Morgunblaðið - 08.04.1999, Blaðsíða 1

STOFNAÐ 1913
78. TBL. 87. ÁRG.
FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1999 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
S
Kosovo-Albanar á flótta fluttir nauðungarflutningum frá Makedóníu til Albaníu
Afdrif tugþúsunda
flóttamanna óljós
Tirana, Belgrad, Brussel, Genf. Reuters.
I öruggt
skjól
ZEQIR Ferata, 89 ára gamall
Kosovo-Albani, skríður undir
grindverk á landamærum
Kosovo-héraðs og Svartfjalla-
lands. Gamli maðurinn hafði
verið í felum í skógum Kosovo
frá því að loftárásir NATO
hófust en lagði á sig þriggja
daga göngu til þess að komast í
öruggt skjól.
FLUGSKEYTUM var skotið á miðborg Belgi'ad í gærkvöldi í annað sinn frá
því loftárásir Atlantshafsbandalagsins á Júgóslavíu hófust. Að sögn sjónar-
votta stóð bygging er áður hýsti herstöð í ljósum logum að lokinni árásinni.
Flóttamannahjálp Sameinuðu þjóðanna (UNHCR) tókst ekki að henda reið-
ur á því hvað orðið hefði um 30.000 Kosovo-búa sem urðu innlyksa á landa-
mærum Júgóslavíu og Makedóníu, að því er Paul Stromberg, formælandi
UNHCR, greindi frá. Þó var ljóst í gær að í það minnsta 10.000 manns voru
fluttir nauðungarflutningum frá Makedóníu til Albaníu í íyrrinótt. í gær brá
svo við að landamærastöðvum var lokað og serbneskir hermenn hvöttu fólk á
flótta frá Kosovo til þess að snúa til síns heima. Ómönnuð eftirlitsflugvél frá
bandan'ska flughernum var skotin niður yfir Júgóslavfu, að því er staðfest
var í varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna í gærkvöldi.
Stjórnvöld í Makedóníu
hafa verið sökuð um að
flytja flóttamenn með
valdi yflr landamærín til
Albaníu. Þau hafa hins
vegar gagnrýnt NATO-
ríkin harðlega fyrir úr-
ræðaleysi gagnvart hinum
gífurlega fióttamanna-
vanda á Balkanskaga, en
130.000 flóttamenn frá
Kosovo hafa streymt inn í
Makedóníu frá því loft-
árásimar hófust. Banda-
ríkjastjórn sá þó ástæðu
til þess að brýna fyrir yf-
irvöldum í Skopje að
Reuters
GÖMUL kona hvílist við hlið sofandi
barnabams síns fyrir utan flóttamanna-
búðir í Kavaje í Albaníu í gær.
slæm meðferð á flótta-
mönnum væri litin mjög
alvarlegum augum af ráðamönnum í
Washington.
Hart var deilt á fundi innanríkis-
og dómsmálaráðherra ESB í Lúx-
emborg í gær um móttöku flótta-
manna. Aimennt samkomulag var
um að leggja allt kapp á að hjálpa
flóttafólkinu þar sem það er niður-
komið en nokkur ESB-ríki, þ.ám.
Frakkland og Bretland, neituðu að
tilgreina sérstaklega fjölda flótta-
manna sem þau gætu tekið við, af
ótta við að slíkt mætti túlka sem
óbeina aðstoð við þjóðernishi'einsan-
ir á Balkanskaga.
James P. Rubin, formælandi utan-
ríkisráðuneytis Bandaríkjanna,
nefndi níu háttsetta foringja innan
júgóslavneska hersins með nafni á
blaðamannafundi í gær. Rubin sagði
mennina alla eiga yfir höfði sér kæru
fyrir stríðsglæpi og glæpi gegn
mannkyni fyrir að hafa fylgt skipun-
um Slobodans Milosevic um þjóðern-
ishreinsanir í Kosovo-héraði.
Fimm spurningum
ósvarað
Loftárásum á Júgóslaviu var hald:
ið áfram af miklum þunga í gær. í
svari utanríkisráðherra Þýskalands,
Frakklands, Bretlands, Ítalíu og
Bandaríkjanna við yflrlýsingu
Slobodans Milosevic frá því í fyrra-
dag um einhliða vopnahlé segir að til-
boð Júgóslaviuforseta svari ekki
fimm grundvallarspurningum: Hvort
Milosevic sé tilbúinn til þess að
leggja niður vopn með óyggjandi
hætti; hvort Milosevic ætli að kalla
allai' her- og öryggissveitir frá
Kosovo; hvort hann samþykki veru
erlends herliðs í Kosovo; hvort flótta-
fólkinu verði öllu leyft að snúa til síns
heima og hjálparstarf leyft; og að
lokum hvort Milosevic hyggist ganga
að tillögum Rambouillet-samkomu-
lagsins að pólitískri lausn Kosovo-
deilunnar. Jákvætt svar við ofan-
greindum spm'ningum er skilyrði
vopnahlés af hálfu landanna fimm.
Loftárásir eru tíðari og harðari en
nokkru sinni frá upphafi. I gær
gerðu tíu breskar Harrier-orrustu-
þotur árás á fjögui' hernaðarleg
skotmörk í Kosovo, þ.ám. á skrið-
dreka og bílalestir, með svokölluðum
klasasprengjum sem springa rétt
fyrir ofan yfii'borð jarðar til þess að
valda sem mestu tjóni.
Rambouillet-samkomu-
lagið sagt gagnslaust
Erindreki ESB í Kosovo, Wolf-
gang Petritsch, lét svo um mælt í
gær að Rambouillet-samkomulagið
væri svo gott sem dautt. „Eg er
hræddur um að með hverjum degin-
um sem líður færumst við fjær Ram-
bouillet," sagði Petritsch í útvarps-
viðtali.
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
ritaði í gær bréf til leiðtoga landanna
er skipa G7-hópinn svokallaða og
bað þá ekki slá á útrétta sáttahönd
Serba, en í fyrradag höfnuðu leiðtog-
ar Bretlands og Bandaríkjanna til-
lögu Milosevic um vopnahlé í átökun-
um á Balkanskaga. Jeltsín segir í
bréfinu að „heimsfriðnum sé stefnt í
hættu“ verði ekki gengið að tilboði
Serba. Joschka Fischer, utanríkis-
ráðherra Þýskalands, segir Rússa
gegna lykilhlutverki í friðarumleit-
unum í Kosovo og kvað í gær fulla
þörf á fundi stórveldanna um ástand-
ið í Kosovo á allra næstu dögum.
■ Sjá umfjölIun/22-24
Reuters
Vaxandi
stuðningur
við loftárásir
París. lteutei*s.
YAXANDI stuðningur er við
hernaðaraðgerðir NATO í
Frakklandi að því er niðurstöður
skoðanakannana hermdu í gær.
75% Frakka telja Slobodan Milos-
evic bera ábyrgð á ófriðnum og
loftárásir réttlætanlegar til þess
að stöðva skipulögð dráp á
Kosovo-Albönum. Niðurstöður
bandarískrar skoðanakönnunar á
vegum NBC-Wall Street Journal
sýna að tveir þriðju hlutar al-
mennings í Bandaríkjunum
styðja nú loftárásirnar. Rétt
rúmur helmingur, eða 53%, sagð-
ist mundu styðja landhernað til
þess að stemma stigu við þjóð-
ernishreinsunum í Kosovo, að því
er Associated Press greindi frá.
Ahyggjur af grannríkjum Serba
Podgorica. Reuters. London. The Daily Telegraph.
SVARTFJALLALAND hefur leyft eriendum
fréttamönnum að starfa óáreittum í landinu á
meðan að loftárásir NATO standa yfir. Serbar
hafa hins vegar snúist gegn fréttafrelsinu í Svart-
fjallalandi. Þýskir og franskir sjónvarpsfrétta-
menn voru teknir höndum af júgóslavneskum her-
mönnum og voru þeir enn í haldi í gærkvöldi -
tveimur dögum eftir handtökuna. Er þetta talið
vera merki um þá spennu sem einkennt hefur
samskipti ríkjanna en hermenn annarrar herdeild-
ar júgóslavneska hersins, sem staðsettur er í
Svartfjallalandi, taka við skipunum beint frá
Belgrad og á herstjórnin í mjög stirðu sambandi
við frjálslynd stjórnvöld Svai'tfjallalands. I síðustu
viku lýstu talsmenn bresku ríkisstjórnarinnar því
yfir að þeir hefðu sannanir fyrir því að Slobodan
Milosevic, Júgóslavíuforseti, hygðist steypa Milo
Djukanovic, forseta Svartfjallalands, af stóli með
aðstoð hersins.
I kjölfar átakanna í Júgóslavíu nú eru margir
orðnir mjög uggandi yfir því hverjar lyktir máls-
ins verða. Beinast áhyggjur aðallega að því hvort
átökin magnist og breiðist út til nálægra ríkja á
Balkanskaga.
Að baki óhæfuverkum júgóslavneska hersins í
Kosovo er talin búa áætlun serbneskra stjórn-
valda um að „hreinsa“ héraðið af fólki af albönsk-
um ættum og opna þar með leiðina fyrir aðkomu
þeirra 400.000 Serba sem flúðu Krajina-hérað í
stríði Serba og Króata árið 1995.
Með stríðsrekstri sínum í Kosovo hefur Slobod-
an Milosevie Júgóslavíuforseti skapað óvissuá-
stand í Svartfjallalandi, glundroða innan landa-
mæra grannríkjanna Makedóníu og Albaníu -
ríkja sem þegar búa við óstöðugt stjórnarfar - og
stofnað viðkvæmu jafnvægi á sunnanverðum
Balkanskaga í hættu.
Blikur á lofti
Strobe Talbott, aðstoðai'utanríkisráðhen-a
Bandaríkjanna, sem var í gær á ferð um Mið- og
Austur-Evrópu vegna átakanna í Júgóslavíu, leit-
aðist við að fullvissa nágrannaríki Júgóslavíu um
að Bandaríkjastjórn myndi ekki bregðast þeim
líkt og gerðist í Balkanstríðunum 1912 og 1913. í
yfirlýsingu sem hann hélt í Búkarest, höfuðborg
Rúmeníu á þriðjudag, sagði Talbott að Bandaríkin
væru að vinna að gerð áætlunar fyrir allt svæðið í
heild sinni með það að markmiði að suðausturhluti
Evrópu gæti dafnað við friðsamlegar aðstæður.
Lagði hann ennft'emur áherslu á að landamærum
ríkjanna yrði að halda föstum.
Hins vegai' virðast blikur vera á lofti um að
Milosevic hafi tekist það ætlunarverk sitt að
stofna núverandi ríkjaskipan Balkanskaga í
hættu. Makedónía hefur fyllst af flóttamönnum
frá Kosovo og hefur gætt aukinnar andúðai' þar-
lendra slavneski-a harðlínumanna í þeirra garð að
undanförnu. Og í kjölfar flóttamannastraumsins
til Albaníu eru þegar farnar að heyrast raddir sem
boða tilkomu ríkis „Stór-AIbaníu“ á Balkanskaga.
Fréttaskýrendur telja því að fyllstu varúðar
verði að gæta í öllum aðgerðum og ákvörðunum
Vestui'veldanna. I ljósi sögunnar beri að forða því
að Milosevie takist að bera eld að „púðurtunn-
unni“ á Balkanskaga.