Morgunblaðið - 20.02.1999, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Verkefnið Skil 21 byggist á nýtingu úrgangs af líffræðilegum uppruna til landgræðslu í landnámi Ingólfs
Atvinnu-
lífið tekur
af skarið í
umhverfis-
málum
Byggð á höfuðborg-
arsvæðinu þenst
hratt út og í kjöl-
farið koma upp ým-
is vandamál, eins og til dæmis urðun
sorps. Reiknað er með að erfitt verði
að finna svæði til urðunar í nágrenni höf-
uðborgarinnar í framtíðinni. Með því
að endurnýta lífrænan úrgang má minnka
úrgang til urðunar um 50%. Það er meðal
annars markmið verkefnisins Skil 21 sem
hleypt var af stokkunum í vikunni.
Ragna Sara Jónsdóttir kynnti sér verk-
efnið og markmið þess.
SAMTÖKIN Gróður fyr-
ir fólk í landnámi Ing-
ólfs og Verkfræðistofan
Línuhönnun í samstarfi
við Reykjavík menning-
arborg Evrópu árið 2000 hófu í vik-
unni umhverfisátakið Skil 21.
Verkefnið byggist á endumnnslu
úrgangs af líffræðilegum uppruna í
þágu uppgræðslu og ræktunar í
landnámi Ingólfs. Verkefninu er
ætlað að gefa tóninn um meðferð
úrgangs á nýrri öld og markmiðið
er að nýta lífrænan úrgang til
framleiðslu á jarðvegsbæti eða líf-
rænum áburði.
Bágt ástand gróðurs
í landnámi Ingólfs
Að sögn Jónu Fanneyjar Frið-
riksdóttur framkvæmdastjóra
Gróðurs fyrir fólk hefur margoft
verið sýnt fram á að helsta um-
hverfisvandamál á Islandi er upp-
blástur og bágt ástand gróðurs og
jarðvegs, og slíkar aðstæður sé
víða að finna í nágrenni höfuðborg-
arsvæðisins. Markmið verkefnisins
sé því að nýta sem mest af lífræn-
um úrgangi sem fellur til frá at-
vinnurekstri til þess að búa til líf-
rænan áburð sem kallast molta.
Eliefu fyrirtæki hafa gerst stofnað-
ilar að átakinu og skuldbinda sig
þar með til þess að flokka úrgang
af líffræðilegum uppruna eftir
ákveðnum skilyrðum.
Að sögn Jónu Fanneyjar er þátt-
taka sveitarfélaga, fyrirtækja,
stofnana, dýrabúa og heimila mikil-
væg þar sem gífurlegt magn líf-
ræns úrgangs fellur til frá þeim á
hverju ári. I atvinnurekstri fellur
fyrst og fremst til mikið af pappa
og pappír, frá verslunum og fram-
leiðslufyrirtækjum fellur mikið til
af grænmetisafskurði og úrkasti,
matarleifar frá veitingahúsum og
mötuneytum, mykja frá hænsna-
og svínarækt, og hrossatað frá
hesthúsabyggðum. Jóna Fanney
segir að um 70 þúsund tonn falli til
af húsdýraáburði frá búrekstri í
landnáminu árlega, annað eins falli
til af mómold og áætla má að 50
þúsund tonn af lífrænum úrgangi
falli til frá atvinnurekstri og heim-
ilum. Þetta geri alls tæplega 200
þúsund tonn og hingað til hafi að-
eins lítið brot verið nýtt til upp-
græðslu. Markmið verkefnisins sé
að endurnýta stóran hluta af þess-
um úrgangi, en milli 30-40% heim-
ilissorps er lífræns eðlis. „Gagn-
semi þessara úrgangsflokka við
uppgræðslu og ræktun á íslandi er
ótvíræð. Þau innihalda áburð og líf-
rænt efni sem gróðurvana land
kallar á,“ segir Jóna Fanney.
Fyrirtæki flokka úrgang
eftir settum reglum
Endumnnsla lífræns úrgangs í
áburð kallast jarðgerð. Það er viða-
mikið ferli sem hefst hjá fyrirtækj-
unum. Með þátttöku í verkefninu
Skil 21 skuldbinda þau sig til þess
að flokka lífrænan úrgang eftir
ákveðnum staðli en sorphirða úr-
gangsins er í höndum nokkurra að-
ila.
Jarðgerð flýtir niðurbroti úr-
gangs af líffræðilegum uppruna og
byggist á stýrðu, loftháðu ferli.
Þegar massanum er haldið í snert-
ingu við súrefni gerist niðurbrotið
hratt. Jafnframt myndast mikill
hiti sem drepur skaðlegar bakterí-
ur sem leynst geta í massa af þessu
tagi. Hitastigi massans er haldið
uppi með því að snúa honum reglu-
lega með sérstöku tæki sem kallast
múgasnerill. Afurð jarðgerðarferl-
isins kallast molta og er hún massi
sem að áferð, útliti og innri gerð
líkist frjósömum jarðvegi, en er
mun frjósamari en venjulegur jarð-
vegur.
Fleiri geta gerst aðilar
á næstunni
Tólf fyrirtæki innan landnáms
Ingólfs eru stofnaðilar að verkefn-
inu Skil 21, og eiga öll það sameig-
inlegt að vilja leggja sitt af mörk-
um til umhverfismála. Fjölskyldu-
og húsdýragarðurinn, kexverk-
smiðjan Frón, Radisson SAS Hótel
GIFURLEGT magn lífræns úrgangs fellur til á hverju ári. Milli 30 og 40% heimilissorps er lífræns eðlis.
MIKIÐ efni hefur verið tekið úr Kapelluhrauni austan Reykjanesbrautar
til móts við álverið í Straumsvík. Svona leit svæðið út 1. júlí 1998.
HINN 1. október 1998 leit svæðið í Kapelluhrauni svona út eftir að
landgræðslusamtökin Gróður fyrir fólk í landnámi Ingólfs í samvinnu
við Hafnarflarðarbæ höfðu grætt það upp með lífrænum efnum.
Helsti ávinningur Skila 21 felst í:
j,'\_y Hægt er að minnka úrgang til urðunar um u.þ.b. 50%.
FTÍBB
"i
Rint
Stigin eru markviss skref til að stemma stigu við gróðurhúsaáhrifum
vegna urðunar sorps. Unnt er að draga úr losun gróðurhúsaloft-
tegunda um 5-8% hérlendis þar sem aukin uppgræðsla lands
hefur einnig jákvæð áhrif í því sambandi.
Spornað er gegn gróður- og jarðvegseyðingu og myndu íslendingar
þar með sýna jákvætt fordæmi á heimsvísu.
' Komið er til móts við kröfur ESB um flokkun virkra úrgangsefna frá
efnum sem urðuð eru.
Saga, Nýkaup, Steindórsprent Gu-
tenberg, Svínabúið Gæðagrís,
Skeljungur hf., ísal, Eimskip,
Landsvirkjun, Landssíminn og
Afengis- og tóbaksverslun ríkisins
eru stofnaðilar að átakinu. For-
svarsmenn verkefnisins gera auk
þess ráð fyrir því að sveitarfélög í
landnámi Ingólfs eða íbúasamtök
tilkynni að ákveðin hvei’fl í viðkom-
andi sveitarfélagi gerist þátttak-
endur í verkefninu á síðari stigum
þess. Aðrir aðilar, fyrirtæki, stofn-
anir og félagasamtök eru boðin vel-
komin til þátttöku í Skilum 21.
Gámaþjónustan hf. mun sjá um
jarðgerð úrgangsins og fer hún
fyrst í stað fram á sérstökum jarð-
gerðarstað í landi Hafnarfjarðar í
Hamranesi en flyst síðar yfir í Ka-
pelluhraun. Jarðgerðarferlið tekur
10-15 vikur og nýtist úrgangurinn
allur þótt hann rýrni töluvert að
magni. Úr 100 tonnum af úrgangi
fást milli 45 og 55 tonn af moltu.
Sorpa mun leggja verkefninu til
moltu en Sorpa hefur stundað jarð-
gerð úr garðaúrgangi af höfuð-
borgarsvæðinu í nokkur ár. Sam-
tökin Gróður fyrir fólk í landnámi
Ingólfs sjá svo um að áburðurinn
verði notaður til uppgræðslu lands
í landnámi Ingólfs, en samtökin
hafa frá árinu 1997 starfað að upp-
gi'æðslu í landnáminu. Landnám
Ingólfs afmarkast af strandlengju
Reykjanesskagans og í austri með-
fram Ölfusá, Sogi, Þingvallavatni
og Hvalfjarðarbotni í norðri. 17
sveitarfélög tilheyra landnáminu.
Dregið úr gróðurhúsaáhrifum
og landið grætt
Þátttakendur í verkefninu munu
innan tíðar hefja flokkun úrgangs
eftir umræddum staðli og reikna
aðstandendur verkefnisins með að
það verði komið vel áleiðis árið
2000. Strax næsta vor er stefnt að
því að nota moltu úr verkefninu til
uppgræðslu. Verkefninu er ætlað
varanlegt líf og á að gefa tóninn um
úrgangshirðu á nýrri öld.
Bjöm Guðbrandur Jónsson um-
hvei’fissérfræðingur hjá Verk-
fræðistofunni Línuhönnun hf. segir
að meginkostir verkefnisins séu
fjórir. I fyrsta lagi verði hægt að
minnka úrgang til urðunar um 50%
sem sé mjög mikilvægt þar sem
hægt verði að nýta dýrmæt svæði
til annars en urðunar sorps. í öðru
lagi væru stigin markviss skref til
að minnka gróðurhúsaáhrif og
mögulegt væri að draga úr losun
þeima hérlendis um 5-8% ef flokk-
un lífræns úrgangs og jarðgerð
væru almennir sorphirðuhættir
hérlendis. Gróðurhúsaáhrif í úr-
gangshirðu stafi að mestu leyti af
metangasi sem stígur upp frá urð-
unarstöðum og með því að koma í
veg fyrir að lífrænn úrgangur verði
urðaður hlytist mikill ávinningur
af. í þriðja lagi væri moltan nýtt til
uppgræðslu lands og þar með yrði
ávinningurinn enn meiri. í fjórða
lagi uppfyllti verkefnið fyrirsjáan-
legar kröfur ESB um að flokka
virk efni frá þeim efnum sem urðuð
eru.
Björn segir að verkefnið komi til
móts við margvísleg markmið sem
sett hafa verið undanfarin ár á
sviði umhverfismála. Alþjóðlegar
skuldbindingar séu margar, til
dæmis Kyoto-samningurinn, og
tvær síðast starfandi ríkisstjórnir
hafi sett það markmið að minnka
sorp um 50% fyrir næstu aldamót.
Verkefnið Skil 21 gefi tóninn fyrir
úrgangshirðu á nýrri öld, en mann-
kynið verði að vinna ötullega að
sjálfbærri þróun í framtíðinni.
Endumýting og hringrás efna séu
hornsteinn sjálfbærrar þróunar og
með verkefninu leggi atvinnulífið
sitt af mörkum til þess að halda
jörðinni gjöfulli og hreinni með
hagsmuni komandi kynslóða í
huga.