Morgunblaðið - 20.02.1999, Side 52

■?>2 LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HESTAR
>

s
-y
Mesta og dýrmætasta
auðlind þjóðarinnar
Eftirfarandi grein skrifaði Þorgeir
Ibsen skólastjóri undir andlát sitt og
lauk við hana daginn áður en hann lézt.
Greinin fjallar um helztu hugðarefni
hans. Hann hafði gengið frá henni til
prentunar og er hún þannig síðasti vitn-
isburður um langt og farsælt samstarf
Þorgeirs og Morgunblaðsins.
MESTU auðlind
okkar eigum við ekki
í sjávarútveginum,
landbúnaðinum, fall-
vötnunum og jarð-
varmanum, þótt
þessar auðlindir séu
afar mikilsverðar
þjóðarbúskapnum. A
hinn bóginn eigum
við þá auðlind, sem er
verðmætari þeim öll-
um til samans en það
er æskan, sem á að
erfa þetta land með
gögnum sínum og
gæðum, kostum og
ókostum. A þessari
auðlind, æskunni, byggist framtíð
þjóðarinnar. Hún er örlagavaldur-
inn og veldur þeim sköpum, hvort
búseta og byggð haldist í landinu
til frambúðar eða ekki. En hvern-
ig umgöngumst við þessa okkar
mestu og örlagaríkustu auðlind?
Sannast sagna er það með ein-
dæmum hversu mikið afskipta-
leysi og kæruleysi birtist í breytni
okkai- og hegðun gagnvart hinni
uppvaxandi kynslóð, æskunni,
sem öll gifta þjóðarinnar kemur
til með að byggjast á, hvort okkur
sem þjóð takist að halda velli hér
á norðurhjaranum eða ekki.
II
Síðustu atburðirnir í ýmsum
skólum á grunnskólastiginu, aga-
leysið og rótleysið þar, vekur ógn
og skelfingu flestra þeirra manna,
sem láta skólana, örlög þein-a og
æskufólks, sig einhverju skipta.
Þrátt fyrir öll ráðin, nefndimar,
aukna sálfræði- og félagsráðgjöf
o.fl. af því tagi, virðist sem aga- og
stjómleysið í mörgum skólum hafi
aukist fremur en hitt og er það
grafalvarlegt mál. Á síðustu áram
hefur hinn veraldlegi efnahagur
okkar stóraukist og við eram taldir
með auðugustu þjóðum heims. Er
það gott svo langt sem það nær. Á
sama tíma blasir það við öllum,
sem eyra hafa til að heyra og augu
til að sjá, að við eram í miklum sál-
arháska stödd sem þjóð, í afstöðu
okkar eða afstöðuleysi til ung-
menna þjóðarinnar, sem era hin
eina sanna auðlind, sem framtíð og
tilvist þjóðarinnar byggist á. Þetta
er að grafa um sig sem sársauka-
full, opin und í þjóðarsálinni, sem
margir alltof margir ráðamenn og
margir aðrir láta sig litlu eða engu
varða og láta sem ekkert sé að. Á
sínum stað stendur: „Hvað stoðar
það manninn að eignast allan
heiminn bíði hann við það tjón á
sálu sinni.“
III
Og nú gengur maður undir
manns hönd, þar sem því er lýst
fjálglega yfir, hver muni verða
helztu kosningamálin í komandi
Alþingiskosningum í vor. Þar ber
hæst: fískveiðistefnuna, kvótamál-
ið, virkjanamál, stóriðjumál, há-
lendismál, (verndun
og nýting), gagna-
grannsmálið o.fl. af
því tagi. Engum
dettur í hug hvílíkan
háska við eram að
búa börnum okkar
og æskufólki með af-
skiptaleysi okkar og
sinnuleysi og látum
reka á reiðanum í
þeim efnum. Þetta
stórmál ætti að hafa
forgang, vera tekið
fram yfir öll önnur
mál sem kosninga-
mál. I stað þess að
það verði gert, lygn-
um við augum og eram þar með
að setja margt ungviði þessa
lands á guð og gaddinn. Við eram
svo upptekin af veraldargæðunum
að við látum allt annað sem vind
um eyra þjóta, tökum ekki eftir
hversu margt ungmenna, allt nið-
ur í bamsaldur, er forfallið í
drykkjuskap og fíkniefnaneyzlu
og þetta tvennt fer svo ört vax-
andi í okkar litla samfélagi, sem
er um 280 þúsund manns, að okk-
ur órar ekki fyrir því hvílík hætta
er á ferðum fyrir örlög okkar sem
þjóðar.
Forspilið að þessum ógnvekj-
andi háska er sívaxandi neyzla
brennivíns fjölmenns hóps ung-
viðis, allt niður í barnsaldur, sem
oftast leiðir til neyzlu enn harðari
fíkniefna (eiturlyfja), sem sölu-
menn dauðans, samvizkulausir
eiturlyfjasalar, gera sér veikleika
fólks, ekki sízt æskufólks, að fé-
þúfu. Þetta er dapurleg staðreynd
en hún er dagsönn, þótt margur
kunni að segja, að hér sé verið að
gera úlfalda úr mýflugunni.
IV
Undirituðum brá illilega í brún
þegar hann las grein Þórarins
Tyrfinssonar: „Þarf ástandð að
versna mikið meira áður en það
lagast?" Þar segii- m.a.: „...þó að
tölulegar upplýsingar um árið 1998
liggi ekki endanlega fyrir er ljóst
að það slæma ástand sem skapað-
ist á miðju ári 1995 í vímuefnamál-
um er komið til að vera. I bama-
skap okkar, trúgimi og meðfæddri
bjartsýni vonuðum við flest að
þetta væri tímabundið ástand sem
mundi lagast fljótt. En svo er
ekki.“ Þá getur hann þess, m.a. í
umræddri grein að það forvama-
starf sem unnið er í landinu hafi
einkum beinst að því að höfða til
skynsemi og sjálfstjómar og draga
þannig úr eftirspm-n einstaklinga
eftii’ vímuefnum og telur að frá ár-
inu 1995 hafi vamimar verið að
bresta og í ljós hafi komið að ekki
sé nóg að höfða til skynsemi og
sjálfstjómar við þær aðstæður,
sem ríkja, að til þess séu þeir sem
era í mestri hættu of ungir og að
tvennt þurfi að gera hið bráðasta. I
fyrsta lagi að draga úr aðgengi
ungmenna að áfengi og öðram
Þorgeir Ibsen
vímuefnum og í öðra lagi þurfi að
nota þá læknisfræðilegu þekkingu
sem fyiir er til að finna þá sem era
í mestri hættu nógu snemma, og
beina kröftum að þeim áður en
þeir sýkjast, og segir að allir sem
að vandanum koma, verði að gera
sér ljóst, að nú sé brýnast að herða
róðurinn í aðhaldsmálunum og
minnka aðgengið að vímuefnum.
Hann telur ábyrgð foreldra og
annan-a uppalenda stærsta og að
fleiri þurfi að bretta upp ermam-
ar. Sveitarstjórnir á suðvestur-
horninu verði að standa sig betur
og gera sér ljóst að meðan einhver
hluti skemmtanaiðnaðar í þessum
sveitarfélögum sé í höndum lög-
brjóta sé ekki von á góðu og í
skjóli hans munu umsvif vímuefna-
mangara vaxa. Hann telur að
skera þurfi upp herör, m.a. gegn
þeim sem bijóta núverandi áfeng-
islöggjöf af ásettu ráði í von um
aukinn gróða á kostnað æskunnar.
Og nú síðast hafa okkur borizt
þau ógnartíðindi, að Ósló sé orðin
mesta eiturlyfjabæli Evrópu, þar
sem rán, gripdeildir, líkamsárásir
og morð fari vaxandi. Og þetta er
borgin, sem var fram til síðustu
ára, talin ein friðsælasta sveita-
borg í álfunni. Verðum við næstir
í röðinni?
V
I öllu fréttafárinu sem dunið hef-
ur yfir þjóðina, frá því fyrir jól og
fram til dagsins í dag, era hinar
ískyggilegu fréttir af mörgum ung-
mennum á skólaskyldualdri, sem
hafa þegar farið sér að voða í
áfengis- og fíkniefnaneyzlu, og fer
sá hópur nú hratt vaxandi, sem
kann ekki fótum sínum forráð og á
það einnig við um margt heimilið
sem gjörsamlega hefur misst öll
tök á bömum sínum, sem að meira
eða minna leyti alast upp á götunni
fram á nætur, eftir dagvistina í
skólanum. I ýmsum skólum, eink-
um hér syðra, er þetta farið að
bitna mjög á skólahaldinu. Um það
hafa birzt frá áramótum hinar ugg-
vænlegustu fréttir, þar sem ofbeldi
af ýmsu tagi er farið að spilla
skólastarfinu og setja á það hinn
versta brag, og ekki bætti það úr
skák, þegai’ einhver stjómandi
skóla hélt því fram í opinbera við-
ali, að skólar væra fræðslustofnun,
en ekki uppeldis. Hvílíkur mis-
skilningur. Óðram þræði, hvort
sem okkur líkar betur eða verr,
hlýtm- skólinn undfr öllum kring-
umstæðum að vera uppeldisstofn-
un sem fræðslustofnun. Þetta segir
sig sjálft. Uppeldið er alls staðai-.
Börn ala sig ekki upp sjálf, hvorki á
heimilum né í skólum. Bæði
ósjálfrátt, og einnig sjálfrátt, líta
bönún á hina fullorðnu sem fyrir-
myndir. Böm gera það sem fyrir
þeim er haft. I raun vilja þau að agi
og regla ríki í skólanum. Á því sviði
kemur uppeldishlutverk skólans
sterklega við sögu. Undan því
verður aldrei vikizt. Þau vilja geta
litið á kennara sinn sem sterka fyr-
irmynd, karl eða konu, sem hefúr
reglu á hlutunum, en á hann þó um
leið að vera mildur og skilningsrík-
ur, laus við smámunasemi, ai-g og
þras. Því miður era ekki allfr kenn-
arar færir um þetta. Ná ekki tök-
um á viðfangsefni sínu og því fer
sem fer. Slíkir kennarar ættu ekki
að gera kennslu að ævistarfi sínu.
Þeir ættu að hætta hið snarasta áð-
ur en þeir valda stórtjóni í við:
kvæmu og vandasömu starfi.
VI
Hvað er til ráða nú, til þess að
gera skóla landsins og störfín þar
fastmóðaðri en virðist vera nú um
stundir, a.m.k. ýmissa þeirra hér
syðra, þar sem lausatökin ráða og
of margt hefur losnað úr böndum
í sambandi við reglu og aga og
það er að skyldunámsskólinn fái
frið til þess að vera það sem hann
á að vera, kalla mætti „normal“
skóla. Þetta þýðir, að skólinn á
ekki að neyðast til að sitja uppi
með þá nemendur, sem orðnir
era það skemmdir og illir að inn-
ræti að engu tauti verði við þá
komið, jafnvel þótt þeir séu í
bekk hjá úrvalskennara. Það á að
vera skylda skólastjórnar að
vandlega yfirveguðu ráði, að víkja
slíkum nemanda eða nemendum
úr bekk svo að eðlilegur vinnu-
friður fáist. Nemendur, sem í lagi
era og aðstandendur þeirra eiga
mikla kröfu til þess, að vinnufrið-
ur ríki í skólanum. Það verður að
hafa í huga, að þeir nemendur
sem vísað er á brott, era skóla-
skyldir og skólayfirvöldum ber
skylda til að sjá strax um, að þeir
fái viðeigandi vist og meðferð
undir handarjaðri sérfræðinga,
sem falið er að taka þá að sér, til
að koma þeim á réttan kjöl. Ann-
að er hér, sem hafa verður sterk-
lega í huga, að ekki er hér átt við
fjörkálfana, sem enn eru
óskemmdir að innræti og era oft
uppátektarsamir og fyrirferðar-
miklir af einskærri gleði yfir því
að vera til. Það væri harla skrít-
inn og jafnvel dauður skóli sem
hefði enga slíka nemendur innan
sinna vébanda. Það er enginn
vandi að róa slíka nemendur þeg-
ar ærsl þeirra og lífsfjör gengur
úr hófi fram. Slyngur og skiln-
ingsríkur kennari á ekki að eiga í
neinum vanda með að róa slíká
nemendur og halda þeim að
verki. Óspillt fjör og lífsgleði
þessara nemenda má samt ekki
kyrkja með óvönduðum og van-
hugsuðum aðferðum. Umburðar-
lyndi og skilningur verður að
ráða ferðinni, þvi að nemendur
þessarar gerðar verða aldrei
„normal“-skólanum fjötur um fót.
VII
Hin ævagamla og lærdómsríka
dæmisaga um skemmda eplið, þar
sem eitt skemmt epli var sett í
skál með fimm óskemmdum. Þar
sem það var ekki fjarlægt strax,
skemmdi það fljótt hin
óskemmdu. Sú ályktun sem við
getum dregið af þessu dæmi er
öraggari en löng sálfræðileg orð-
ræða um álíka eða svipað efni,
sem blasir við okkur í grunnskól-
anum, þar sem skemmdin fær að
grassera í bekkjardeildum, án
þess að við því sé brugðizt á skyn-
samlegan hátt og allt mun vera
við sama heygarðshornið fái
bekkirnir ekki vinnufrið og næði
til að vera það sem undirritaður
kallar „normal“-bekki. Umsjónar-
kennarinn og skólastjórinn eiga
að fá óskorað vald til að fjarlægja
skemmdina áður en hún nær að
spilla öllum bekknum. Þórarinn
Tyrfingsson sagði í grein inni í
Morgunblaðinu 27. janúar sl.:
„Frá árinu 1995 hafa varnirnar
verið að bresta.“ Og nú má segja
að áfengis- og fíkniefnaneyzla
aukist ört hin síðustu misseri
meðal skólaæskunnar, allt niður í
barnsaldur, og fari nú eins og logi
yfir akur. Ef við leggjumst ekki á
eitt og stöndum öll einhuga sam-
an um að reyna að bægja þessari
vá frá æsku þessa lands, okkar
dýrmætustu auðlind, erum við illa
á vegi stödd sem þjóð.
Hrossamark
aður á Skán-
ey og sölu-
sýning á
Ingólfshvoli
SÖLUSÝNINGAR og hrossa-
markaðir eru sífellt að ná meiri
vinsældum hér á landi og um
helgina geta áhugasamir sótt
slíkar uppákoinur á tveimur
stöðum að minnsta kosti.
Hrossaræktasamtök Suðurlands
verða með sölusýningu í reið-
höllinni á Ingólfshvoli í Ölfusi
frá kl. 10-12 í dag, laugardag.
Heimilisfólkið á Skáney í Reyk-
holtsdal í Borgarfirði ætlar síð-
an að efna til hrossamarkaðar í
reiðskemmunni sinni á morgun,
frá kl. 14-16.
Bjarni Marinósson bóndi á
Skáney sagði í samtali við
Morgunblaðið að hugmyndin að
hrossamarkaði hafi komið upp
um síðustu helgi og var ákveðið
að slá til. Nokkuð hafi verið
rætt um að halda slíka markaði
þar sem fólk af bæjunum í hér-
aðinu gæti komið með hesta
sína og selt, en aldrei hafí orðið
úr því. Margir hafi kvartað yfir
að fáir kæmu til að skoða og
kaupa hross, því væri þetta til-
valið tækifæri til að fá fólk á
svæðið sem gæti jafnvel komið
við á fleiri bæjum í leiðinni. Þau
ákváðu því að ríða á vaðið með
sín eigin hross til að vekja
áhuga fólks á að hafa regluleg-
ar sölusýningar.
Hátt í 40 hross verða til sölu
á markaðnum. Þar á meðal eru
þrjár veturgamlar hryssur, 8-9
tveggja vetra trippi, 10-12 á 4.
vetri og 10 hryssur tamdar og
hálftamdar. Einnig verða tveir
stóðhestar sýndir, þeir Reynir
og Andvari frá Skáney. Bjarni
segist renna svolítið blint í sjó-
inn í sambandi við verðlagningu
en hann hefur sett sér þá þum-
alputtareglu að folaldið kosti
25.000 krónur og síðan bætist
25.000 krónur við hvert ár, en
virðisaukaskattur bætist ofan á
þetta verð. Hann bendir á að
þrátt fyrir þessa verðlagningu
sé hægt að semja á alla kanta,
til dæmis um að hafa hrossið
áfram í uppeldi á Skáney svo
eitthvað sé nefnt.
„Auðvitað er þetta ævintýra-
mennska,“ sagði Bjarni. „En
mér fínnst þetta tilvalið tæki-
færi til að skapa umræðu og
hreyfingu í sölumálunum.
Einnig er gott að geta notað
reiðskeminuna til þessara
hluta. Strax og fréttist af þessu
hafði fólk hér í héraðinu sam-
band og var ánægt með fram-
takið. Vonandi verður þetta
byrjunin á reglulegum mark-
aðssýningum. Hestamenn virð-
ast alltaf hafa gaman af að
hittast og eru oft að reyna að
finna upp á nýjungum. í janúar
kom góður ís á ána og um leið
var kominn hópur fólks úr
sveitinni sem hittist til að ríða
út saman á ísilagðri, spegil-
sléttri ánni.“
nsTuns
SÉRVERSLUN
HESTAMANNSINS
Háaleitisbraut 68 . Austurver
Sími 568 4240 —«w-,.=í-