Morgunblaðið - 20.02.1999, Qupperneq 28

28 LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1999 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1999 29
ERLENT ERLENT
BRESKU læknasamtökin (BMA)
vöruðu við því á dögunum, að innan
fimm til tíu ára kynnu viðamiklar
erfðarannsóknir að skapa tæknileg-
ar forsendur fyrir smíði lífefna-
vopna sem hægt væri að beita gegn
fyrirfram ákveðnum hópum fólks.
Telja samtökin að hvers kyns vís-
indalegar uppgötvanir geti leitt til
þróunar á nýjum gerðum vopna og
að erfða- og lífefnafræðilegar upp-
götvanir séu þar alls ekki undan-
skildar.
I nýiri skýrslu sem sagt er frá í
tímariti samtakanna,Brítish Med-
ical Journal, beinast áhyggjur
manna aðallega að notkun erfða-
fræðilegra upplýsinga sem safnað
er í langtímarannsóknum tveggja
alþjóðlegra rannsóknarhópa (Hum-
an Genome Project og Human Di-
versity Project). I rannsóknarverk-
efnunum sem áætlað er að ljúki ár-
ið 2003, er leitast við að leysa gát-
una um það hvers vegna sumir
sjúkdómar herja aðains á ákveðna
þjóðernishópa. Telja skýrsluhöf-
undar að hægt væri að hagnýta
slíkar upplýsingar með það að
markmiði að beita lífefnavopnum á
tiltekna þjóðernishópa. Þeir segja
að þegar aðferðir til að breyta
erfðafræðilegum eiginleikum verði
Söguleg-
ur fundur
um Kasmír-
hérað
Islamahad. Reuters.
FORSÆTISRÁÐHERRAR Ind-
lands og Pakistans, þeir Nawaz
Sharif og Atal Behari Vajpayee,
hófu í gær sögulegan fund sinn
sem mun standa yfir helgina. Va-
jpayee er fyrsti forsætisráðherra
Indlands sem stígur fæti á pakist-
anska jörð. Talið er að málefni Ka-
smír-héraðs muni bera hæst á
fundinum auk afvopnunarmála en
ríkin, sem bæði hafa hafnað aðild
að alþjóðlegu banni við útbreiðslu
kjamavopna (NPT), framkvæmdu
tilraunasprengingar á kjarnavopn-
um í maí á sl. ári og kölluðu þar
með yfir sig viðskiptaþvinganir.
Hið eldfima mál Kasmír-héraðs
hefur verið orsök tveggja af þrem-
ur styrjöldum ríkjanna síðan árið
1947 er þau fengu sjálfstæði frá
Bretum. Indverjar, sem ráða
tveimur þriðju hlutum Kasmír-
dalsins, líta á héraðið gjöfula sem
óaðskiljanlegan hluta af Indlandi
en Pakistanar hafa viljað að
múslímski meirihlutinn í Kasmír
ákveði í þjóðaratkvæðagreiðslu
hvort hann sameinist Indverjum
sem eru hindúar eða Pakistan sem
er íslamskt ríki. Vopnaðir hópar
aðskilnaðarsinna í héraðinu hafa
undanfarin ár barist á móti ind-
verska hernum og er talið að þeir
fái aðstoð frá pakistönskum
stjórnvöldum. Krefjast sumir
þessara hópa sjálfstæðis Kasmír
en hefur kröfunni verið hafnað af
stjórnvöldum í Nýju-Delí og
Islamabad.
Kjarnorkutilraunimar á síðasta
ári færðu málefni héraðsins í sviðs-
ljósið er vestræn ríki, með Banda-
ríkin í fararbroddi, lögðu hart að
Pakistan og Indlandi að hefja frið-
arviðræður. Beinar viðræður ríkj-
anna hafa legið niðrí undanfama
mánuði en Strobe Talbott aðstoð-
amtanríkisráðherra Bandaríkj-
anna hefur að undanfömu reynt að
fá ríkin til að samþykkja afvopnun-
artillögur. Er talið að fundurinn nú
sé merki um þíðu í samskiptum
ríkjanna.
Oryggisgæsla hefur verið stór-
hert í Wagah á landamærum ríkj-
anna, þangað sem indverski for-
sætisráðherrann kemur í lang-
ferðabfl og í Lahore þar sem
fundahöldin fara fram. Aðskilnað-
arhópar í Kasmír-héraði hafa látið í
ljós reiði sína yfir viðræðunum og
hótað aðgerðum.
„Erfðabreytt sýkla-
vopn“ ógna mannkyni
Mikill niður-
skurður hjá
sænska hernum
orðnar útbreiddar, aukist til muna
líkurnar á að erfðafræðilegar upp-
lýsingar geti komið þeim aðilum að
notum sem hyggja á smíði ógnvæn-
legra og áhrifai'íki’a gereyðingar-
vopna.
I skýrslunni era greindir tveir
möguleikar sem gætu leitt til auk-
innar misnotkunai' á erfðarann-
sóknum í þessum tilgangi. Annars
vegar er bent á að nú þegar séu
erfðaupplýsingar notaðar til að
„betrambæta" lífefnavopn í þeim
ríkjum sem þau eiga, m.a. í þeim
tilgangi að auka viðnám þeirra
gegn bakteríum, sem bendi til að
notkun þeiira á vígvelli hafi komið
til greina. I öðra lagi benda lækn-
arnir á að fræðilega séð er næg vit-
neskja fyrir hendi til að hafa áhrif á
erfðavísa tiltekinna þjóðemishópa
eða fjölskyldna.
Dr. Vivienne Nathanson, for-
svarsmaður rannsóknarhóps á veg-
um bresku læknasamtakanna, segir
að mikilvægt sé að undirstrika að í
skýrslunni sé fjallað um rannsóknir
á erfðatækni og erfðaupplýsingum
sem enn standi yfir, en bendir þó á
að niðurstöður rannsóknanna verði
aðgengilegar innan skamms tíma.
„Það væri hræðilegt ef gjörvöll
heimsbyggðin myndi innan tíu ára
standa frammi fyrir ógninni sem
skapast af erfðabreyttum sýkla-
vopnum.“
Sérfræðingar telja þó að enn sé
of snemmt að tala um yfii'vofandi
hættu. I niðurstöðum skýrslunnar
er sagt að jafnvel þótt hugtakið
„erfðabreytt vopn“ minni einna
helst á vísindaskáldsögu, þá verði
að taka alvarlega þann aukna fjölda
vísindamanna sem varar við því að
aðferðir við að þróa slflc vopn gætu
verið á næsta leiti. „I erfðafræði-
legum skilningi era þeir þættir
fleiri, sem era sameiginlegir ólíkum
einstaklingum og hópum, en þeir
sem skilja þá að. Þó er munur á og
fræðilega því hægt að greina milli
tveggja mismunandi hópa,“ segir í
skýrslunni. Þennan mun væri því
hægt að hagnýta með hrikalegum
afleiðingum. Ovissuþátturinn felst
einkum í því að erfitt kunni að
reynast að greina í sundur rétt-
mætar rannsóknir og þær sem
beinast að framleiðslu vopna. Hafa
samtökin því hvatt til þess að komið
verði á fót alþjóðlegu eftirlitskerfi
með framleiðslu lífefnavopna.
Hömlum gegn útbreiðslu
lífefnavopna ábótavant
Alþjóðlegur sáttmáli um bann við
framleiðslu lífefnavopna hefur verið
í gildi frá árinu 1972 og era Islend-
ingar stofnaðilar að sáttmálanum.
Sá hængur er þó á að ekki er um
neitt formlegt eftirlitskerfi að ræða
í tengslum við sáttmálann, en því er
öfugt farið við svipaðan sáttmála
um sýklavopn (CWC) og samning-
inn um bann við útbreiðslu kjarna-
vopna (NPT). Bresku læknasam-
tökin hafa bent á að þetta skapi
ennfremur möguleika á að ríki eða
hópar er hafi i hyggju að fremja
ódæðisverk geti þróað erfðabreytt
sýklavopn. Enn standa nokkur ríki
utan sáttmálans, s.s. nokkur fyrr-
verandi Sovét-lýðveldi, Alsír og
Súdan. Ennfremur er bent á að
írak, sem á aðild að sáttmálanum,
hafi ekki vílað fyrir sér að nota líf-
efnavopn á Kúrda í norðurhéraðum
landsins og á íranska stríðsfanga.
Skemmst er einnig að minnast
hryðjuverka sértrúarsafnaðarins
Æðsta sannleikans í neðanjarðar-
lestakeifi Tókýó-borgar árið 1995.
í skýrslunni era ífid veraldar
hvött tU að koma sér upp virku al-
þjóðlegu eftirlitskerfi innan næstu
5-10 ára. „Saga mannkyns er saga
styrjalda," sagði dr. Nathanson.
„Læknar og aðrir vísindamenn
hafa mikilvægu hlutverki að gegna
hvað forvarnir varðar. Þeii' verða
að sannfæra stjórnmálamenn um
að þessa ógn beri að taka alvarlega
og að beita þurfi tiltækum aðferð-
um til að hindra framleiðslu slíkra
vopna.“
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
SVIAR búa ekki lengur við yfirvof-
andi innrás frá fjandþjóð og því er
eðlilegt að framlag til vamannála
verði skorið niður. Þetta er inntakið
í nýrri varnarsamþykkt, en slíka
samþykkt samþykkir sænska þingið
á hverju kjörtímabili. Mæld í krón-
um og aurum þýðir samþykktin að á
árunum 2002-2004 verður varnar-
framlagið skorið niður um 4 millj-
arða sænskra króna árlega, en það
er nú 40 milljarðar á ári. Ekki er
imprað á aðild að NATO eins og þó
er rædd í Finnlandi. Ekki náðist
samstaða um samþykktina, sem
stjórn jafnaðarmanna kom í gegn-
um þingið með stuðningi Miðflokks-
ins, en hann áskildi sér að spamað-
urinn yrði notaður til heilbrigðis-
mála. Málið hefur verið pólitískt
hitamál, auk þess sem hinn öfiugi
sænski hergagnaiðnaður hefur beitt
sér gegn niðurskurði.
Auk þess að skera niður um tólf
milljarða fær herinn fimm milljarða,
þannig að heildarsparnaður verður
sjö milljarðar. Þeir peningar, sem
herinn fær er þó ekki beint framlag,
heldur heimild til að halda eftir
fimm milljörðum sem nokkurs kon-
ar láni, er síðan greiðist til baka.
Ymsar efasemdarraddir era uppi
um að fyrirkomulagið sé eðlilegt,
auk þess sem það verði ekki auðvelt
að greiða peningana til baka af
lægra framlagi en áður.
Þar sem nýja samþykktin felur í
sér að áherslan frá því að verjast
innrás er flutt yfir í að verjast
hermdarverkamönnum og taka þátt
í friðarstarfi. Hún mun því hafa í för
með sér víðtækar breytingar á
skipulagi og starfsemi hersins. Það
er því ekki aðeins um að ræða nið-
urskurð, heldur einnig breyttar
áherslur og starfshætti.
Varnarsamþykkt er einn af stór-
atburðum í sænskum stjórnmálum
á hverjum tíma, svo yfir viðræðun-
um hefur verið vakað af athygli.
Þær hafa gengið einkar brösótt í
þetta skiptið og á endanum var það
aðeins Miðflokkurinn, sem fékkst til
að styðja samþykktina. Hægriflokk-
arnir hafa sakað jafnaðarmenn um
að hafa í raun ekki haft áhuga á víð-
tæku samkomulagi. Fyrir sitt leyti
fór Miðflokkurinn fram á að fjár-
munir sem spöruðust færu til heil-
brigðismála, en nú fara miklar um-
ræður fram í Svíþjóð um bágborið
ástand í þeim geira.
Akvörðun fyrir næsta
kjörtímabil
Ymsir halda því þó fram að ekki
sé lengur nóg að auka aðeins fjár-
framlög til heilbrigðismála, heldur
verði að stokka þar upp, en Mið-
flokkurinn og stjórn jafnaðarmanna
trúa enn á að ástandið verði lagað
með peningum. Það vekur einnig
athygli að með því að veita fénu til
heilbrigðismála er stjórnin að taka
ákvörðun langt fram í tímann, fram
á næsta kjörtímabil, sem hefst
2002.
Þar sem tæpur helmingur af
kostnaði við rekstur sænska flug-
hersins fer til hergagnakaupa mun
niðurskurðurinn bitna þunglega á
sænskum hergagnaiðnaði. Auk þess
mun samdrátturinn hafa í fór með
sér að ýmsum kaupum verður slegið
á frest. Niðurskurðurinn hefur einnig
áhrif á atvinnuástandið í sænsku
di'eifbýli, þar sem herstöðvar eru
víða um land. Ekki síst mun það
bitna á nyrstu byggðunum, þar sem
herinn er víða stór vinnuveitandi.
Ahrifm munu einnig koma fram í að
færri verða látnir gegna herskyldu.
„Varnarsamþykktin er slæm fyrir
Svíþjóð,“ skrifar Carl Bildt, leiðtogi
Hægi'iflokksins, í fréttabréfi sínu í
vikunni. „Við munum eiga eftir að
sjá öldu hörkulegs niðurskurðar
ganga yfir á sama tíma og varla
verður svigrúm fyrir þá endurnýjun
sem er svo nauðsynleg hjá hem-
um.“ Einnig bendir Bildt á að í sam-
þykktinni sé heldur ekki tekið neitt
tillit til nýrra aðstæðna í Evrópu.
Svíar séu læstir fastir í gömlum
andstæðum og útiloki sig frá að
leita nýrra leiða. Bildt nefnir ekki
NATO-aðild, en bendir á að slík um-
ræða sé nú lífleg í Finnlandi.
WACON R+ CL 1.099.000 KR.
WACON R+ CL 4x4 1.299.000 KR.
BÍLLINN SEM SLO TOY OTA COROLLA
ANNAÐÁRÍÐ í RÖÐ1
ÚT
m Ódýrasti 4x4 bíllinn á íslandi
m Skenwitilegur bíll sem gott
er að setjast inn í
m Öruggur Suzuki fjölskyldu-
og fjölnotabíll með ABS
hemlalæsivörn (4x4),
loftpúðum o.m.fl.
Sestu inn...
SUZUKI BÍLAR HF
Skeifunni 17. Sími 568 51 00.
Heimasíða: www.suzukibilar.is
1997 1998
Suzuki Wagon R+ var mest
seldi bíllinn í Japan árið
1998 (eins og árið 1997).
Suzuki Wagon R+ 240.207 230.306
Toyota Corolla 238.005 196.498
$ SUZUKI
SÞ annist
gæslu í
A-Tímor
JOSE Ramos-Horta, helsti
leiðtogi andófsaflanna í Aust-
ur-Tímor, hvatti í gær til, að
Sameinuðu þjóðirnar héldu
uppi lögum og reglu í landinu í
þrjú til fimm ár eða þar til
landið fengi sjálfstæði frá
Indónesíu. I landinu ríkir mik-
ill ótti við, að borgarastyrjöld
brjótist út, sleppi Indónesar
hendinni af því mjög skyndi-
lega enda hafa skotið upp koll-
inum vopnaðar sveitir og eink-
um þeirra, sem andvígir eru
sjálfstæði. Hefur Indónesíuher
verið sakaður um að útvega
þeim vopn. Ramos-Horta, sem
fékk friðarverðlaun Nóbels
1996, sagði, að Portúgalsstjórn
hefði fullvissað hann um, að
hún myndi standa straum af
kostnaði við SÞ-herafla og
einnig hefðu Bretar boðist til
þess sama.
Tölvuveira
helmingar
hagvöxt
LÍKLEGT er, að aldamóta-
veiran, sem svo er kölluð, muni
verða til að helminga hagvöxt í
Suður-Afríku á næsta ári.
Kemur þetta fram í áliti Krist-
inu Quattek, helsta hagfræð-
ings ING Barings í landinu.
Hann mun þó verða meiri en
áætlað var á þessu ári, meðal
annars vegna þeirra umsvifa,
sem fylgja því að laga tölvu-
kerfin, og einnig vegna aukinn-
ar neyslu, sem tengist aldamót-
unum. Á næsta ári er hins veg-
ar gert ráð fyrir veralegu
bakslagi vegna tölvuvanda í
meðalstórum fyrirtækjum og
hjá hinu opinbera, aðallega hjá
sveitarfélögunum.
Skutu niður
orrustuþotu
SKÆRULIÐAR í Kongó
sögðust í gær hafa skotið niður
MiG-herþotu frá Zimbabwe er
hún gerði árás á bæinn Kabalo,
sem skæraliðai- ráða. Sögðu
þeir, að allt væri tíðindalaust á
suðurvígstöðvunum í landinu
en þeir væra að búa sig undir
sókn stjórnarhersins að dem-
antaborginni Mbuji-Mayi. „Við
höfum átt undir högg að sækja
en eram að undirbúa sókn,“
sagði Bon Ngoy, einn herfor-
ingja þeirra.
Fátæk ríki
fái meira
UNICEF, Barnahjálparsjóður
Sameinuðu þjóðanna, skoraði í
gær á fjármálaráðherra helstu
iðnríkjanna að auka framlög til
fátækra þjóða. Hafa þau minnk-
að um 16% frá 1990 og hefur
það gert hlutskipti kvenna og
bama enn verra en ella.
Hæsti maður
í heimi
JOHN Paul Ofwono, þrítugur
maður í Uganda, er líklega
hæsti, núlifandi maður i heimi
en hann er næstum hálfur
þriðji metri eða 2,49 sm. Hæsti
maður, sem vitað er um með
vissu, var hins vegar Banda-
ríkjamaðurinn Robert Wadlow
en hann var 2,72 sm. Hann lést
1940. Ofwono sækir líklega
ekki vöxtinn í foðurættina því
að faðir hans er aðeins 1,65 sm.