróun atvinnumála
og launakjara, samgöngum í viss-
um landshlutum og húsnæðismál-
um. Einnig er það merkilegt að
samkvæmt rannsókninni ætla 11%
íbúa á höfuðborgarsvæðinu að
flytja burt á næstu tveimur árum,
en af hverju? Samkvæmt Stefáni
eru það aðallega umhverfisþættir
eins og hætta af völdum umferðar,
mengun og ofbeldi. Hérna er
kannski farið að gæta þess sem
kallað er andborgvæðing (counter
urbanization) af fræðimönnum,
þar sem neikvæðir þættir borgar-
menningar snúa þróuninni við og
fólk tekur aftur að flytja út í minni
byggðarlög og jafnvel út í sveitirn-
ar, eins og gerst hefur víða í stór-
borgum Evrópu og Bandaríkj-
anna. Samkvæmt spá Byggða-
stofnunnar er þó enn búist við
fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu
til ársins 2010 og stöðnun fólks-
fjölgunar á landsbyggðinni.
Reykjavík er góð borg og hér er
gott að búa, en mikill fjöldi fólks
vill frekar búa í dreifðari byggðum
með þess kostum og göllum og
verða íslensk stjórnvöld að gefa
því kost á því svo sú uppbygging
og fjárfesting sem átt hefur sér
stað um allt land glatist ekki held-
ur nýtist sem best. Að sjálfsögðu
vona ég að Reykjavík og nágrenni
hennar eflist á allan hátt í komandi
framtíð, en öfugt við Magnús Árna
óska ég landsbyggðinni þess sama.
Að lokum vil ég óska Magnúsi
Árna til hamingju með þingsætið
með von um að í framtíðinni kynni
hann sér allar hliðar málsins, áður
en hann þýtur fram á ritvöllinn eða
lætur móðan mása um hluti sem
hann hefur hvorki skilning né vit
á.
Höfundur nemur landfræði við
Háskóla íslands.
Allir á malbik-
ið, eða hvað?
Rúnar Óli
Karlsson
Loksins grænt
framboð
SKYLDI loksins fara
að rofa tU í umhverfis-
málum á íslandi? Ég var
um það bil úrkula vonar
um að nokkuð gæti kom-
ið íslenskri náttúru tíl
bjargar eftir að hafa
fylgst með aðgerðum, og
í besta falli aðgerðar-
leysi, gömlu flokkanna
fram tU þessa.
Aðgerðir ,í umhverfís-
málum hafa undanfarin
ár og áratugi einkennst
af hentistefnu og mála-
miðlunum þeirra sem
skeyta meira um hags-
muni Kðandi stundar en
velferð framtíðarinnar. í
stað þess að fara fremst í flokki um-
hverfisverndarsinna hafa íslending-
ar dregist aftur úr nágrönnum sín-
um og mun að óbreyttu fljótlega
daga uppi sem hver önnur nátttröll
í samfélagi ábyrgra þjóða.
Reykjanes
Nú loksins er komið
tækifæri, segir
Jóhanna Harðardóttir,
til að leggja drög að
grænni framtíð okkar.
Hvaða framtíð ætlum við að bjóða
afkomendum okkar á íslandi? Við
sem þykjumst vera komin til vits og
ára verðum að gera upp við okkur
hvort við ætlum að axla ábyrgðina á
framtíðinni. Erum við tilbúin að
fórna hverju sem er á altari Mamm-
ons? Ef við viljum geta boðið Is-
lendingum tuttugustu
og fyrstu aldarinnar
sómasamleg lífsskilyrði
verðum við að snúa við
blaðinu. Við verðum að
láta af hinu hættulega
virðingarleysi sem ríkir
í umhverfismálum og
hópa okkur saman til að
verja hin raunverulegu
lífsgildi.
Vinstrihreyfingin
grænt framboð er að
verða að veruleika um
allt land, þar er saman-
komið fólk sem leggur
upp með hugsjón í
farteskinu, ekki henti-
stefnu eða eiginhags-
munapot. Fimmtudagskvöldið 28.
janúar verður kjördæmafélag
Vinstri hreyfingarinnar - græns
framboðs á Reykjanesi stofnað í
Gaflinum í Hafnarfírði klukkan
20:30 og ég skora á alla ábyrga um-
hverfísverndarsinna að mæta á
fundinn og kynna sér málefnin.
Höfundur er hlaðamaður í
Mosfellsbæ.
r n
BIODROGA
jurtasnyrtivörur
Jóhanna
Harðardóttir
sæti Kvennalistans
i piófkjöri Samfylkinjar
Stórbætum fæðin?arorlof ^
o? útrýmum launamun kynjanna
jafnretU menn^tn mannsæmant
Þ ú getur enn sert frábær kaup á útsölunni hjá Ellinssen - síöasti dasur á lausardasinn
Verðdæmi:
Regatta-barnaúlpur, 6.990- nú 2.495-
Barnaflíspeysur, 2.195- nú 1.495-
Regatta-úlpur, fullorðins, 7.990- nú 4.995-
Regatta-úlpur með öndun, 12.990- nú 6.995-
Regatta-flíspeysur, fullorðins, 9.990- nú 4.995-
Franskar peysur, 4.661- nú 2.990-
Skór frá 995-, vinnuskyrtur frá 750-
Dickies-vinnusamfestingar, st. S og M, nú 1.868-

STILLONGS-ULLARNÆRFÖTIN
Grandagarði 2, Rvík, sími 552-8855. OPIÐ SÍÐASTA ÚTSÖLUDAGINN (LAUGARD. 30/1) TIL KL. 16
Kragabolir kosta frá
ERU MEÐ 15% AFSLÆTTI
MEÐAN ÚTSALAN
STENDUR YFIR.
Stillongs-kragabolinir eru frábærir
í útivistina allt árið - í hvaða veðri
sem er. Fást bæði tvöfaldir (fóðraðir)
og úr 100% ull (Aquaduct).